Requirement of The Guarantee of The Mudarib and the İnvestment Wakeel

Yıl 2022, , 468 - 494, 30.06.2022

Zeynelabidin Hayat , Mehmet Gayretli

https://doi.org/10.32711/tiad.1111220

Öz

This article aims to study the cases in which the hand of trust turns into the hand of a guarantee, the principle of contractual conditions of permissibility or prohibition, The legality of the requirement to guarantee the invested capital or its profit on the mudarip and the investment wakeel, Ruling on requiring the mudarip and the investment wakeel to guarantee the completion of the missing expected profit when they violate the condition “not to invest in transactions that earn less than a certain profit” and Ruling on requiring the mudarip and the investment wakeel to guarantee the debt of those they deal with. The research reached The following results: the original ruling on the conditions is permissibility, It is not permissible to require to guarantee the profit or the investment capital on the mudarip and the investment wakeel in out cases of infringement and default, It is not permissible for them to donate the profit during the contract, it is permissible to stipulate on the mudarip and the investment wakeel to guarantee the completion of the missing expected profit when they violate the condition “not to invest in transactions that earn less than a certain profit” and It is not permissible for them to guarantee the people they deal with.

Anahtar Kelimeler

Participation Banks, Mudarabah, Investment wakalah, Daman, Maslahat

Mudarib ile Yatırım Vekilinin Garanti Vermesi

Öz

Bu makale, emanet zilyetliğinin daman zilyetliğine dönüştüğü halleri, akdî şartlarda asıl kuralın serbestlik mi yasaklılık mı olduğunu, mudaribin veya yatırım vekilinin yatırım konusu sermayeyi tazminle sorumlu tutmanın meşruiyetini, mudaribi veya yatırım vekilini sermaye ile birlikte kârı da tazminle sorumlu tutmanın hükmünü, mudaribi veya yatırım vekilini, “belirlenen kârı sağlamayan işlemlerde yatırım yapmama” şartına muhalefet sebebiyle beklenen kârın altında kalan miktarı tazminle yükümlü tutmanın hükmünü, mudarib veya yatırım vekilini, çalıştığı kişilere kefil tutmanın hükmünü incelemeyi amaçlamaktadır. Bu çalışma neticesinde; Yasaklayıcı bir nas olmadığı sürece şartlarda aslolanın ibaha olduğu, teaddi ve taksir halleri dışında mudarib veya yatırım vekilini kâr veya sermayeyi tazminle yükümlü tutmanın caiz olmadığı, mudarib veya yatırım vekilinin akit esnasında değil akitten sonra gönüllü olarak kârı tazmin yükümlülüğünü üstlenmesinin olduğu, mudarib veya yatırım vekiline, belirli bir orandan daha az kâr getirecek işlemlerde yatırım yapmamayı şart koşmanın caiz olduğu ve mudarib veya yatırım vekilinin birlikte iş yaptıkları kişilere kefil olmalarını şart koşmanın caiz olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Katılım Bankaları, Mudarebe, Yatırım vekâleti, Daman, Maslahat

