Şimdiye Kadar Bilinmeyen Bir Nasihat: Sünbül Sinan Efendi’nin Vasiyetnâme’si

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 637 - 661, 30.12.2021

Yunus Bozbuğa

https://doi.org/10.32711/tiad.935493

Öz

Sünbül Sinan Efendi (ö. 936/1529), Osmanlı Devleti hükümdarlarından II. Bayezid (ö. 918/1512), I. Selim (ö. 926/1520) ve I. Süleyman (ö. 974/1566) ile Eftalzâde (ö. 908/1503), Zenbilli Ali Efendi (ö. 932/1526) ve Kemalpaşazâde (ö. 940/1534) gibi meşhur şeyhülislamların yaşadığı dönemde yaşamış ve XV. yüzyıl devlet erkanı, sûfîler ve fakihler tarafından itibar görmüş bir sûfî âlimdir. Sünbül Efendi, Halvetîliğe bağlı Sünbülîlik tarikatını şeyhinden makamı devralmasıyla birlikte kurmuş ve irşad çalışmalarına başlamıştır. Otuz üç yıl süren şeyhlik hayatı boyunca İstanbul Fatih sınırları dâhilinde olan “Koca Mustafa Paşa Cami”nde geçirmiş ve caminin adı daha sonra “Sünbül Efendi Cami” olarak meşhur olmuştur. Bu önemine binaen çalışmamızın amacı yaptığımız literatür taramaları esnasında kendisinde bugüne kadar hakkında yapılan çalışmada atıf almamış, kendisinin olduğu düşünülen Vasiyetnâme adlı manzum bir eseri gün yüzüne çıkarmaktır. Bu kapsamda Sünbül Efendi’nin hayatı ana hatlarıyla değinilecek, ardından Vasiyetnâme adlı eser latinize edilip değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Halvetiyye, Sünbülîlik, Sünbül Sinan Efendi, Vasiyetnâme

Teşekkür

Katkıları ve değerlendirmeleri için kıymetli eşime şükranlarımı sunarım.

An Unknown Advice To Sufis: Sunbul Sinan Efendi’s Testament

Öz

Sunbul Sinan Efendi (d. 936/1529) lived in the period of famous rulers such as Bayezid II (d. 918-1512), Selim I (d. 926/1520), Suleyman I (d. 974/1566) and famous shaykh al-islam such as Eftalzade (d. 908/1503), Zenbilli Ali Efendi (d. 932/1526) and Kemalpaşazade (d. 940/1534). He is a sufi scholar respected by 15th century statesmen, sufis and faqihs. Sunbul Efendi established the Sunbulilik order of the Halvati by taking over the position of his sheikh. After that, he started work. He spent his thirty-three years as a sheikh in the “Koca Mustafa Pasha Mosque” within the borders of Istanbul Fatih. The name of this mosque later became famous as “Sunbul Efendi Mosque”. Due to this importance, the purpose of our study has not been cited in the study conducted on his until today during the literature reviews we conducted. We want to bring to light a poetic work called Vasiyetname that is thought to be his own. In this context, the life of Sunbul Efendi will be discussed in outline. Then, the work named Vasiyetname will be latinized and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Khalwatiyya, Sunbulîlik, Sunbul Sinan Efendi, Vasiyetname, Testament

