Peplau-Kişilerarası İlişkiler Modeli'ne Temellendirilmiş Akran Zorbalığı Danışmanlık Programının Geliştirilmesi: Çalışma Protokolü

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 29 - 48, 09.06.2022

Kadriye DEMİR Sibel KÜÇÜK

Öz

Amaç: Zorbalık yapan 11-12 yaş grubu çocuklar için geliştirilen Kişilerarası İlişki Modeli'ne temellendirilmiş Akran Zorbalığı Danışmanlık Programı'nın etkinliğinin değerlendirildiği bir araştırmanın çalışma protokolünü ve AZDP’nın içerik, akış ve eğitim yöntemlerini belirleme sürecini raporlamaktır.
Yöntem: Bu makalede, müdahale-kontrol gruplu ön test-son test deneysel tasarıma sahip bir araştırmanın çalışma protokolü 'Spirit Checklist/Protocol Version' rehberliğinde yazılmıştır.
Bulgular: Akran Zorbalığı Danışmanlık Programı'na dahil olan çocukların zorbalığa yönelik bakış açılarının düzeldiği, empati becerilerinin arttığı, arkadaşlık ilişkilerinin geliştiği ve öfke kontrollerinin arttığı belirlenmiştir.
Sonuç: Bu makale, teoriye dayalı hemşirelik bakımı/yaklaşımları geliştirecek lisansüstü öğrencilere ve zorbalık yapan öğrencilere bakım verecek okul hemşirelerine örnek olması açısından önemlidir. Geliştirilen danışmanlık programının kapsamlı olması ve etkinliğinin farklı parametrelerle değerlendiriliyor olması bu araştırmanın üstünlüğünü ortaya koymaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Hemşire, kişilerarası ilişkiler, zorbalık

Teşekkür

Teşekkür: Bu danışmanlık programının geliştirilmesinde değerli katkılarda bulunan Prof. Dr. Naime Altay’a ve Dr. Öğretim Üyesi Evrim Kızıler’e teşekkürlerimi sunarım.

Development of Peer Bullying Counseling Program Based on Peplau-Interpersonal Relations Model: A Study Protocol

Öz

Aim: The purpose of this article is to report the study protocol of a research in which the effectiveness of the Peer Bullying Counseling Program (PBCP) based on the Interpersonal Relationship Model developed for 11-12 year old bullying children was evaluated, and the process of determining the content, flow, and educational methods used in the PBCP.
Methods: In this article, the study protocol of a pretest-posttest experimental design research with an intervention-control group was written under the guidance of 'Spirit Checklist/Protocol Version'.
Results: It was determined that the perspectives of the children included in the Peer Bullying Counseling Program improved, their empathy skills increased, their friendship relations improved, and their anger control increased.
Conclusions: This article is important as it sets an example for graduate students who will develop theory-based nursing care/approaches and school nurses who will care for bullying students. The fact that the developed counseling program is comprehensive and its effectiveness is evaluated with different parameters reveals the superiority of this research.

