Powers of the Judge and Rights Granted to Persons in Terms of Proof of Crime in Ḥadd Penalty in Islamic Criminal Law

Yıl 2024, , 206 - 226, 01.07.2024

Kenan Yıldız

https://doi.org/10.32711/tiad.1465473

Öz

In Islamic criminal law, great emphasis is placed on "ḥadd penalties", the amounts of which are determined by Allah and are handled within the scope of public litigation. The importance of such cases is due to the severity of the penalties. A wrong decision can lead to irreversible consequences. In order not to cause these irreversible consequences, Islamic jurists preferred to be wrong in amnesty than in punishment. In addition, in accordance with the Prophet's order to abolish ḥadd penalties due to suspicions, the ruling in favor of the suspect was taken as a basis when determining the powers given to the judge and the rights granted to individuals in such cases, and the verdict was given that the ḥadd punishment would be abolished. However, in the ḥudûd cases, which include the rights of the people, it is decided that the limits that belong to God are reduced, while in the part of the rights of the people, the provision in favor of the victim is preferred so that the victim's rights are not lost.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Ḥadd Penalties, Case, Proof, Authority

İslam Ceza Hukukunda Had Cezalarında Suçun İspatı Açısından Hâkimin Yetkileri ve Şahıslara Tanınan Haklar

Öz

İslam ceza hukukunda miktarları bizzat Allah tarafından belirlenmiş olan ve kamu davası kapsamında ele alınan “had cezaları” üzerinde önemle durulmuştur. Bu tür davaların önemi cezalarının ağırlığı sebebiyledir. Verilen bir yanlış karar geri dönüşü olmayan sonuçlar doğurmaktadır. İslam hukukçuları bu geri dönülmez sonuçlara neden olmamak adına afta yanılmayı cezada yanılmaya tercih etmişlerdir. Ayrıca Peygamber Efendimiz’in şüphelerle hadleri düşürme emri gereği bu tür davalarda hâkime verilen yetkiler ve şahıslara tanınan haklar tespit edilirken zanlının lehine olan hüküm esas alınmış ve haddin düşeceğine hükmedilmiştir. Fakat kul hakkının da içinde bulunduğu had davalarında Allah hakkı olan hadlerin düşmesine hükmedilirken kul hakkı kısmında mağdurun hakkının da zayi olmaması için mağdurun lehine olan hüküm tercih edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Had Cezaları, Dava, İspat, Yetki