Kaynakça

• Abdürrezzâk, es-San’ânî, Musannef, thk. Habibürrahman el-‘Azamî, (Hindistan: el-Meclisü’l-İlmî, 2. Basım, 1403).
• Aktepe, İshak Emin, Katılım Finans, (İstanbul: TKBB Yayınları, ty).
• Bagavî, Muhyissünne, Şerhu’s-Sünne, thk. Şuayb el-Arnavut, Muhammed Züheyr eş-Şâvîş, (Dımeşk-Beyrut, el-Mektebü’l-İslâmî, 2. Basım, 1403/1983).
• Beytü’t-Temvîli’l-Küveytî, el-Fetâvâ eş-Şer’iyye fi’l-Mesâili’l-İktisâdiyye, (Kuveyt: Metâbi’u’l-Hat, 1407/1986).
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, thk. Mustafa Dîb el-Buğâ, (Beyrut: Daru İbn Kesir, 3. Basım, 1407/1987).
• Buhûtî, Mansûr, Keşşâfu’l-Kınâ’ ‘an Metni’l-İknâ’, thk. Muhammed Hasen İsmail eş-Şâfiî, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997).
• Buhûtî, er-Ravdu’l-Murabba‘ Şerhu zâdi’l-Müstekna‘, thk. Saîd Muhammed el-Lihâm, (Beyrut: Daru’l-Fikr, ty).
• Cürcânî, İbn ‘Adiyy, el-Kâmil fî Du‘afâi’r-Ricâl, thk. Yahya Muhtar Gazâvî, (Beyrut: Daru’l-Fikr, 3. Basım, 1409/1988).
• Cüveynî, İmâmu’l-Harameyn, Nihâyetü’l-Matlab fî Dirâyeti’l-Mezheb, thk. Abdülazîm Mahmude d-Dîb, (Cidde: Daru’l-Minhâc, 1428/2007).
• Dârimî, Abdullah es-Sünen, thk. Fevvâz Ahmed Zümerlî, Halid es-Seb’ el-İlmî, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1407).
• Debû, İbrahim Fâdıl, Damânu’l-Menâfi’ (Beyrut: Dâru’l-Beyârik, 1997).
• Düsûkî, Muhammed İbn ‘Arafe, Haşiyetü’d-Düsûkî ‘ale’ş-Şerhi’l-Kebîr, (Beyrut: Daru’l-Fikr, ty).
• Ebû Gudde - Hûce, Abdussettâr - İzzüddin, Karârât ve Tavsiyyâtü Nedevâti’l-Bereke li’l-İktisâdi’l-İslâmî 1981-2001, (Cidde: Mecmâ’atü Dülleti’l-Bereke, 2001).
• Ebû Yusuf, el-Âsâr, thk, Ebu’l-Vefâ, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ty).
• Ensârî, Zekeriyya, esne’l-Metâlib fi Şerhi Ravdı’t-Tâlib, (Kahire: Daru’l-Kitabi’l-İslâmî, ty).
• Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu (AAOIFI), Faizsiz Finans Standartları, İstanbul: TKBB Yayınları, ty.
• Gelîbûlî, Abdurrahman b. Muhammed (Şeyhîzâde), Mecme’u’l-Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur, thk. Halil İmrân el-Mansur, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998).
• Hamevî, Şihâbüddin Ahmed b Muhammed el-Hüseynî, Gamzu ‘Uyûni’l-Basâir fî Şerhi’l-Eşbâhi ve’n-Nezâir, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405/1985).
• Hammâd, Nezih, fî Fıkhi’l-Muâmelâti’l-Mâliyyeti ve’l-Masrifiyyeti’l-Muâsıra, (Dımeşk: Daru’l-Kalem, 1428/2007).
• -----------, Medâ Sıhhati Tadmîni Yedi’l-Emâneti bi’ş-Şartı fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, (Cidde: el-
• Ma’hedü’l-İslâmî li’l-Buhûsi ve’t-Tedrîb, 2. Basım, 1420/2000).
• Hamûd, Sâmî, Tatvîru’l-A‘mâli’l-Masrifiyye bimâ Yettefiku ma’a’ş-Şerîati’l-İslamiyye, (Amman: Matbaati’ş-Şark, 2. Basım, 1982).
• Huraşî, Muhammed b. Abdullah, Şerhu Muhtasarı Halil, (Beyrut: Daru’l-Fikr, ty).
• ‘Ilîş, Muhammed, Fethu’l-Aliyyi’l-Mâlik î Fetvâ alâ Mezhebi’l-İmâmı Mâlik (Beyrut: Daru’l-Ma’rife, ty.).
• ------------, Minahu’l-Celîl Şerhun alâ Muhtasari Halil, (Beyrut: Daru’l-Fikr, 1409/1989).
