Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “Birinci Mektup” Şiirinde Dini Tasavvufi Türk Halk Şiirinin İzleri

Yıl 2025, Sayı: 371, 440 - 459, 08.07.2025

Ahmet Can

https://doi.org/10.61620/tfa.92

Öz

Bedri Rahmi Eyüboğlu, Yaradana Mektuplar İsimli şiir kitabını 1941 yılında yayınlamıştır. Kitap ismini başında bulunan şiirlerden almaktadır. “Birinci Mektup”, “İkinci Mektup”, “Üçüncü Mektup”, “Dördüncü Mektup” ve “Beşinci Mektup” başlıklı bu şiirler yaratılış, yaşam, ölüm ve varlık gibi kavramları Tanrı’yla konuşur bir üslupla ele almaktadır. İmge ve düşünce dünyaları halk şiirinden izler taşıyan bu şiirlerden “Birinci Mektup” bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Halk sanatının özünden yararlanmak istediğini yazılarında sıklıkla dile getiren Bedri Rahmi Eyüboğlu, “Birinci Mektup” şiirinde, öncelikle varlık âleminin büyüklüğüne ve değişmezliğine vurgu yapmakta ve insan ömrünün geçiciliğini varlık âleminin değişmezliği ile karşılaştırarak işlemektedir. Eyüboğlu’nun şiirde işlediği bu kavramlar dini-tasavvufi Türk edebiyatının şiir türlerinden devriyelerin imgesel evrenini hatırlatmaktadırlar. Devriyeler, yaşamı doğum ve ölüm arasında sürüp giden bir yolculuk olarak ele almışlardır. Yolculuğun amacı olgunlaşmak ve Tanrı’ya ulaşmaktır. Devriyelerin ele aldığı bu yolculuğun felsefi arka planını tasavvuf düşüncesi oluşturmaktadır. Tasavvuf düşüncesinde insanın dünyadaki yolculuğu Tanrı’dan gelip Tanrı’ya gitmek biçiminde anlamlandırılmıştır. Bu aynı zamanda insan ömrünün ve zamanın döngüselliğine de yapılan bir göndermedir. Bu çalışmada Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun halk sanatına yaklaşımından hareketle “Birinci Mektup” şiirini ölüm, yaşam, yaratılış kavramları çerçevesinde ele aldım. Bu kavramların şiirde hangi boyutları itibariyle dini-tasavvufi Türk şiirinin imgesel dünyasına yaklaştığını araştırdım.

Anahtar Kelimeler

Bedri Rahmi Eyüboğlu , şiir , ölüm , yaşam , devir , devriye

Traces of Religious-sûfi Turkish Folk Poetry in Bedri Rahmi Eyüboğlu's Poem “Birinci Mektup (First Letter)”

Öz

Bedri Rahmi Eyüboğlu published his poetry book titled Yaradana Mektuplar in 1941. The book takes its title from the poems at the beginning. These poems, titled "Birinci Mektup," "İkinci Mektup," "Üçüncü Mektup," "Dördüncü Mektup," and "Beşinci Mektup," address concepts such as creation, life, death, and existence in a manner that converses with God. The poem “Birinci Mektup” which is the subject of this study, is influenced by the imagery of folk poetry. Bedri Rahmi Eyüboğlu often stated in his writings that he wanted to draw on the essence of folk art. In his poem “Birinci Mektup” he primarily emphasized the vastness and permanence of the universe. He then compared the temporality of human life with the permanence of the universe. Eyüboğlu's concepts in his poetry are reminiscent of the imagery of devriye, a type of poetry in religious-mystical Turkish literature. Devriye poems view life as a journey between birth and death. The purpose of the journey is to achieve maturity and reach God. The philosophical background of this journey, as addressed in devriyes, is formed by sûfi thought. In sûfi thought, man understands his journey as coming from God and returning to God. Those also reference the cyclical nature of human life and time. This study takes Bedri Rahmi Eyüboğlu's approach to folk art as a starting point. It aims to evaluate the poem "Birinci Mektup/First Letter" in the context of the concepts of death, life, and creation and to analyze the influences of religious-sûfi Turkish poetry in treating these concepts.

Anahtar Kelimeler

Turkish literature , Bedri Rahmi Eyüboğlu , poetry , death , life , devir , devriye

Kaynakça

• Akarpınar, B. (2004). Sûfi kültüründe sembollerin yeri ve önemi hakkında bir deneme. Türkbilig, 5(7), 3-19.
• Avcı, C. (2020). Sözlü ve yazılı kültür açısından Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun şiirlerinde metinlerarası ilişkiler üzerine bir inceleme. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(32), 1297-1315. Https://Doi.Org/10.12981/Mahder.786437456Türk Folklor Araştırmaları / Turkish Folklore Research - Sayı / No. 371 (2025 / II) | e-ISSN: 3023-4670