Bankacılık Kanunu’nun 62. maddesinin Hukukî Niteliği, Uygulama Alanı ve Mülkiyet ve Miras Hakkı Yönünden Anayasa’ya Aykırılığı Sorunu

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 23 - 46, 20.09.2017

Tamer Bozkurt

Öz

5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 62. maddesi, mevduatın zamanaşına uğraması ile ilgili bir hüküm içermektedir. Hüküm şöyledir: “Bankalar nezdlerindeki mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklardan hak sahibinin en son talebi, işlemi, herhangi bir yazılı talimatı tarihinden başlayarak on yıl içinde aranmayanlar zamanaşımına tâbidir. Zamanaşımına uğrayan her türlü mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar banka tarafından hak sahibine ulaşılamaması hâlinde, yapılacak ilânı müteakiben Fona gelir kaydedilir. Bu maddenin uygulanması ile ilgili usûl ve esaslar Kurulca belirlenir”. Görüldüğü gibi, aranmayan mevduat ve diğer değerler, belli bir ilan sürecinden sonra TMSF’ye intikal etmektedir. Anayasa’nın 35. maddesine göre, herkes mülkiyet ve miras hakkına sahiptir ve bu haklar ancak kamu yararı amacı ile ve kanunla sınırlanabilir. Ayrıca mülkiyet hakkının kullanımı toplum yararına aykırı olamaz. İşte bu noktada, 10 yıllık bir süreçte aranmayan mevduat ve diğer değerlerin, devletin mülkiyetine geçmesi ve mudinin bu alacaklarını talep hakkından yoksun kalması, kanımızca Anayasa’nın bu hükmüne aykırıdır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, borçlar hukuku anlamında bir alacak hakkı niteliğindeki mevdautı, sözleşme ve Ek 1 nolu Protokol çerçevesinde mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirmektedir. Sorun on yıllık sürenin kısalığından ziyade, bu süreçten sonra bir ara dönem (30, 50 veya 100 yıl gibi) öngörülmeden, bankalarda unutulan mevduat ve diğer değerlerin Devletin mülkiyetine geçmesidir. Kuşkusuz bankalarda unutulan mevduat için bir yasal düzenleme yapılması zorunludur. Ancak bunun diğer bazı ülkelerde olduğu gibi, belli bir süreden sonra (muhtemelen mirasçısı da kalmayacak bir zaman sonra) Devlete intikal ettirilmesi ve orada dahi belli bir amaç için kullanılması önerilir. Oysa bu haliyle düzenleme, mülkiyet hakkına doğrudan müdahale niteliğindedir. Çözüm olarak ya yasama organının hükmü yeniden ele alması, ya da yerel mahkemeler veya Yargıtay’ın, konuyu Anayasa Mahkemesi’ne intikal ettirmesi ve olası bir iptal kararından sonra da yasama organının, hükmü yeniden düzenlemesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