Kaynakça

• Aclûnî, Ebu’l-Fida İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-hafâ ve mûzilu’l-ilbâs, tsh. Ahmet Kalaş. 2 Cilt. Haleb: Mektebetü’t-Turasi’l-İslâmî, t.y.
• Ayvansarayî, Hüseyin Efendi vd. Hadîkatü’l-cevâmî’. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1281/1865.
• Bozbuğa, Yunus. Bir Fetvâ Tercih ve Tahrîc Örneği Olarak Sünbül Sinan Efendi’nin Risâle-i Tahkîkiyye’si. Yalova: Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Bursalı, Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa’-i Âmire, 1333/1914.
• Çelebî, Kâtip. Keşfü’z-zünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 10 Cilt. Dersaâdet: Âlem Matbaası, 1310/1892/ Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî, ts.
• Eraydın, Selçuk. Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: İFAV Yayınları 1994.
• Harîrîzâde, Muhammed Kemaleddin b. Abdurrahman. Tıbyânu vesâili’l-hakâik fî beyâni selâseti’t-târik. 2 Cilt. İstanbul: Süleymaniye Ktp., İbrahim Efendi, 00431.
• Hulvî, Mahmud Cemâleddin. Lemezât-ı Hulviye. İstanbul: Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, 04536.
• Işın, Ekrem. “Sünbülîlik”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 7/107-12. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
• Işın, Ekrem. “Yusuf Sinan Efendi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (DBİA). 7/537-538. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
• İnanır, Ahmet. “Osmanlı’da Semâ, Raks ve Devran Tartışmaları Bağlamında Şeyhülislâm Zenbilli Ali Cemâlî Efendi’ye İsnat Edilen ‘Risâle fi Hakkı’d-Devran ve’r-Raks’ın Aidiyet Sorunu”. Usûl-İslam Araştırmaları 14 (Temmuz-Aralık 2010), 155-178.
• İnanır, Ahmet. “XVI. Yüzyıl Osmanlı Fakih ve Sûfîlerin Semâ, Raks ve Devran Tartışmalarında Lehte ve Aleyhte Kullandıkları Hukûki Deliller ve Değerlendirilmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2013), 237-269.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli, haz. Hayrettin Karaman vd. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017.
• Kalaycı, Mehmet. “Kadızâdeliler-Halvetîler Geriliminin Odağında Bir İsim: Sünbül Sinan el-Amâsî ve er-Risâletü’t-Tahkîkiyye Adlı Eseri”, Uluslararası Amasya Âlimleri Sempozyumu I (21-23 Nisan 2017), 601-611.
• Kara, Mustafa. Metinlerle Osmanlılarda Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Sır Yayınları, 2004, 143-5.
• Kayaoğlu, İsmet. “Raks ve Devran Etrafında Tartışmalar”. III. Uluslararası Mevlana Kongresi (5-6 Mayıs 2003), 291-302.
• Kazım, Hasan. “Terâcim: Gülizâr Hakikatte Bülbül Pîr-i Tarikât-i Hazret Sünbül”. Cerîde-i Sûfiyye 4/111 (1333/1914), 173-74.
• Koca, Ferhat. “Osmanlı Dönemi Fıkıh-Tasavvuf İlişkisi: Fakılar ile Sofular Mücadelesinin Tarihi Serüveni”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2002), 73-131.
• Koca, Ferhat. “Osmanlı Fakihlerinin Semâ, Raks ve Devran Hakkındaki Tartışmaları”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 5/13 (2004), 25-74.
• Mecdî Efendi, M. Tercüme-i Şekâyiki’n-Nûmâniyye. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1979.
• Öngören, Reşat. Osmanlılar’da Tasavvuf Anadolu’da Sûfiler, Devlet, Ulemâ (XVI.yy). İstanbul: İz Yayınları, 2000.
• Öngören, Reşat. Tarihte Bir Aydın Tarikatı Zeynîler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Öngören, Reşat. “Osmanlılar Döneminde Semâ ve Raks Tartışmaları”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 1/25 (2010), 123-32.
• Pak, Süleyman. “Osmanlı Döneminde Semâ, Raks ve Devrânın Meşruiyeti İle İlgili Lehte ve Aleyhte Delil Olarak Gösterilen Ayetlere Yapılan Yorumlar”. İslam Medeniyet Tarihi Araştırmaları I Kültür, Müessese, Eğitim. ed. Muhammet Okudan. 9-97 (Ankara: İlâhiyât Yayınları, 1. Basım, 2020).
• Sâmî, Şemsettin. Kâmûsu’l-a’lâm. İstanbul: Mihran Matbaası, 1311/1894.
• Sâmî, Şemsettin. Kâmûs-i Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası, 1317/1900.
• Sünbül Sinan Efendi, Yusuf. Risâle fi hakkı’d-devran. İstanbul: İBB Atatürk Ktp., Osman Ergin Yazma Kataloğu, OE_Yz_0667/65b-71b.
• Sünbül Sinan Efendi, Yusuf. Vasiyetnâme. İstanbul: Süleymaniye Ktp., Hekimoğlu, 438-006/72a-74a.
• Süreyya, Mehmet. Sicill-i Osmânî. İstanbul: Matbâa-i Âmire, 1311/1894.
• Tanman, Mehmet Baha. “Sünbül Efendi Tekkesi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 7/105-107. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
• Taşköprîzâde, Ebu’l-Hayr İsamüddin Ahmed Efendi, eş-Şekâiku’n-nu‘maniyye fî ulemai’d-devleti’l-Osmaniyye. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1395/1975.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu (TTK) Basımevi, 1988.
• Vassâf, Osmânzâde Hüseyin. Sefîne-i evliyâ-yı ebrâr. Süleymaniye Ktp.: Yazma Bağışlar, 2306/4 Cilt.
• Vicdânî, Sadık. Tomâr-ı turuk-ı aliyye. İstanbul: Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası, 1337-41/1918-22.
• Yakub, Yusuf Sinâneddin. Menâkıb-ı şerîf ve tarîkatnâme-i pîrân ve meşâyih-i tarîkat-ı aliyye-i Halvetiyye. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Ktp.: Osmanlıca Kitap, K.01038/1/1a-79b.
• Yazıcı, Tahsin. “Fetih’ten Sonra İstanbul’da İlk Halvetî Şeyhleri: Çelebi Muhammed Cemâleddin, Sünbül Sinân ve Merkez Efendi”. İstanbul Enstitüsü Dergisi 2 (1956), 87-113.
• Yazıcı, Tahsin. “Sünbülîye”, İslam Ansiklopedisi. 11/236-238. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1970.
• Yücer, Hür Mahmut. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf 19.yy. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Yücer, Hür Mahmut. “Sünbül Sinan”. Türkiye Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 38/135-136. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Yücer, Hür Mahmut. “Sünbüliyye”. Türkiye Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 38/136-140. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Zirikli, Hayreddin. el-A’lâm kâmûsu terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-arab ve’l-müsta’rebîn ve’l-müsteşrikîn. Beyrut: Dâru’l-İlmi’l-Melâyîn, 2002.