Tılsımda Tezahür Eden “Mana”nın Kuantum Fiziğiyle Yeniden Okunması: Antropolojik Bir Yaklaşım

Yıl 2020, , 126 - 153, 30.06.2019

Halit Yeşilmen

https://doi.org/10.32711/tiad.737777

Öz

Makalenin konusu “mana”dır. Tılsım da mananın tezahür biçimi olarak ele alınmıştır.
“Mana”, Mardin’den derlenen tılsım örnekleri üzerinden kuantum fiziğiyle yeniden
değerlendirilmiştir. Amaç, tılsım ve “mana”nın beş duyu ile algılanamayan yönlerinin
kuantum fiziği üzerinden somutlaştırma yoluyla yeni bir okuma imkânının olduğunu
ortaya koymaktır. Bu okuma, kuantum fiziğini ölçek kullanarak soyutun somut alana
çekilmesiyle gerçekleşmiştir. Sonuç olarak “mana”nın doğadaki oluşuma eşlik eden bir
potansiyel olduğu, tılsımın da bu oluşum dengesi içinde yer aldığı görülmüştür.
Kuantum fiziği bulgularının “mana”nın özelliklerine işaret ettiği, bu açıdan kuantum
fiziğinin “mana”nın fiziği olma niteliği taşıdığı sonucuna da ulaşılmıştır. Dolayısıyla
büyü kategorisinde ele alınan inanışların ve ritüellerin yeniden değerlendirilmesi
gerekliliği de kendini göstermiştir. Bu yöndeki bir okuma neticesinde “sempatik büyü”
kategorisinde ele alınan inanışlarda ve ritüellerde sahte sebeplerin değil, “mana”ya
yönelik katılım ve “kıvam” durumunun belirleyici olduğu görüşüne ulaşılmıştır.
Böylece makalede, sonraki çalışmalar için giriş mahiyetinde, kuantum fiziğinin sosyal
bilimlere dâhil edilmesi gerekliliğine de işaret edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Antropoloji, mana, doğa, tılsım, kuantum fiziği, büyü

Re-Reading The “Mana” That Appears In The Talisman With Quantum Physics: An Anthropological Approach

Öz

The subject of the article is mana. Talisman has also considered as the manifestation of
mana. “Mana” has been re-evaluated with the talisman samples compiled from Mardin
and the results of quantum physics. The aim is to reveal the possibility of reading the
talisman and mana, which cannot be perceived by the five senses, with quantum
physics. In addition, it is aimed to point out a new approach area. As a result, it has
been seen that mana is a potential that accompanies the formation (occurrence) in
nature and the talisman is in this balance of formation. It is concluded that the findings
of quantum physics point to the properties of mana and in this context, quantum
physics is the physics of mana. It is determined that beliefs and rituals related to
talisman and mana should be evaluated in terms of mana interactions, not in the magic
category. 