mevduat, zamanaşımı, TMSF, mülkiyet ve miras hakkı

Kaynakça

• Akıllıoğlu, Tekin: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı ve Kazanılmış Hak Üzerine Bazı Gözlemler”, İÜİHİD 2012, C. 5, s. 2, s. 9-27.
• Akça, Kürşat: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı”, İÜHFD 2015, C. 1, s. 543-595.
• Aral, Fahrettin/Ayrancı, Hasan: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, B. 10, Ankara 2014.
• Arkan, Sabih: Ticarî İşletme Hukuku, B. 23, Ankara 2017.
• Atasagun, Yusuf Zaim: İzahlı-Notlu-Mukayeseli Bankalar Kanunu, İstanbul 1958.
• Aydoğdu, Murat/Kahveci, Nalan: Türk Borçlar Hukuku-Özel Borç İlişkileri, B. 2, Ankara 2014.
• Baerlocher, René Jacques: Der Hinterlegungsvertrag, Schweizerisches Privatrecht, VII/1, Basel und Stuttgart 1977.
• Barın, Taylan: “Bankalarda Unutulan Mevduat ve Sair Kıymetlerin Zamanaşımına Uğramasının Hukukun Genel İlkelerine ve Anayasa’ya Aykırılığı”, TBBD 2016, S. 122, s. 73-98.
• Battal, Ahmet: Banka Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyum (Bildiriler-Tartışmalar) (8 Haziran 2007), Ankara 2007, s. 141-201.
• Becker, Hermann: Obligationenrecht, II. Abteilung, Die einzelnen Vertragsverhältnisse, Art. 184-551, Bern 1934.
• Bilge, Necip: Borçlar Hukuku-Özel Borç Münasebetleri, Ankara 1971.
• Carss-Frisk, Monica: Mülkiyet Hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin1 No’lu Protokolünün 1. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz, s. 6 (www.tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/mh-aihs.pdf- s.e.t: 03.05.2017).
• Çeker, Mustafa: Hukuki Yönüyle Banka Mevduatı, Adana 2004.
• Doğan, Ayşe Albayrak: “Mevduat Nedeniyle Bankanın ve Banka Çalışanının Hukukî Sorumluluğu”, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 60. Yıl Sempozyumu, “Banka Hukukuna Genel Yaklaşım”- Teori- Uygulama, Ankara 2017, s. 93-105.
• Erem, Faruk/Altınok, Akın/Tandoğan, Haluk: Bankalar Kanunu Şerhi, B. 6, Ankara 1975 (Anılış: Erem/Altınok/Tandoğan, 1975).
• Erem, Faruk/Altınok, Akın/Tandoğan, Haluk: Bankalar Kanunu Şerhi, B. 7, Ankara 1989 (Anılış: Erem/Altınok/Tandoğan, 1989).
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, B. 21, Ankara 2017.
• Feyzioğlu, Feyzi Necmeddin: Borçlar Hukuku İkinci Kısım, Akdin Muhtelif Nevileri, C. I, B. 4, İstanbul 1980.
• Gemalmaz, H. Burak: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, İstanbul 2009.
• Guhl, Theo/Koller, Alfred/Schnyder, Anton K./Druey, Jean Nicolas: Das Schweizerische Obligationenrecht mit Einschluss des Handels- und Wertpapierrechts, 10. Aufl., Zürich 2000.
• Gürsel, Nurettin: “Usulsüz Tevdi”, AD 1950, s. 77-92.
• Higi, Peter: Zürcher Kommentar Band/Nr. V/2b, Die Leihe, Art. 305-318 OR Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Obligationenrecht, Kommentar zur 1. und 2. Abteilung (Art. 1-529 OR), Zürich-Basel-Genf 2003.
• Kaplan, İbrahim: Banka Sözleşmeleri Hukuku, C. I, Ankara 1996.
• Konuralp, Haluk: “Banka Tasarruf Mevduatının Hukuki Niteliği”, AnkBD 1980, S. 37, s. 14-23.
• Kostakoğlu, Cengiz: Bankalar Kanunu Şerhi, B. 4, İstanbul 2003.
• Nomer, Halûk N.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, B. 13, İstanbul 2013.
• Ormancı, Altınok Pınar: Sürekli Borç İlişkilerinin Haklı Sebeple Feshi, İstanbul 2011.
• Oser, Hugo/ Schönenberger, Wilhelm: Kommentar zum Obligationenrecht, 3. Teil, Art. 419-529, 2. Aufl., Zürich 1945.
• Önder, M. Fahrettin: “Banka Hukukunda Tasarruf Mevduatı Sözleşmesi”, SDÜİİBFD 2003, C. 8, S. 1, s. 91-102.
• Özkorkut, Korkut: “Anayasa Mahkemesi’nin Kaydi Sisteme İlişkin Sermaye Piyasası Kanunu’nun m. 13/4 Hükmü Hakkındaki İptal Kararının Düşündürdükleri”, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 60. Yıl Armağanı, Ankara 2015, s. 245-271.
• Palandt, Otto: Bürgerliches Gesetzbuch, 75. Aufl., München 2016.
• Reisoğlu, Seza: Bankalar Kanunu Şerhi, B. 3, Ankara 1998 (Anılış: Reisoğlu, 1998).
• Reisoğlu, Seza: Bankacılık Kanunu Şerhi, Ankara 2007 (Anılış: Reisoğlu, 2007).
• Rüzgar, Yurdagül: Mevzuat, Yargıtay Kararları ve Doktrin Işığında Mevduatta Zamanaşımının Değerlendirilmesi Mevduatın İade Edilmemesinin Hukuki Sonuçları” Bankacılar Dergisi Aralık 2007, S. 63, s. 71-96.
• Schärer, Heinz/Mauenbrecher, Benedikt: in Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I, Art. 1-529, 3. Aufl., Basel 2003. Schott, Ansgar/Mauenbrecher, Benedikt: Kurzkommentar OR, Obligationenrecht Art. 1-529, Zürich 2008.
• Schwander, Ivo: Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen Art. 1-183 OR, CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, 2. Aufl., Zürich 2009.
• Stupp, E.: in Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Zürich 2007.
• Şit İmamoğlu, Başak: “Mevduatta Zamanaşımı”, Batider 2015, C. XXXI, S. 1, s. 163-186.
• Tandoğan, Haluk: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Kira ve Ödünç Verme (Âriyet, Karz) Sözleşmeleri, C I/2, B. 4, İstanbul 2008.
• Taşçıoğlu, Abdullah: Cumhuriyet Dönemi Bankalar Kanunları ve İlgili Yasal Düzenlemeler, Türkiye Bankalar Birliği, İstanbul 1998.
• Taşdelen, Servet: Bankalar Kanunu Şerhi, Ankara 2002.
• Tekinalp, Ünal: Ünal Tekinalp’in Banka Hukukunun Esasları, B. 2, İstanbul 2009.
• Tekinay, Selahattin Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu, Haluk/Altop, Atilla: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 1993.
• Tikveş, Özkan: Bankalar Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu Şerhi, İstanbul 1992.
• Tunçomağ, Kenan: Borçlar Hukuku, C. II, Özel Borç İlişkileri, İstanbul 1974.
• Widmer, Martin: Die rechtliche Natur des Sparkassavertrages unter besonderer Berücksichtigung der Verjährungsbestimmungen, Bern 1951.
• Yüksel, Ali Sait: Bankacılık Hukuku ve İşletmesi, İstanbul 1974.