Mosque Architecture and Mihrab Niches Called Serambi Mekkah in Aceh, Indonesia

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 323 - 342, 30.06.2024

Ayşe Yanık

https://doi.org/10.53352/tevilat.1484689

Öz

Aceh, located on the island of Sumatra in Indonesia, is an autonomous region. While initially Hindu and Buddhist kingdoms were present, the first state in Aceh was established by Muslims. Its location on the west coast of the Indian Ocean led to a significant influx of Muslim traders to the region. Structures in the area that became acquainted with Islam through Indian and Arab Muslims exhibit a blend of Arab, Indian, and local architectural elements. This study focuses on the mosque architecture of the Aceh region in terms of Islamic architecture. The mosques discussed in the article are significant structures in their respective regions. Acting as centers where the sultan meets with the people, educational activities are conducted, resembling a sort of madrasa, while also serving as hubs for various social activities. Although each region has a central mosque, the most prominent one is the Beytürrahman Mosque. Subsequently built mosques often bear similarities to it. The historical development of structures influenced by different cultures is examined architecturally. The main focus of the study is the notable feature of mihrabs resembling the Kaaba Door, known as "Serambi Mekkah," found in Aceh.

Anahtar Kelimeler

Islamic History and Arts, İslamic Architecture, Indonesia, Aceh, Mosque, Mihrab.

Endonezya Açe’deki Cami Mimarisi ve Serambi Mekkah Adı Verilen Mihrab Nişleri

Öz

Endonezya’nın Sumatra Adası’nda yer alan Açe, özerk bir bölgedir. Bölgede ilk olarak Hindu ve Budist krallıklar yer alırken, ilk devlet Müslümanlar tarafından kurulmuştur. Hint Okyanusu’nun batısında yer alması, bölgeye çok fazla Müslüman tüccarın gelmesine sebep olmuştur. Hint ve Arap Müslümanlar aracılığıyla İslam’la tanışan bölgedeki yapılar, Arap, Hint ve yerel mimari unsurların bir arada kullanıldığı göstermektedir. Çalışmada Açedeki cami mimarisinin incelenerek tanıtılması ve Serambi mekkah adı verilen mihrab nişlerinin ele alınması amaçlanmıştır. Makaleye konu olan camiler, bulundukları bölgelerin önemli yapılarıdır. Camiler, sultanın halkla bir araya geldiği, eğitim faaliyetlerinin yürütüldüğü bir nevi medrese konumunda olup, aynı zamanda birçok sosyal faaliyetin gerçekleştiği merkezlerdir. Her bölgenin merkezi bir camisi bulunmakla birlikte, bunların en önemlisi Beytürrahman Camii’dir. Daha sonra inşa edilen camilerin genellikle ona benzediği görülmektedir. Mimari açıdan farklı kültürlerin etkisi altındaki yapıların tarihsel gelişimi ele alınmıştır. Çalışmanın asıl konusu ise Serambi Mekkah (Kâbe Kapısı) adı verilen Açe’de görülen mihrapların dikkat çekici şekilde Kâbe Kapısı şeklinde yapılmış olmalarıdır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi ve Sanatları, İslam Mimarisi, Endonezya, Açe, Cami, Mihrap.

Kaynakça

• Acehtrend. “Keuchik Leumik Camii”. Erişim 24 Mayıs 2024. https://cdn.acehtrend.com/files/images/wp-dsc_7163.jpg
• Anugerahkubah. “Masjid Agung Babussalam”. Erişim 24 Mayıs 2024. https://www.anugerahkubah.com/masjid-agung-babussalam-sabang-nangroe-aceh-darussalam/
• Ceylan, Ayhan. “Osmanlı Klasik Dönemi’nde Balkanlar’da Bir Eyâlet-i Mümtâze Örneği Olarak Cezâyir-İ Seb’a-i Müctemia Cumhuru”. II. Türk Hukuku Tarihi Kongre Bildirileri. 559-571, ts.
• Dingeç, Emine. “XVI. yüzyılda Osmanlı – Açe İlişkileri”. Turkish Studies 5/1 (2010),954-973.
• Dunia Masjıd. “MAsjid Baitul Makmur”. Erişim 14 Haziran 2024
• https://duniamasjid.islamic-center.or.id/268/masjid-agung-baitul-makmur/
• Göksoy, İ Hakkı. “Malay-Endonezya Kaynaklarına Göre Türkler ve Osmanlı-Açe İlişkileri”. Tarih İncelemeleri Dergisi 14/1 (01 Haziran 1999), 175-187.
• Kurtulmuş, Numan. "Açe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/329-332. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Nasutıon, Irham Walad. İbadet Mekânı Tasarımında Kültürel Farklılıklar – Türkiye ve Endonezya’da Camilerin Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Özay, Mehmet. “Erken Dönemlerden Yakın Geçmişe Kadar Açe Alimlerine Kısa Bir Bakış”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36 (2009/1), 237-254.
• ___________“Açe’de Bir Türk Alimi: Baba Davüd”, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33 (2007/2), 169-186.
• Reıd, Anthony. Menuju Sejarah Sumatra Antara Indonesia dan Dunia. Jakarta: Yayasan Pustaka Obor Indonesia, 2011.
• Şah, Razaulhak. “Açi Padişahı Sultan Alâeddin’in Kanunî Sultan Süleyman’a Mektubu”. Tarih Araştırmaları Dergisi 5/8 (1967), 373-409. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000297
• Ünal, Sadettin. “Kâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/14-21. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Visitbandaaceh. 24 Mayıs 2024. https://www.visitbandaaceh.com/masjid-keuchik-leumik-lamseupeung-kota-banda-aceh-aceh/
• Yukarikayalar. “Kâbe Kapısı”. 24 Mayıs 2024. https://yukarikayalar.wordpress.com/2017/12/14/kabenin-kapisi-ve-ustundeki-ayetler/
• Yurdakul, İlhami. "XIX. yüzyılda Osmanlı Açe İlişkileri Osmanlı Hilafetinin Güney Asya’da Dinî- Siyasî Nüfuzu", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 13 (2005), 19-48.