Medine Mescid-i Nebevi Bünyesindeki Kadınlar Suffesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 49 - 79, 30.06.2024

Nusret Çam

https://doi.org/10.53352/tevilat.1479762

Öz

Zaman, mekân ve temel değerler bağlamında evrensel olan İslâm dini, erkeklerle aynı sorumluluğa tabi olan ve toplumun yarısını teşkil eden kadınları eğitimsiz bırakamazdı. Bunu bilen ve uygulamayan Hz. Muhammed daha Medine’ye yerleşir yerleşmez kadınların da rahatça kullandığı büyük bir cami yaptırmıştır. Bu mescit sahip olduğu çeşitli fonksiyonlar sebebiyle kısa zamanda bütün müminlerin ve Hicaz bölgesinin prestijli bir cazibe merkezi haline geldi. Caminin avlusunun kuzey tarafına eğitim maksadıyla biri erkekler, diğeri kadınlar için aynı mimariye (her biri tahminen 4.50 m. x 25.00 m.) ve özelliklere sahip iki ayrı suffe yapıldı. Peygamberden sonra yapılan genişletmelerde her ikisi de yıkılan bu suffelerden erkekler kısmı hafızalarda hep yaşadığı halde kadınlar bölümü tamamen unutuldu. Mescitle ortak kullanılan çok fonksiyonlu avlunun kuzey doğusunda bulunan Suffede Peygamber ve okuma yazma bilen kadınlar, buraya devam eden hanımlara Kur’an ve İslam dininin esaslarını öğretiyorlardı. Fakat erkekler bölümü gece de açık olduğu halde kadınlar suffesi sadece gündüz hizmet veriyordu. Eser sade mimarisine rağmen kadına neredeyse hiçbir hak ve değer verilmediği bir toplumda kadınların sosyalleştiği ve erkeklerle eşit eğitim ve söz hakkının fiilen uygulandığı yer olması bakımından önemlidir. Hz. Peygamberin vefatından hemen sonra kadınlar suffesinin kaldırılması ve kadınların mescitlere gelmesinin yasaklanması da İslam toplumunda kadınlara bakışın nasıl değiştiğini göstermesi cihetiyle anlamlıdır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Sanatları Tarihi, Medine, Medine Mescidi, Suffe, Kadınlar suffesi, Kadınların eğitimi

Women’s Suffa in the Prophet’s Mosque in Madinah

Öz

The Islamic religion, which is universal in terms of time, place and basic values, could not leave women, who are subject to the same responsibilities as men and constitute half of the society, uneducated. The Prophet Muhammad, who knew this and was in a position to implement it, built a large mosque for women as soon as he settled in Medina. This mosque soon became a prestigious center of attraction for all believers and the Hijaz region due to its various functions. On the north side of the courtyard of the mosque, two separate suffahs were built for the purpose of education, one for men and one for women, each with the same architecture (estimated to be 4.50 m. x 25.00 m.) and features. Both were demolished in the expansions after the Prophet's death, and while the men's section lives on in memory, the women's section has been completely forgotten. In this Suffa, located to the north-east of the multifunctional courtyard shared with the Masjid, the Prophet and the women who could read and write taught the Qur'an and the principles of Islam to the women who attended. However, while the men's section was open at night, the women's Suffa was only open during the day. Despite its simple architecture, the work is important as a place where women were socialized in a society where women were given almost no rights and value, and where equal education and equal voice with men were actually practiced. The abolition of the women's prayer room immediately after the Prophet's death and the prohibition of women's attendance at masjids also shows how the view of women changed in Islamic society.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Arts History, Madinah, Prophet’s Mosque, Suffa, Women’s suffa, Women’s education.

Kaynakça

• Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. el-Müsned. Beyrut, 1969. Aycan, İrfan. “İslam Toplumunda Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı”, İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 38, (1998) 155-194.
• Aykaç, Fettah. K. A. C. Creswell’e Göre Erken Devir İslam Mimarisi. İstanbul: Mimar ve Mühendisler Grubu, 1996.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2021.
• Baktır, Mustafa. “Suffe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 37/469-470. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Belâzürî. Fütûhu’l-büldan, Kahire, 1350/1932.
• Bozkurt, Nebi – Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Mescid-i Nebevi”. TDV İslam Ansiklopedisi, 29/281-290. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Buhârî. el-Câmi’u’s-sahîh. I-VIII, İstanbul, 1979.
• Burckhardt, Titus. İslam Sanatı Dil ve Anlam. çev. Turan Koç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
• Creswell, K. A. C. Early Muslim Architecture. Oxford: Oxford University Press, 1932.
• Çam, Nusret. İslâm’da Sanat Sanatta İslâm. Ankara: Akçağ Yayınları, 2019.
• Çam, Nusret. Bedevilik ile Uygarlık Ayrımında Hangi İslâm?. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2018.
• Çam, Nusret. Türk Kültür Varlıkları Envanteri Gaziantep. Ankara: Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• Çetin, Basri. Asr-ı Saâdette Suffe; Doğuşu, Önemi ve İşlevi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Ettinghausen, Richard – Grabar, Oleg. The Art and Architecture of Islam (650-1250). Hammodndsworth: Yale university Press 1987.
• Gelibolulu Mustafa Âli. Nusretnâme. haz. Mustafa Eravcı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi (I). çev. M. Said Mutlu. İstanbul: Beyan Yayınları, 1972.
• Hillenbrand, Robert. Islamic Architecture. New York: Colombia University Press, 1994.
• İbn Mâce, es- Sünen. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî, I-II, Mısır 1972.
• Kaval, Selim. Eshab-ı Suffe ve Hadis Rivayetindeki Yeri. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Rashid, Mahbub. Islamic Architecture: An Architecture of Ephemeral. Lawrence, 2020, Erişim 10 Ekim 2023, https://kuscholarworks.ku.edu/handle/1808/30156
• Uludağ, Süleyman. İslâmda Sema ve Musiki. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1976.
• Yener, Şakir Sabri. Gaziantep Kitabeleri. Gaziantep: Gaziantep: Osman Nuri Tuzcu Eğitim Kültür Vakfı Yayınları, 1958.
• Yılmaz, Hüseyin. “Hz. Peygamber Döneminden Günümüze Kadınlar ve Cami Eğitimi”. Erişim 28 Eylül 2023, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302526.