Kaynakça

• Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. 4 Cilt. çev. Raşit Gündoğdu - Osman Erdem. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Atar, Fahreddin. İslâm Adliye Teşkilatı: Ortaya Çıkışı ve İşleyişi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Teşkilatı, ts.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye. 12 Cilt. Beyrût: Dâru’l-fikr, 1411/1990.
• Bardakoğlu, Ali. “Had”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/547-551. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Başoğlu, Tuncay. “Tezkiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/77-79. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Bayındır, Abdülaziz. İslâm Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması). İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 1986.
• Beyhakī, Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü'l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir 'Atâ. 10 Cilt. Mekke: Mektebetu Dâri’l-Bâz, 1994.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Buhârî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İsmâ‘il. el-Câmi’u’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları- Dâru Sahnûn, 1992.
• Cezîrî, Abdurrahman. el-Fıkh ale’l-mezâhibi’l-erbaa’. 5 Cilt bir arada. Mansura/Mısır: Daru’l-ğadde’l-cedid, 1426/2005.
• Çetinkaya, Ahmet. “İslam Muhakeme Hukukunda Hâkim Şahsî Bilgisi ile Hüküm Verebilir mi?”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, II (2015), 153-188.
• Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. el-Cerîme ve’l-ʿuḳūbe fi’l-fıḳhi’l-İslâmî. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1976.
• Erbay, Celal. İslam Ceza Muhâkemesi Hukukunda İspat Vasıtaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
• et-Tûrî, Muhammed b. Hüseyin b. Ali el-Kadiri. Tekmiletü’l-Bahri’r-Raik. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1418/1997.
• ez-Zühaylî, Vehbe. el-Fıḳhü’l-İslâmî ve edilletüh. 8 Cilt. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1405/1985.
• Günay, Hacı Mehmet. “Şüphe” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/263-265. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Haddâd, Ebȗ Bekr b. Ali b. Muhammed. el-Cevheretü’n-neyyire alâ Muhtasari’lKudûrî. 6 Cilt. Doha: Dirâsât, 1436/2015.
• İbn Ferhûn, Ebü’l-Vefâ (Ebû İshâk) Burhânüddîn İbrâhîm b. Alî b. Muhammed. Tebṣıratü’l-ḥükkâm fî uṣûli’l-aḳżıye ve menâhici’l-aḥkâm. thk. Osman b. Cuma Dumeyriyye. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2016.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali bin Ahmed. el-Muḥallâ bi’l-âs̱âr fî şerḥi’l-Mücellâ bi’l-iḫtiṣâr. 19 cilt. Beyrut: Daru İbn-i Hazm, 1437/2016.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. et-Turuku’l-hükmiyye fi’ssiyaseti’ş-şer‘iyye. thk. Nayif b. Ahmed el-Hamed. Mekke: Daru Alemi’l-Fevaid, ts.
• İbn Kudâme Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. 15 cilt. Riyad: Daru ‘alam el-kütüb,1417/1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavut. by.: Dâru’l-Risaleti’l-‘Âlemiyye, 2009.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed b. Ebi Bekir el-Mısrî. el-Bahrü’r-râik şerhu Kenzü’d-dekâik. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-’İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Hafîd. Bidâyetu’l-muctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn-i Teymiyye, 1415.
• İbnü’l- Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdilvâhid. Şerh’u Fethi’l Kadîr. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• İbnü’l-Münâsıf, Ebû Abdillâh Muhammed b. Îsâ b. Muhammed b. Asbağ. Tenbîhü’l-ḥükkâm ʿalâ meʾâḫiẕi’l-aḥkâm. Tunus: Dâru’t-Türkî li’n-Neşr, 1988.
• Kâsâni, Alâu’d-Dîn Ebu Bekr b. Mesud b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 cilt. Beyrut: Darü’l-Kitabi’l-Arabî, 1394/1974.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Muhammed. Muhtasaru’l-Kudûrî. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-reyyan, 1426/2005.
• Kunter, Nurullah - Yenisey, Feridun. Ceza Muhâkemesi Hukuku. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 2000.
• Kur’ânYolu. Erişim15 Ocak 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr huve şerhu muhtasari’l-Müzenî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• Mergīnânî, Şeyhü’l-İslâm Burhanüddin Ebü'l-Hasan Ali b. Ebû Bekir. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 7 cilt. Thk. Said Bektaş. el-Medînetü’l-münevvere: Darü’s-Sirac, 1440/2019.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd el-Hanefi. Kitâbü’l-İhtiyâr li-ta‘lîli’l-Muhtâr. 4 cilt. Umman: Dâru’l-Ma’rife, 1441/2020.
• Meydânî, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde. el-Lübâb fî şerḥi’l-Kitâb. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l-beşairi’l-İslamiyye, 1403/1983.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyin el-Haccâc. el-Câmi’u’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları - Dâru Sahnûn, 1992.
• Nesefî, Abdullah b. Ahmed. Kenzü’d-dekāik. Medînetü’l-Münevvere: Daru’s-sirac, 1432/2011.
• Sadruşşehîd, Hüsameddin Ömer b. Abdulaziz b. Mâzze el-Buhârî. Şerhu Edebi’l-kādî li’l-Hassâf. Bağdat: Matbaatu’l-İrşâd, 1397/1977.
• Serahsî, Şemsü’l-eimme Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Üm. thk. Rif’at Fevzî Abdülmuttalib. Beyrut: Daru'l- Vefâ, 1422/2001.
• Şen, Cemalettin. Sistematik Mecelle: Kategorik Giriş ve Tam Metin. Bursa: Emin Yayınları, 2022.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali b. Yûsuf el-Fîrûzebâdî. el-Mühezzeb fî Fıkhi’l-İmami’ş-Şafiî. 3 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1995.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muġni’l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife 1418/1997.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevra. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. b.y.: Şirketu Mektebe ve Matbaʻa Mustafâ el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdih, 2. Basım 1968/1388.
• Yaman, Ahmet – Çalış, Halit. İslam Hukukuna Giriş. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Yıldız, Kemal. İslam Yargılama Hukukunda Şahitlik. İstanbul: Hacegan Akademi Kitaplığı, 2005.
• Yiğit, Yaşar. “İslâm Ceza Hukukunda Kadınların Şahitliği”. Marife 1/1 (2001), 77-94.
• Ziyauddȋn, Yȗsuf. el-Cȃmi’ Envȃri’s-Sükȗk ve Lȃmi’ ȗz Ziyȃ lȋ Zevi’ş-Şukȗk. İstanbul: Matbaa-i Âmira, 1284.