Anahtar Kelimeler

Bullying, interpersonal relations, nurse

Kaynakça

• 1. Menesini E, Salmivalli C. Bullying in schools: the state of knowledge and effective ınterventions. Psychol Health Med. 2017 Jan;22(1):240-254. doi: 10.1080/13548506.2017.1279740.
• 2. UNESCO. School violence and bullying: global status report [Internet]. 2017 [Erişim Tarihi: 6 Aralık 2021]. Erişim Adresi: http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002469/246970e.pdf.
• 3. Balan R, Dobrean A, Balazsi R. Indirect effects of parental and peer attachment on bullying and victimization among adolescents: The role of negative automatic thoughts. Aggressive behavior. 2018 Jun;44(6):561-570. doi: 10.1002/ab.21775.
• 4. OECD. PISA 2015 Results (Volume III): Students' Well-Being, OECD Publishing, Paris. DOI: https://doi.org/10.1787/9789264273856-12-en. 2015 [Erişim Tarihi: 6 Aralık 2021]. Erişim Adresi: https://www.oecd.org/pisa/PISA-2015-Results-Students-Well-being-Volume-III-Overview.pdf.
• 5. WHO. Bullyıng And Physıcal Fights Among Adolescents, 2016 [Erişim Tarihi: 6 Aralık 2021]. Erişim Adresi: https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/303485/HBSC-No.7_factsheet_Bullying.pdf.
• 6. Sarıışık Y, Düşkün Y, Altay C, Gündüz G, Tabbikha Y. Eğitim Reformu Girişimi. Çocukların Gözünden Okulda Yaşam Araştırma Raporu, 1. Baskı. İstanbul, Baskı İmat Ofset, 2016:45-50.
• 7. Swearer SM, Hymel S. Understanding the psychology of bullying: Moving toward a social-ecological diathesis-stress model. Am Psychol. 2015 May-Jun;70(4):344-353. doi: 10.1037/a0038929.
• 8. Wojcik M, Helka AM. Meeting the needs of young adolescents: ABBL antibullying program during middle school tansition, Psychol Rep. 2019 Jun;122(3):1043-1067. doi: 10.1177/0033294118768671.
• 9. Özkan Y, Çiftci GE. Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki ilköğretim okullarında akran zorbalığı, İlköğretim Online, 2010;9(2):576-586.
• 10. Cook CR, Williams KR, Guerra NG, Kim TE, Sadek S. Predictors of bullying and victimization in childhood and adolescence: A meta-analytic investigation. School Psychology Quarterly. 2010;25(2):65-83. doi: 10.1037/a0020149.
• 11. Duy B, Yıldız MA. Farklı zorbalık konumunda olmak empatik eğilim ve yaşam doyumu bağlamında bir fark yaratır mı?. Mersin University Journal of the Faculty of Education. 2014 Dec;10(3):31-47.
• 12. Şahin M. An investigation into the efficiency of empathy training program on preventing bullying in primary schools. Children and Youth Services Review, 2012 Jul;34(7):1325-1330. doi: 10.1016/j.childyouth.2012.03.013.
• 13. Mitsopoulou E, Giovazolias T. Personality traits, empathy and bullying behavior: A meta-analytic approach. Aggression and Violent Behavior, 2015Mar-Apr;(21):61-72. doi.org/10.1016/j.avb.2015.01.007.
• 14. Van Noorden TH, Haselager GJ, Cillessen AH, Bukowski WM. Empathy and involvement in bullying in children and adolescents: A systematic review. J youth adolesc. 2015 Mar;44(3):637-657. doi: 10.1007/s10964-014-0135-6.
• 15. Owens L, Skrzypiec G, Wadham B. Thinking patterns, victimisation and bullying among adolescents in a South Australian metropolitan secondary school. International Journal of Adolescence and Youth, 2014;19(2):190-202. doi: 10.1080/02673843.2012.719828.
• 16. Zych I, Llorent VJ. Affective empathy and moral disengagement related to late adolescent bullying perpetration. Ethics & Behavior. 2019;29(7):547-556. doi: 10.1080/10508422.2018.1521282.
• 17. Candelaria AM, Fedewa AL, Ahn S. The effects of anger management on children’s social and emotional outcomes: A meta-analysis. School Psychology International. 2012 Dec;33(6):596-614. doi: 10.1177/0143034312454360.
• 18. Nickerson AB, Shisler S, Eiden RD, Ostrov JM, Schuetze P, Godleski SA, Delmerico AM. A longitudinal study of gun violence attitudes: role of childhood aggression and exposure to violence, and early adolescent bullying perpetration and victimization, Journal of school violence, 2020 Dec;19(1):62-76. doi: 10.1080/15388220.2019.1703716.
• 19. Burton KA, Florell D, Wygant DB. The role of peer attachment and normative beliefs about aggression on traditional bullying and cyberbullying, Psychology in the Schools. 2013;50(2):103-115. doi: 10.1002/pits.21663.
• 20. Çelen Ç. çocuk psikiyatrisi polikliniğine başvuran ergenlerde akran zorbalığı ile siber zorbalık ve öfke ifade tarzlarının ilişkisi, Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 2020;1-11.
