İSTANBUL KENT FOLKLORU BAĞLAMINDA ŞEHRİN DEĞİŞEN DANS MANZARASI

Yıl 2023, Sayı: 367, 18 - 25, 21.09.2024

Arzu Öztürkmen

https://doi.org/10.61620/tfra.1004

Öz

Çoğunlukla tarihsel bir bakış açısıyla ele alınan ‘İstanbul folkloru’ üzerine olan çalışmaların büyük bir
kısmı genelde şehrin kuruluş efsaneleri ve belli mekânları üzerine inanışlar üzerinde durmuştur. Ne var ki
bugünün kent folkloru hem maddi kültürel değişimleri hem de bu değişimlerin etnografik bağlamda
yapılanan sosyal gruplarının ürettikleri türlü sanatsal iletişim formlarını da kapsar. Bu makale İstanbul’da
icra edilen dans türlerinin 1980'lerden bu yana yaşadığı değişimi ve farklı dans deneyimlerinin kent
folkloru bağlamında bir değerlendirmesini kapsamaktadır. Geleneksel "dans" kavramı Cumhuriyetin ilk
yıllarından beri Türk halk oyunlarıyla sınırlıyken, 1990'lı yıllardan itibaren Roman dansı, oryantal dans ve
farklı etnik dans formları (İrlandalı, Perulu veya Afrikalı) İstanbul'un kamusal alanında görünürlük
kazanmaya başladı. Özellikle farklı etnik grupların sokak performansları İstanbul’da hızla kabul gördü. Bu
süreçte tango veya salsa gibi küresel olarak yayılan diğer Latin dans formları da 1990'lardan itibaren özel
dans salonlarında kurumsallaşmaya başladılar. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren dans,
modernleşmenin kültürel bir sembolü de olmuştur. Batılılık ve Osmanlılık bağlamlarında dansın “dans”
ve “oyun” olarak anılması da buna işaret eder.

Anahtar Kelimeler

İstanbul folkloru, kent folkloru, halk dansları

The Changing Dance Landscape of Istanbul in the Context of Its Urban Folklore

Öz

Most of the studies on 'Istanbul’s folklore' have followed a historical perspective and focused on the city's
founding myths and beliefs about its certain localities. Today's urban folklore, however, encompasses both
material cultural changes and the various forms of artistic communication produced by social groups
structured in the ethnographic context of these changes. This article analyzes the change in the dance genres
performed in Istanbul since the 1980s and evaluates different dance experiences in the context of urban
folklore. The concept of 'traditional dance' has been limited to Turkish folk dances since the early years of the
Republic, nevertheless since the 1990s, Roma dance, belly dance and different ethnic dance forms (Irish,
Peruvian or African) began to gain visibility in Istanbul's public space. Street performances of different ethnic
groups were quickly acknowledged in Istanbul. In this process, other Latin dance forms such as tango or salsa,
which were already spreading globally, began to be institutionalized in private dance clubs from the 1990s
onwards. Since the early years of the Republic, dance has also been a cultural symbol of modernization, a fact
best shown in the way dance is distinguished as "oyun" and "dans", referring to their Ottoman and Western
contexts.

Anahtar Kelimeler

Istanbul folklore, urban folklore, folk dances

Kaynakça

• Bayrak, M. B. (2011). Muhafazakâr gençliğin bir ifade biçimi olarak Türkçe Rap ve Türkiye'de Hip-Hop kültürü. [Master's Thesis, Marmara University].
• Girgin-Tohumcu, G. (2014). Roman dansına karşı Roman tarzı dans: Türk Trakya Roman dansı üzerine bir vaka çalışması (E. I. Dunin & C. E. Foley , Eds.). ICTM Etnokoreoloji Çalışma Grubu 27. Sempozyumu Bildirileri. 2012.
• Günsür-Yüceil, Z. (2003). Türkiye'de dans eden bedenlerle modernleşme (PhD Thesis, Istanbul University).
• Gürel, P. (2016). Between orientalism and westernization: Belly dance as a transnational American studies case. Comparative American Studies An International Journal. https://doi.org/10.1080/ 14775700.2015.1178956. Kurtişoğlu, B. O. & Öztürkmen, A., “Halay”, in: Encyclopaedia of Islam, THREE, Edited by: Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Devin J. Stewart. Consulted online on 09 September 2023 http:// dx.doi.org/10.1163/1573-3912_ei3_COM_30223
• Öğüt, E. H. (2016). Geçici göçün sesleri: İstanbul'daki Keldani-Iraklı göçmenlerin müzik pratikleri. Alternatif Politika,8(3). Öztürkmen, A. (1997). İstanbul folkloruna dair iki kaynak ve düşündürdükleri. Thoughts on two sources about Istanbul's Folklore), İstanbul Armağanı, Istanbul: İz Yayın.
• Öztürkmen, A. (2002). Folklor dansı yapıyorum (D. Kandiyoti & A. Saktanber, Eds.) Kültür parçaları: Türkiye'nin gündelik yaşamı:128–146. Londra; New York: I.B.Tauris.
• Öztürkmen, A. (2003). Modern dans Alla Turca: Erken cumhuriyet Türkiye'sinde Osmanlı dansını dönüştürmek. Dans Araştırmaları Dergisi, 35(1), 38–60.
• Puggioni, R. (2008). Mülteciler, kurumsal görünmezlik ve kendi kendine yardım stratejileri: Roma'daki Kürt Deneyimi nin değerlendirilmesi. Mülteci Çalışmaları Dergisi, 18(3), 319– 339.
• Schuster, L. (2005). İtalya'da göçmenlerin devam eden hareketliliği: Yerler ve statüler arasında kaymak. Etnik ve Göç Araştırmaları Dergisi, 31(4), 757–774.
• Yılmaz, L. (1994). Cumhuriyet döneminin modernleşme sürecinde Türkiye'de dans tarihi (1929-1939) [Master's Thesis, Boğaziçi University].
• Yaman, Ö. M. (2012). Gençlerin toplumsal davranış ve yönelimleri: İstanbul’da “apaçi” altkültür grupları üzerine nitel bir çalışma [PhD Thesis, Sakarya University].
• Yuna, M. L. (2013). 21. yüzyıl İstanbul'unda bir kadınlık hali: Bir sembol olarak tango. Toplum ve Bilim, 126.