MEZITHA’NIN ŞARKISI, ADİGE VE ABHAZLARDA GEYİK KÜLTÜ

Yıl 2024, Sayı: 369, 127 - 149, 23.09.2024

Sevda Arslan

https://doi.org/10.61620/tfra.1036

Öz

Mitolojik çağlarda pek çok hayvan ve onlara dair motifler, yaşantıya bağlı
değişen dinî inancın öğesi olarak öncellikle sözlü sonra ise yazılı edebiyatta ve
somut olmayan kültürel miras unsurlarında kendini gösterir. Osmanlı
İmparatorluğu ve Türkiye’deki genel kullanımıyla Çerkesler - Adige, Abhaz,
Abaza- Çarlık Rusya’sı tarafından ana vatanlarından sürülmeden önce geyik
kültü, atalar kültünün ve doğa inancının göstergesi olarak bölge halkının sözlü
kültür dağarcığında saklanır. Mezıtha ve Sozeris(Sozeress) gibi mitolojik
tanrılarda, Nart destanlarında yer alan, geyik boynuzlu Mezıtha’ya bağlı av ve
avcılık anlatılarında, bereket törenlerinde, halk şarkılarında izi görülen kutsal
geyik ya da geyik boynuzları; Kotrama(Kostromsk), Oshad, Kelermes ve Ulyap
1 kurganlarındaki buluntular, kadim kültürde yer etmiş geyik kültünü işaret eder.
Geyik kültü, Çerkeslerin sürgünüyle birlikte Kafkasya’dan Anadolu’ya da taşınır.
Yeni kuşaklarca pagan inancın bir ögesi olarak görülmese de geyik boynuzlarına
bir kutsiyet atfedilir. Öyle ki geyik boynuzları, yeni dinlerini kutsal mabedi
camide ya da samanlıklarda -atalarının yaptığı gibi- saklanır. 21. yüzyılda
atalar inancı resim, heykel, halı, kapı süsü ve batıl inanç şeklinde dışa
vurulmaya devam eder.

Anahtar Kelimeler

Adige, Abhaz, Sozeris, geyik, geyik kültü

Kaynakça

• http://www.cerkesya.org/kafkasya/tarih/nart-efsaneleri/item/1016-kar-kaplanininnartlar-ulkesinde-hayvanlar-krali-olusu erişim tarihi: 27.02.2024
• Dumanış, A. (2004). Çerkes kültürü üzerine etüd. Kayseri Kafkas Derneği.
• Khutız, K. (1999). Çerkeslerde avcılık. (O. Uravelli, Çev.) Yayınlanmamış Kitap.
• Lovpaçe, N. (2013) Çerkes arkeolojisi ve sanatı. (K. Yükseler, Çev.) Arkeoloji ve Sanat.
• Sarabiy, M. (2017). Çerkesler ve gelenekleri. (B. Yemuz, Çev.) Kalan.
• Şhalakho, A. (2010). Çerkes folkloru. (A. Cankılıç, Çev.) Metkan.