• 21. Cooley JL, Fite PJ. Peer victimization and forms of aggression during middle childhood: The role of emotion regulation. Journal of abnormal child psychology. 2016;44(3):535-546. doi: 10.1007/s10802-015-0051-6.
• 22. Nickerson AB, Singleton D, Schnurr B, Collen M. Perceptions of school climate as a function of bullying involvement, Journal of Applied School Psychology, 2014 Apr;30(2):157-181. doi:10.1080/15377903.2014.888530.
• 23. Stephens MM, Cook-Fasona HT, Sibbaluca K. Childhood bullying: ımplications for physicians, ameriacn family physician. Am Fam Physician. 2018, 97(3):187-192.
• 24. Polanin JR, Espelage DL, Pigott TD. A meta-analysis of school-based bullying prevention programs’ effects on bystander intervention behavior. School Psychology Review. 2012, 41(1):47-65. doi: 10.1080/02796015.2012.12087375.
• 25. Peeters M, Cillessen A, Scholte R. Clueless or powerful? Identifying subtypes of bullies in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 2010 Sep;39(9):1041– 1052. doi: 10.1007/s10964-009-9478-9.
• 26. Thomas HJ, Connor JP, Scott JG. Why do children and adolescents bully their peers? A critical review of key theoretical frameworks. Soc psychiatry psychiatr epidemiol. 2018 May;53(5):437-451. doi: 10.1007/s00127-017-1462-1.
• 27. Georgiou SN, Ioannou M, Stavrinides P. Cultural values as mediators between parenting styles and bullying behavior at school. Social Psychology of Education. 2017 Nov;21(1):27–50.
• 28. Elledge LC, Cavell TA, Ogle NT, Newgent RA. School-based mentoring as selective prevention for bullied children: a preliminary test. The Journal of Primary Prevention, 2010Jun;31(3):171–187. doi: 10.1007/s10935-010-0215-7.
• 29. Cowie H, Colliety P. Zorbalar kimin umrunda?. Eğitimde Pastoral Bakım, 2016, 34(1): 24–33.
• 30. Avşar F, Ayaz SA. Akran zorbalığının önlenmesinde okul sağlığı hemşiresinin rolü, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2018;5(1):78-84.
• 31. Avşar F, Ayaz AS. The effectiveness of assertiveness training for school-aged children on bullying and assertiveness level. Journal of Pediatric Nursing. 2017 Sep-Oct;(39):186-190. doi:10.1016/j.pedn.2017.06.020.
• 32. Olweus D. Bully/victim problems among schoolchildren: Long-term consequences and an effective intervention program. In: Hodgins S. (ed.) Mental disorder and crime, London, England: SAGE, 1993:317–349.
• 33. Sönmez V, Alacapınar FG. Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 5. Basım. Ankara: Anı Yayıncılık. 2017:70-80.
• 34. Faris R, Felmlee D. Casualties of social combat school networks of peer victimization and their consequences. American Sociological Review. 2014;79(2):228-257. doi:10.1177/0003122414524573.
• 35. Kochel KP, Ladd GW, Rudolph KD. Longitudinal associations among youths’ depressive symptoms, peer victimization, and low peer acceptance: An interpersonal process perspective. Child Dev. 2012;83(2):637-650. doi: 10.1111/j.1467-8624.2011.01722.x.
• 36. Lin YC, Lin CY. Minor symptoms talk: how children react to encountered bullying. Child Indicators Research. 2017 Nov;(11)1755-68. doi:10.1007/s12187-017-9505-4.
• 37. Çalışkan Z, Evgin D, Bayat M, Caner N, Kaplan B, Öztürk A, Keklik D. Peer bullying in the preadolescent stage: Frequency and types of bullying and the affecting factors. J Pediatr Res. 2019;6(3):169-179. doi: 10.4274/jpr.galenos.2018.26576.
• 38. Karatoprak S, Özcan Ö. Akran zorbalığı, Turkiye Klinikleri J Child Psychiatry-Special Topics, 2017;3(3):195-203.
• 39. Kaya İ, Alyanak B. Akran Zorbalığı. Alyanak B, (Editör). Çocuk ve Ergenlerde Travma ve Travmatik Durumların Etkileri ve Çözümleyici Yaklaşımlar. 1. Baskı, Ankara, Türkiye Klinikleri, 2018:34-41.
• 40. Bilgili N, Kocoğlu D, Akın B. Peer bullying among high school students and related factors, Yeni Symposium Dergisi, 2017 Jun;54(3):10-17. doi:10.5455/nys.20170608103540.
• 41. Gültekin Z, Sayıl M. Akran zorbalığını belirleme ölçeği geliştirme çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 2005;8(15), 47-61.
• 42. Akduman GG. 7-14 yaş grubu çocuklarda akran istismarı ve kendi çözüm önerileri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi. 2010;3(2):13-26.
• 43. Arslan H, Akın A. Çözüm odaklı kısa süreli grupla psikolojik danışmanın lise öğrencilerinin akran zorbalığına etkisi. Sakarya University Journal of Education, 2016;6(1):72-84.