• İbn Abdilber, en-Nemrî el-Kurtubî, el-Kâfî fî Fıkhi Ehli’l-Medine, thk. Muhammed Ahyad Vild Mâdîk, (Riyad: Mektebetü’r-Riyâd el-Hadîse, 2. Basım, 1400/1980).
• İbn ‘Arafe, Muhammed et-Tûnisî, el-Muhtasaru’l-Fıkhî, thk. Hafız Abdurrahman b. Muhammed Hayr, (Dubai: Müessesetü Halef Ahmed el-Habtûr li’l-A‘mâli’l-Hayriyye, 1435/2014).
• İbn el-Müflih, Muhammed er-Râmînî es-Sâlihî, el-Furû’, thk. , Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2003).
• İbn el-Mülakkin, Sirâcüddin Ömer b. Ali, el-Bedrü’l-Münîr fi Tahrîci’l-Ehâdîsi ve’l-Âsâri’l-Vâkıa fi’ş-Şerhi’l-Kebîr, thk. Mustafa Ebu’l-Gayt, Abdullah b. Süleyman, Yasir b. Kemal, (Riyad: Daru’l-Hicre, 1425/2004).
• İbn Ferhûn, Burhanuddin el-Ya‘merî, Tebsıratü’l-Hükkâm fî Usûli’l-Ekdıye ve Menâhici’l-Ahkâm, (Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1406/1986).
• İbn Hacer, el-‘Askalânî, Tehzîbü’t-Tehzîb, (Beyrut: Daru’l-Fikr, 1404/1984).
• -------------, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l-Buhârî, (Beyrut: Daru’l-Marife, 1379).
• İbn Hanbel, Ahmed, el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnavut vd. (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001).
• İbn Hayyân, Esîrüddin el-Endelüsî, el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr, thk. Sıdkî Muhammed Cemil, (Beyrut: Daru’l-Fikr, 1420).
• İbn Hıbbân, el-Büstî, es-Sikât, (Haydarâbâd: Daru’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1393/1973).
• İbn Mâze, Ebu’l-Meâlî Burhanuddin, el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n-Nu’mânî, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004).
• İbn Müflih, Burhâneddin, el-Mübdi‘ fî Şerhi’l-Mukni‘, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997).
• İbnü Kayyım, el-Cevziyye, İ‘lâmu’l-Muvakkı‘în ‘an Rabbi’l-‘Âlemîn, thk. Ebu Ubeyde Meşhur b. Hasen Âl-i Selmân, (Suudi Arabistan: Daru İbn Cevzî, 1423).
• İbn Kudame, Muvaffakuddin el-Makdisî, ‘Umdetü’l-Fıkh, thk. Ahmed Muhammed ‘Azûz, (Kahire: el-Mektebü’l-Asriyye, 1425/2004).
• -------------, el-Muğnî fî Fıkhi’l-İmam Ahmed b. Hanbel, (Beyrut: Daru’l-Fikr, 1405).
• İbn Nüceym, Zeynüddin el-Hanefî, el-Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, thk. Zekeriyya Umeyrât, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997).
• ------------, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, thk. Zekeriyya Umeyrât, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999)
• İbn Rahhâl, el-Hasen el-Ma‘dânî, Keşfü’l-Kınâ’ ‘an Tadmîni’s-Sunnâ‘, thk. Muhammed Ebu’l-Ecfân, (Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye li’n-Neşr, 1986).
• İbn Receb, Zeynüddin el-Hanbelî, Takrîru’l-Kavâid ve Tahrîru’l-Fevâid (Kavâidü İbni Receb), thk.
• Ebu Ubeyde Meşhur b. Hasen Âl-i Selmân, (Suudi Arabistan: Daru İbni Affân li’n-Neşri ve’t-Tevzî’, 1419).
• İbn Teymiyye, Mecdüddin Ebu’l-Berekât el-Harrânî, el-Muharrer fi’l-Fıkhi ‘alâ Mezhebi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, (Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 2. Basım, 1404/1984).
