Endülüs Şairi İbnü'l-Haddâd’ın Divanı: Takdim ve Tahlil

Yıl 2022, , 372 - 395, 30.06.2022

Adnan Arslan

https://doi.org/10.32711/tiad.1091862

Öz

Henüz hicri ilk yüzyılda Kuzey Afrika’nın tamamını fetheden Müslüman Araplar, Afrika ile yetinmemiş oradan İber Yarımadasına geçerek bugünkü İspanya topraklarının tamamına İslam’ı taşımışlardır. Yaklaşık sekiz asırlık Endülüs medeniyeti içerisinde pek çok alanda olduğu gibi edebiyat sahasında da Müslümanlar başarı göstermişler ve büyük şairler çıkarmışlardır. Bunlardan önemli bir isim olan İbnü'l-Haddâd (öl. 480/1087), edebi sanatları kullanmaya önem vermesi, Hristiyan bir rahibeye aşkını gazelleriyle dile getirmesi, Endülüslü olmasına rağmen Doğu Arap şairlerin yöntemini devam ettirmesi gibi pek çok açıdan dikkate değer bir şairdir. Bu çalışmada şairin divanı söz sanatları ve içerik bakımından incelenmiştir. Makalede daha ziyade kendisini mümtaz kılan yönleri ön plana çıkarılmış ve dikkat çeken yönleri incelenmiştir. Hristiyan bir rahibeye âşık olan fakat onunla evlenme imkânı bulamayan bir Müslüman şairin aşkını nasıl dile getirdiği özellikle irdelenmiştir. Söz sanatlarını kullanırken ne kadar tekellüften uzak olduğu üzerinde durulmuştur. Nesîbden methiyeye geçerken tehallus sanatında estetik kaygıları ne denli gözettiğine dair örnekler daha fazla ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap dili edebiyatı, İbnü'l-Haddad, endülüs

The Divan of Andalusian Poet Ibn al-Haddad: İntroduction and Analysis

Öz

The Muslim Arabs, who had conquered the whole of North Africa in the first century of the Hijra, were not content with Africa, but moved to the Iberian Peninsula from there, and brought Islam to all of today's Spanish lands. Within the eight-century-old Andalusian civilization, Muslims were successful in the field of literature, as in many other fields, and produced great poets. Ibn al-Haddad (d. 480/1087), one of the most important names, is a remarkable poet in many aspects such as giving importance to the use of literary arts, expressing his love for a Christian nun with his odes, and continuing the method of Eastern Arab poets despite being Andalusian. In this study, the poet's divan was examined in terms of rhetoric and content. In the article, rather, the aspects that make it stand out were highlighted and its remarkable aspects were examined. How a Muslim poet, who fell in love with a Christian nun but could not find the opportunity to marry her, expressed his love was especially examined. It has been emphasized how far from monopoly it is when using the rhetoric. Examples of how much aesthetic concerns are taken into account in the art of tehallus while passing from progeny to eulogy are discussed further.

Anahtar Kelimeler

arabic language rhetoric, İbn al-Haddad, Andulician

Kaynakça

• ´Anzî, ´Anûd bint Ahmed. el-Bedî´ fî dîvân İbnu’l-Haddâd el-Endelusî. Mekke: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Arap Dili Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Abdülhalîm, İsrâ Abdulmün´im. Dîvânu İbni’l-Haddâd el-Endelusî: Dirâsetun belâğiyye. Mısır: Ezher Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
• Alevî, Ebû İdrîs el-İmâm el-Müeyyed-Billâh Yahyâ b. Hamza b. Alî b. İbrâhîm el-Hüseynî. et-Tırâz liesrâri’l-belâga. Beyrut: el-Mektebetu’l-Unsuriyye, 1423.
• Âmidî, Ebü’l-Kāsım el-Hasen b. Bişr b. Yahyâ. Kitâbü’l-Muvâzene beyne’ṭ-Ṭâʾiyyeyn (el-Muvâzene beyne Ebî Temmâm ve’l-Buḥtürî). thk. Ahmed Sakr. B.y.; Dâru’l-Maârif, 1994.
• Arslan, Adnan. “Klasik Arap Edebiyatı Kaynaklarında Ahlak-Yaratılış Karşılaştırması ve Şiirde Bunun Bir Motif Olarak Kullanılmasına Dair Bir Alan Taraması”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/2 (2021), 941-956.
• Derdîrî, Hâlid Bâkir Hâşim. eş-Şi´ru’l-Endelusî fî ´asri’l-Murâbitî. Sudan: Ummu Dermân Üniversitesi, Arap Dili Fakültesi, Doktora Tezi, 2000.
• Durmuş, İsmail. “Tehallus”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/317-319. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Endelusî, İbnü'l-Haddâd. Dîvânu İbni’l-Haddâd el-Endelusî. thk. Yûsuf Alî Tavîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
• Er, Rahmi. “İbnü’l-Haddâd El-Vâdîâşî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/60-61. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Hafâcî, Ebû Muhammed Abdullāh b. Muhammed b. Saîd el-Halebî. Sirru’l-fesâhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1402/1982.
• Hamevî, Ebü’l-Mehâsin Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Alî b. Abdillâh b. Hicce. Ḫizânetü’l-edeb ve ġāyetü’l-ereb, thk. İsâm Şekyû. Beyrut: Dâru’l-Bihâr, 2004.
• İbn Ebü’l-İsba‘, Ebû Muhammed Zekiyyüddîn. Taḥrîrü’t-Taḥbîr (fî ṣınâʿati’ş-şiʿr ve’n-nes̱r ve beyâni iʿcâzi’l-Ḳurʾân). thk. Hafnî Muhammed Şerîf. B.y.: Lecnetu İhyâi’-Turâsi’l-´Arabî, ts.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Kudâme b. Ca‘fer b. Ziyâd el-Kâtib el-Bağdâdî. Naḳdü’ş-şiʿr. Konstantiniyye, Matbaatu’l-Cevânib, 1302.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müsli. eş-Şi´ru ve’ş-şu´arâ. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1423.
• İbn Reşîḳ, Ebû Alî el-Hasen el-Ezdî el-Mesîlî el-Kayrevânî. el-ʿUmde fî meḥâsini’ş-şiʿr ve âdâbih. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Dâru’l-Cîl, 1401/1998.
• İbnü'l-Mu‘tezz, Ebü’l-Abbâs Abdullāh b. Muhammed. el-Bedîʿ. B.y.; Dâru’l-Cîl, 1410/1990.
• Îsâ, Fevzî. eş-Şi´ru’l-Endelusî fî ´asri’l-Muvahhidîn. İskenderiyye: Dâru’l-Vefâ, 2007.
• Kartâcennî, Ebü’l-Hasen Henîüddîn Hâzim b. Muhammed b. Hasen b. Muhammed. Minhâcu’l-Bülegâ ve Sirâcu’l-Udebâ. thk. Muhammed el-Habib b. Hûca. Beyrut: Dâru’l- Garbi’l-İslâmî, ts.
• Kılıç, Mahmud Erol. “Hermes”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/228-233. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Mütenebbî, Ebü’t-Tayyib. Dîvânu’l-Mutenebbî. Beyrut: Dâru Beyrût, 1983.
• Özçetin, Merve. “Batı Ve Arap Şiir Eleştirmenlerine Göre Vahdetu’l-Kaside Meselesi”. Balıkesir İlahiyat Dergisi. 12 (Aralık 2020), 155-192
• Topdemir, Hüseyin Gazi. “Öklid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 34/24-25. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.