• 44. Gökkaya F, Sütcü ST. Çocuklar için Zorbalıkla İlgili Bilişler Ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin değerlendirilmesi. Anatolian Journal of Psychiatry. 2015;16(1):54-61.
• 45. Kılıç KM. Ergenlerde dijital oyun bağımlılığı, zorbalık bilişleri ve empati düzeyleri arasındaki ilişkiler. Elementary Education Online, 2019 May;18(2):549-562. doi:10.17051/ilkonline.2019.562015.
• 46. Ertuğrul F, Engin EK. Ön ergenlik döneminde zorbalık davranışı ile bazı sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkinin incelenmesi, Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 2019;5(2):117-40.
• 47. Thompson F, Smith PK. The use and effectiveness of anti-bullying strategies in schools. Research Berief. 2011; DFE-RR098 1-220.
• 48. Gürtunca A. Çocuklar ve ergenler için empati ölçeği Türkiye geçerlik ve güvenirlik çalışması, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Arel Üniversitesi, 2013.
• 49. Gastmans C. Interpersonal relations in nursing: a philosophical‐ethical analysis of the work of Hildegard E. Peplau. Journal of Advanced Nursing,.1998;28(6):1312-1319.
• 50. Peplau H E. Interpersonal Relations: A Theoretical Framework for Application in Nursing Practice. Nursing Science Quarterly. 1992;5(1):13-18.
• 51. Potts NL, Mandleco BL. Pediatric Nursing Caring For Children and Their Families, Third Edition, Canada, Nelson Education Ltd. 2012:332-350.
• 52. Demir S. Hildegard E. Peplau: Kişilerarası İlişkiler Teorisi, Karadağ A, Çalışkan N, Baykara ZÇ (Editörs). Hemşirelik Teorileri ve Modelleri. İstanbul, Vizyon Basımevi, 2017:122-144.
• 53. Köksal AA, Bilbay A. Ergenlerin akran zorbalığı yapmaları, zorbalığa maruz kalmaları ve empatik eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of History Culture and Art Research. 2018 July;7(2):667-675. doi:10.7596/taksad.v7i2.1379.
• 54. Gürhan N. Her yönü ile akran zorbalığı. Turkiye Klinikleri Psychiatric Nursing-Special Topics, 2017, 3(2):175-181.
• 55. Van Noorden THJ, Bukowski WM, Haselager GJT, Cillessen AHN. Disentangling the frequency and severity of bullying and victimization in the association with empathy. Social Development. 2016, 25, 176–192. doi.org/10.1111/sode.12133.
• 56. Reijntjes A, Vermande M, Thomaes S, Goossens F, Olthof T, Aleva L, Van der Meulen, M. Narcissism, bullying, and social dominance in youth: A longitudinal analysis, J Abnorm Child Psychol, 2016;44:63–74. doi: 10.1007/s10802-015-9974-1.
• 57. Gür N, Eray Ş, Makinecioğlu İ, Sığırlı D, Vural AŞ. Akran zorbalığı ile aile duygu dışa vurumu ve psikopatoloji arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Derg. 2020;21(1):77-86. doi: 10.5455/apd.43917.
• 58. Doehne M, Grundherr M, Schafer M. Peer influence in bullying: The autonomy-enhancing effect ofmoral competence. Aggressive Behavior. 2018 Aug;44:591–600. doi:10.1002/ab.21784.
• 59. Çalık T, Özbay Y, Özer A, Kurt T, Kandemir M. İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 2009;15(4):555-576.
• 60. Yıldız ÇC, Öner-Koruklu N. 4-6 yaş arasındaki çocukların serbest resim çalışmalarındaki resim özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2013;28(2):551-563.
• 61. Sünbül AM. 2010, Öğretim İlke ve Yöntemleri, Eğitim Kitapevi, Meram Konya, 280-300.
• 62. Hoy AW. Eğitim Psikoloji, Çeviri: Duygu Özen, 2015, İstanbul, Kaktüs Yayınları, s. 190.
• 63. Albayrak S, Yıldız A, Erol S. Assessing the effect of school bullying prevention programs on reducing bullying. Children and youth services review. 2016;63:1-9. doi: 10.1016/j.childyouth.2016.02.005.
• 64. Chan AW, Tetzlaff JM, Altman DG, Laupacis A, Gøtzsche, PC, Krlezˇa-Jeric´ K ve ark. SPIRIT 2013 Bildirisi: Klinik Deneyler İçin Standart Protokol Maddelerinin Tanımlanması (Çev: Akın B, Koçoğlu-Tanyer D). Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2021; 8(1):117-127. doi: 10.31125/hunhemsire.908072.
• 65. Kaźmierczak M, Pawlicka P, Anikiej-Wiczenbach P, Łada-Maśko AB, Kiełbratowska B, Rybicka M, van IJzendoorn MH. Empathy and hormonal changes as predictors of sensitive responsiveness towards infant crying: a study protocol. International Journal of Environmental Research and Public Health, 2021;18(9), 4815.
• 66. Bender M, Williams M, Cruz MF, Rubinson C. A study protocol to evaluate the implementation and effectiveness of the Clinical Nurse Leader Care Model in improving quality and safety outcomes. Nursing Open. 2021;8, 3688-3696. doi: 10.1002/nop2.910.