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin, el_ihtiyârâtü’l-Fıkhiyye, thk. Ali b. Muhammed el-Ba‘lî ed-Dımeşkî (Beyrut: Daru’l-Marife, 1397/1978).
• -------------, el-Fetâve’l-Kübrâ, thk. Haseneyn Muhammed Mahluf, (Beyrut: Daru’l-Marife, 1386).
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed el-Ced, el_Beyân ve’t-Tahsîl ve’ş-Şerh ve’t-Tevcîh ve’t-Ta’lîl fi’l-Mesâili’l-Müstahrace, (Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslâmî, 2. Basım, 1408/1988).
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed el-Hafîd, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesıd, (Kahire: Daru’l-Hadîs, 1425/2004).
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec, ed-Du’afâ ve’l-Metrûkîn, thk. Abdullah el-Kâdî, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406).
• İbnü’l-Hâcib, Cemalüddin, Câmi‘u’l-Ümmehât, thk. Ebu Abdurrman el-Ahdar el-Ahdarî, (Beyrut: Daru’l-Yemâme, 2. Basım, 1421/2000).
• İbnü’l-Hümâm, Kemalüddin, Fethu’l-Kadîr, (Beyrut: Daru’l-Fikr, ty).
• İbnü’l-Kattân, Ebu’l-Hasen, Beyânü’l-Vehm ve’l-Îhâm fî Kitabi’l-Ahkâm, thk. El-Hüseyn Âyet Saîd, (Riyad: Daru Taybe, 1418/1997).
• İsnevî, Cemalüddin, el-Mühimmât fî Şerhi’r-Ravda ve’r-Râfiî, thk. Ebu’l-Fadl ed-Dimyâtî, (Daru’l-Beydâ: Merkezü’t-Türâsi’s-Sekâfî el-Mağribî – Beyrut: Daru İbn Hazm, 2009).
• Karâfi, Şihâbüddin, ez-Zehîra, thk. Muhammed Hacî, (Beyrut: Dâru’l-Garb, 1994).
• Kâsânî, Alâ’uddin, Bedâi‘u’s-Sanâi‘ fî Tertîbiş-Şerâi‘, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1406/1986).
• Komisyon, el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Küveytiyye, (Mısır: Metâbi’ Dâru’s-Safve, 1404-1427). “el-Hîle fi’l-Mudarebe”, 36/254-255. -----------, “el-Mevtü ‘an Techîl, 28/260-261. -----------, “Tefrît”, 13/82. -----------, “et-Teaddî”, 28/222-223. -----------, “Yedü’l-Emâne ve Yedü’d-Damân”, 28/258-264.
• Mâlik, b. Enes, el-Muvatta (Leysî rivayeti), thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, (Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1406/1985).
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, el-Hâvi’l-Kebir fî Fıkhi’l-İmam eş-Şâfiî, thk. Ali
• Muhammed Muavvıd, Adil Ahmed Abdülmevcud, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999).
• Mencûr, Ahmed b. Ali el-Mencûr, Şerhu’l-Menheci’l-Müntehab ilâ Kavâid’l-Mezheb, thk.
• Muhammed eş-Şeyh Muhammed el-Emin, (Beyrut: Daru Abdullah eş-Şenkîtî, ty).
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd, el-İhtiyar li Ta’lîli’l-Muhtâr, thk. Mahmud Ebu Dakîka, (Kahire: Matbaatü’l-Halebî, 1356/1937).
• Mevvâk, Muhammed b. Yusuf, et-Tâc ve’l-İklîl li-Muhtasari Halîl, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994).
• Mizzî, Cemalüddin, Tuhfetü’l-Eşrâf bi Ma’rifeti’l-Etrâf, thk. Abdussamed Şerefüddin, (Beyrut-Hindistan: el-Mektebetü’l-İslâmî/ed-Dâru’l-Kayyime, 2. Basım, 1403/1989).
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmurz, Dürerü’l-Hükkam Şerhu Ğurari’l-Ahkâm, (Kahire: Daru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ty).