Anahtar Kelimeler

Anthropology, Mana, Nature, Talisman, Quantum Physics, Magic

Kaynakça

• Adam, Baki. “Dua, Rukye, Havas İlmi, Tılsım ve Büyü”. Halk İnanışları El Kitabı. Ed. Durmuş Arık - Ahmet Hikmet Eroğlu. 285-306. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Aydın, Cengiz. “Cedvel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 214. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Berkmen, Haluk. Kuantum Bilgeliği ve Tasavvuf. 2. Bs. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2009.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefî Doktrinler Sözlüğü. 7. Bs. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. 2. Bs. Ankara: Ekin Yayınları, 1992.
• Çelebi, İlyas. “Tılsım”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41: 91-94. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Çelebi, İlyas. “Vefk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 605-607. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Einstein, Albert - Infeld, Leopold. Fiziğin Evrimi. Trc. Öner Ünalan. Ankara: Onur Yayınları, 1994.
• Gazzâli, Ebû Ḥâmid Muḥammed. el-Munkizü mine’d dalâl ve Tasavvufî İncelemeler. Ed. Abdulhalim Mahmud. Trc. Salih Uçan. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2010.
• İsfahânî, Rağıb. Müfredât: Kuran Kavramları Sözlüğü. Trc. Adulbaki Güneş - Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
• Emiroğlu, Kudret - Aydın, Suavi. Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet. “Halk İnanışlarına Giriş”. Halk İnanışları El Kitabı. Ed. Durmuş Arık - Ahmet Hikmet Eroğlu. 20-46. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Franckh, Pierre. Rezonans Kanunu. Trc. Bengisu Akipek. İstanbul: Koridor Yayıncılık, 2019.
• Frazer, James George. Altın Dal. Trc. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Gilmore, Robert. Bir Kuantum Fiziği Alegorisi: Alice Kuantum Diyarı’nda. Trc. Filiz Kaynak. 2. Bs. İstanbul: Güncel Yayıncılık, 2006.
• Heidegger, Martin. Metafizik Nedir? Trc. Mazhar Şevket İpşiroğlu - Suut Kemal Yetkin. 2. Bs. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2003.
• Heisenberg, Werner. Fizik ve Felsefe. Trc. M. Yılmaz Öner. İstanbul: Belge Yayınları, 2000.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. “Bereke/Bereket”. Lisânü’l-Arab. 1: 386-390. Beyrut: Dârü’l-İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1999.
• İnan, Yalçın. Kozmos’tan Kuantum’a. 2. Bs. Ankara: Doruk Yayımcılık, 2003.
• Işıklı, Şevki. Kuantum Felsefesi. Ankara: Birleşik Kitabevi, 2012.
• Kılıç, Sami. “Halk Hekimliği/Sağaltma Ocakları İle İlgili İnanışlar”. Halk İnanışları El Kitabı. Ed. Durmuş Arık - Ahmet Hikmet Eroğlu. 309-323. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Kösemihal, Nurettin Şazi. Sosyoloji Tarihi. 3. Bs. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1974.
• Kufralı, Kasım. “Bereket”. İslâm Ansiklopedisi. 2: 536-537. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Lévy-Bruhl, Lucien. İlkel İnsanda Ruh Anlayışı. Trc. Oğuz Adanır. 2. Bs. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2018.
• Lévy-Bruhl, Lucien. İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler. Trc. Oğuz Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2006.
• Mauss, Marcel. Sosyoloji ve Antropoloji. Trc. Özcan Doğan. 3. Bs. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2011.
• Örnek, Sedat Veyis. “İlkellerde Dinsel Temel Kavramlara Genel Bir Bakış”. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 20/3-4 (1962): 255-261.
• Örnek, Sedat Veyis. Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, 1966.
• Örnek, Sedat Veyis. Etnoloji Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, 1971.
• Penrose, Roger. Fiziğin Gizemi: Kralın Yeni Usu II. Trc. Tekin Dereli. 11. Bs. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2004.
• Planck, Max. Modern Doğa Anlayışı ve Kuantum Teorisine Giriş. Trc. Yılmaz Öner. İstanbul: Belge Yayınları, 2007.
• Ruska, J. “Tılsım”. İslâm Ansiklopedisi. 12/1: 235. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Smith, Wolfgang. Kuantum Bilmecesi: Saklı Anahtarı Bulmak. Trc. Orhan Düz. 2. Bs. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Tambiah, Stanley Jeyaraja. Büyü, Bilim, Din ve Akılcılığın Kapsamı. Trc. Ufuk Can Akın. Ankara: Dost Kitabevi, 2002.
• Taslaman, Caner. Kuantum Teorisi. 2. Bs. İstanbul Yayınevi, 2008.
• Tümer, Günay. “Bereket”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5: 487-489. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Tümer, Günay - Küçük, Abdurrahman. Dinler Tarihi. 2. Bs. Ankara: Ocak Yayınları, 1993.
• Tylor, Edward Burnett. Primitive Culture. London: John Murray, 1871.
• Wagner, Roy. “Mana”. Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. 8: 5631-5633. Detroit and New York: Thomson Gale, 2005.
• Wehr, Hans. “Vefk”. A Dictionary of Modern Written Arabic. Ed. J. Milton Cowan. 1084-1085. New York: Spoken Language Services, 1976.
• Yalçın, Cengiz. Kuantum Tanrı’nın Nefesi mi? Aklın Sesi mi? Neyin Nesi? Ankara: Akılçelen Kitaplar, 2015.
• Zohar, Danah. Kuantum Benlik. Trc. Seda Kervanoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2017.