Evaluations About an Illustrated Hilye in the Ottoman Archives

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 119 - 135, 30.06.2024

Sümeyra Ocak Ahmed

https://doi.org/10.53352/tevilat.1482476

Öz

The blessed body features, creation, good morals and lifestyle of the Prophet (pbuh) have been the subject of the siyar-i Nabi literature and Turkish-Islamic literature. Hilya, one of these literary texts called shama’il, hilya, mawlid, mi'rajiye, has become famous by writing in the form of calligraphy plates since the 17th century and has survived to this day as a type of calligraphy. Hilya, which we can describe as a manifestation of the love for the Prophet and the longing to see him, have also gained an important place in Turkish and Islamic society. In Ottoman culture, it became a tradition to keep a hilya in every home, or to carry the hilya, written in a smaller form, and people believed that this would protect them from all kinds of evil, disease, trouble and disaster. In some works, It is possible to see that the rose motif representing the Prophet or illustrations such as the Kaaba, sandals of the Prophet, kadam sharif, cardigan of Prophet are used with hilya texts. In this study, an illustrated hilya with interesting design, found in the Ottoman Archives, will be described.

Anahtar Kelimeler

Islamic Arts, Ottoman Archives, Hilye, Illustration, Kaaba.

Osmanlı Arşivi’ndeki Tasvirli Bir Hilye Hakkında Değerlendirmeler

Öz

Hz. Peygamber’in (s.a.s) mübarek vücut özellikleri, yaratılışı, güzel ahlâkı ve yaşayışı siyer edebiyatı ve Türk-İslâm edebiyatının konusu olmuştur. Şemâil, hilye, mevlid, mi’raciye olarak isimlendirilen bu edebî metinlerden hilyenin 17. yüzyıldan itibaren hat levhaları şeklinde yazılması meşhur olmuş ve hilye, hat sanatının da bir türü olarak günümüze kadar gelmiştir. Hz. Peygamber’e olan muhabbetin, onu görme özleminin bir tezahürü olarak nitelendirebileceğimiz hilyeler Türk ve İslâm toplumunda da önemli bir yer edinmiştir. Osmanlı kültüründe her evde bir hilye-i şerîfe levhası bulundurmak ya da hilyeleri daha küçük bir şekilde yazarak üzerinde bulundurmak adet haline gelmiş, insanlar bunun kendilerini her türlü şerden, fakirlikten, hastalıktan, belâ ve afetlerden muhafaza edeceğine inanmışlardır. Bazı eserlerde Hz. Peygamber’i temsil eden gül motifini ya da Kâbe, na’l-i şerîf, kadem-i şerîf, hırka-i şerîf gibi tasvirlerin hilye metinleri ile kullanıldığını görmek mümkündür. Bu çalışmada Osmanlı Arşivi’nde yer alan tasvirli ve ilginç tasarımı olan bir hilyenin yazı içerikleri ve tasvirleri ayrıntılı olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Sanatları, Osmanlı Arşivi, Hilye-i Şerife, Tasvir, Kâbe.

Kaynakça

• Acluni, Ebü’l-Fida İsmail b Muhammed. Keşfü’l-hafa ve müzilü’l-ilbas amma iştehere mine’l-ehâdîs ala elsineti’n-nas. Beyrut : Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1932.
• Berk, Süleyman. “Tasarımı ve Metniyle Farklı Bir Baskı Hilye-i Şerîfe”. Dinî Araştırmalar XX/51 (2017), 169-185.
• Derman, M. Uğur. “Hat Sanatımızda Hilye-i Nebevî’nin Doğuşu”. Hilye-i Şerife: Hz. Muhammed’in Özellikleri. ed. Faruk Taşkale - Hüseyin Gündüz. 23-30. İstanbul: Antik A.Ş Kültür Yayınları, 2011.
• Deveci, Ufuk. Hilye-i Şerifler ve Hilyelerde Yer Alan Hadislerin Sıhhat Derecesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilinler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Erdoğan, Mehtap. Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler. İstanbul : Kitabevi, 2013.
• Gruber, Christiane. Osmanlı-İslam Sanatında Tapınma ve Tılsım. İstanbul : Yapı Kredi Yayınları, 2020.
• İbn Battûta Tancî, Ebû Abdullah Muhammed. İbn Battûta Seyahatnamesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
• Manzur, Ebü’l-Fazl Muhammed b Mükerrem b Ali el-Ensârî İbn. Lisanü’l-Arab. Beyrut : Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.
• Özkafa, Fatih. Hat Sanatı : Osmanlı’dan Bugüne. İstanbul : Kapı Yayınları, 2023.
• Özkafa, Fatih. “Hilye-i Şerife’nin Dinî, Edebî ve Estetik Boyutları”. Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic VII/3 (2012), 2041-2053.
• Sâmi, Şemseddin. Kâmûs-i Türkî. Dersaâdet: İkdam Matbaası, 1317.
• İbn Cübeyr Seyahatnamesi. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2020.
• Taşkale, Faruk - Gündüz, Hüseyin. Hilye-i Şerife Hz. Muhammed’in Özellikleri. İstanbul : Artam Antik A.Ş. Kültür Yayınları, 2011.
• Uyar, Gülgûn. Ehl-i Beyt : İslam Tarihinde Ali-Fatıma Evladı (260/873’e kadar). İstanbul : Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 2008.
• Yardım, Ali. Peygamberimiz’in Şemaili. İstanbul : Damla Yayınevi, 2011.