• Münâvî, Ebu’l-Meâlî Sadruddin, Keşfü’l-Menâhic ve’t-Tenâkîh fî Tahrîci Ehâdîsi’l-Mesâbîh, thk. Muhammed İshak Muhammed İbrahim, (Beyrut: ed-Daru’l-Arabiyye li’l-Mevsûât, 1425/2004).
• Müslim, b. Haccâc, Sahîhu Müslim, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, (Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty).
• Nesâî, es-Sünenü’l-Kübrâ, thk. Abdulgaffar el-Bendârî, Seyyid Küsrevî Hasen, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991).
• Odabaşı, Mehmet, “Yeni Bir Finansman Yöntemi Olarak Yatırım Vekâleti”, (Uluslararası İslam ve Ekonomi Sempozyumu, Bağlarbaşı, Mart 2018).
• Râzî, Abdurrahman b. Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, (Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1271/1952).
• Ru‘înî, el-Hattâb, Mevâhibü’l-Celîl fî Şerhi Muhtasari Halil, (Beyrut: Daru’l-Fikr, 3. Basım, 1412/1992).
• Rûyânî, Ebu’l-Mehâsin, Bahru’l-Mezheb, thk. Tarık Fethî es-Seyyid, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009).
• Serahsî, Şemsüddin, el-Mebsût, thk. Halil Muhyiddin el-Meyyis, (Beyrut: Daru’l-Fikr, 1421/2000).
• Suyûtî, Mustafa b. Sa’d b. Abduh, Metâlibu Üli’n-Nühâ fî Şerhi Gâyeti’l-Müntehâ, (Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 2. Basım 1415/1994).
• Sülemî, İzüddîn b. Abdüsselam, el-Gâye fî İhtisari’n-Nihâye, thk. İyâd Hâlid et-Tabbâ’, (Beyrut: Dâru’n-Nevâdir, 1437/2016).
• Şâtıbî, İbrahim el-Lahmî, el-Muvâfakât, thk. Meşhur b. Hasen Âl-i Selman, (Kahire: Daru İbn ‘Affân, 1417/1997).
• Şevkânî, Muhammed b. Ali, es-Seylü’l-Cerrâr el-Mütedeffik alâ Hadâiki’l-Ezhâr, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405).
• Şeybânî, Muhammed b. Hasen, el-Asl, thk. Muhammed Boynukalın, (Beyrut: Daru İbn Hazm, 1433/2012).
• Şirbînî, el-Hatîb, Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Maânî Elfâzi’l-Minhâc, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994).
• Teyâlisî, Ebu Dâvûd, el-Müsned, thk. Muhammed Abdülmuhsin et-Türkî, (Mısır: Daru Hicr, 1419/1999).
• TKBB Danışma Kurulu Kararları, “Yatırım vekâleti Kararı”, karar tarihi: 30,06,2018. https://tkbbdanismakurulu.org.tr/karar/15
• Uluslararası İslam Fıkıh Akademisi Dergisi, (4), (Cidde: 6-11Şubat 1988).
• Venşerîsî, Ahmed b. Yahya. Îdâhu’l-Mesâlik ilâ Kavâidi’l-İmam Mâlik, thk. Ahmed Ebû Tâhir el- Hattâbî, (el-Muhammediyye: Matbaatü Fadâle, 1400/1988).
• Zehebî, Şemsüddin, Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ, thk. Şuayb el-Arnavut vd., (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1405/1985).
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Bahadır, el-Mensûr fi’l-Kavâid, thk. Teysîr FâikAhmed Mahmud, (Kuveyt: Vizâretül’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1405).
• Zerkeşî, Şemsuddin, Şerhu’z-Zerkeşî ‘alâ Muhtasari’l-Hırakî, thk. Abdülmun’im Halil İbrahim, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002).
• Zeylaî, Fahrüddin, Tebyînü’l-Hakâik şerhu Kenzi’d-Dekâik, (Kahire: el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1313).
• Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletüh, (Dımeşk: Daru’l-Fikr, 12. Basım, ty).