Fıkıh-Tasavvuf İlişkisi Çerçevesinde Kerâmetin İslam Hukuku Açısından Değeri

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 98 - 120, 30.03.2023

Halil Kılıç , Muhammet Bağçivan

https://doi.org/10.32711/tiad.1236562

Cited By: 1

Öz

Kerâmetin şer‘î hükümlere etkisi fıkıh ve tasavvuf ilimlerinin temel tartışma konularından biridir. Kerâmeti bilgi kaynağı olarak gören bazı sûfîler, kerâmet olarak vuku bulan olayların hârikulâde olması cihetiyle fıkhın müdahele alanı dışında kaldığı iddiasındadır. Fakîhlere göre ise gerçekleşmiş ve gerçekleşmesi mümkün tüm hâdiseler, fıkhın objektif hükümlerine tabidir. Fıkhî bakışla kerâmetin imkânına dayanılarak bir hakkın ispatı veya bir farzın ya da haramın ihdâsı mümkün değildir. Çünkü gerçekleşmesi insanın elinde olmadığı için kerâmetin imkânının dikkate alınması hukukun objektifliğine ve genelliğine aykırıdır. Hem kerâmet sahibi hem de haricindekiler için kerâmetin hukukî bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Ancak ibâhâ alanıyla sınırlı olmak, şer‘î bir kuralla çelişmemek ve hükmü çiğnememek kaydıyla yalnızca kerâmet sahibi kerâmetiyle amel edilebilir. Hârikulâde oluşu teklîfe engel olmadığından vuku bulan kerâmetin olağan hâdiselerden farkı yoktur. Bu bakımdan kerâmet sahibi şer‘î hükümlere bağlı hareket etmelidir. Şer‘î hükme uygunluk temel kriter olduğundan, kerâmet hiç kimseye şer‘î hükme aykırı hareket etme hakkı ve yetkisi vermemektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Tasavvuf, Teklîf, Hârikulâde, Kerâmet, Extraordinary, Karamah/Miracle

The Value of Karamah in Terms Of Islamic Law Within The Framework of The Fiqh-Sufism Relationship

Öz

The effect of karamah/miracle on shar'i rulings is one of the main discussion topics of fiqh and mysticism. Some of the Sufis, who see karamah as a source of knowledge, claim that fiqh is out of the field of intervention due to the extraordinary nature of the events that take place as a miracle. According to jurists, all events that have taken place or are possible are subject to the objective provisions of fiqh. It is not possible to prove a right or to establish a fard or haram based on the possibility of miracles from a fiqh point of view. Considering the possibility of miracles is contrary to the objectivity and generality of the law, since its realization is beyond the human possibility. There is no legal binding of the karamah for both the owner and the others. However, only the owner of karamah can act with his karamah, provided that it is limited to the field of ibaha, does not contradict a shar'i rule and does not violate the decree. Since its marvelous nature does not prevent the offer, the miracle that takes place is no different from ordinary events. In this respect, the owner of karamah should act in accordance with the shar'i rules. Since conformity with the shar'i ruling is the basic criterion, karamah does not give anyone the right and authority to act against the shar'i rule.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Sufism, Offer, Extraordinary, Karamah/Miracle

Kaynakça

• Abdülcebbar, Kadı Ebu’l-Hasan el-Esedâbâdî. el-Muġnî fî ebvâbi’t-tevḥîd ve’l-ʿadl. thk. Mahmûd Muhammed Kasım. 20 Cilt. Kahire: by., ts.
• Apaydın, H. Yunus. İslam Hukuk Usulü. Ankara: Bilay, 7. Basım, 2019.
• Askalânî, Şihabuddin Ahmed b. Ali b. Hacer el-. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1379.
• Ateş, Süleyman. İslâm Tasavvufu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1992.
• Bâkıllânî, el-Kâdî Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib el-. Kitâbü’l-Beyân ʿani’l-farḳ beyne’l-muʿcizât ve’l-kerâmât ve’l-ḥiyel ve’l-kehâne ve’s-siḥr ve’n-nârencât. thk. Richard J. McCarthy. Beyrut: el-Mektebetü’ş-şarkiyye, 1958. Büceyrimî, Süleymân b. Muhammed b. Ömer el-. Tuḥfetü’l-ḥabîb ʿalâ şerḥi’l-Ḫaṭîb. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1996.
• Cemel, Süleymân b. Ömer el-Uceylî el-. Ḥâşiyetü’l-Cemel ʿalâ Şerḥi’l-Menhec. 5 Cilt. Beyrut: Daru ihyâi’t-turasi’l-arabi, ts.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf el-. Kitâbü’t-ta‘rîfât. thk. ‘Âdil Enver Hadr. Beyrut: Dâru’l-marife, 2013.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Me‘âlî Ruknüddîn Abdülmelik b. Abdullâh. Ġıyâs̱ü’l-ümem fî iltiyâs̱i’ẓ-ẓulem. thk. Abdülazîm ed-Dîb. Kahire: el-Mektebetü’l-Kübrâ, 1401.
• Çift, Salih. “Birleşen ve Ayrışan Yönleriyle Tasavvufun Usûl-i Fıkıh, Kelâm, İslâm Felsefesi ile Olan İlişkisi”. İslâm Düşüncesinin Kurucu Unsurları: Usûl-i Fıkıh, Kelâm, Tasavvuf ve İslâm Felsefesi. ed. İlyas Çelebi - Mehmet Bulgen. 411-454. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Dokgöz, Derviş. “Epistemolojik Açıdan Tasavvuf Fıkıh İlişkisi Rûhû’l-Beyân Tefsiri Özelinde”. Doğu Anadolu Sosyal Bilimlerde Eğilimler Dergisi 5/1 (29 Mayıs 2021), 26-49.
• Dursun, Akif. Tasavvuf Fıkıh İlişkisi. İstanbul: Nuh Yay., 2020.
• Ebyârî, ’Alî b İsmâʿîl el-. et-Taḥḳîḳ ve’l-beyân fî şerḥi’l-Burhân fî usûli’l-fıḳh. thk. ‘Alî b. ʿAbdurraḥman el-Cezâʾirî. 4 Cilt. Kuveyt: Dâru’d-ḍiyâ’, 1. Basım, 2013.
• Emîn, Ahmed. Ẓuhrü’l-İslâm. Kahire: Müessesetü Hindâvî, 2012.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b Muhammed el-. Fayṣalü’t-tefriḳa beyne’l-İslâm ve’z-zendeḳa. thk. Mahmud Bîcû. b.y.: y.y., 1993.
• Haksever, Ahmet Cahid. Günümüz Tasavvuf Meseleleri. İstanbul: KDY Akademi, 2021.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. ed-Dımaşkî. Mecmû‘atü Resâili İbn ‘Âbidin. 2 Cilt. by.: yy., ts.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer ed-Dımaşkî. Reddu’l-mụḥtâr ʿalâ’d-Durri’l-muḫtâr. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvad. 14 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kutub, 2003.
• İbn Arabî. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. 18 Cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• İbn Hacer el-Heytemî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. Tuḥfetü’l-muḥtâc fî şerḥi’l-Minhâc. 10 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa Muhammed, 1357/1983.
• İbn Haldûn, Abdurrahmân. Muḳaddime. by.: el-Matbaatü’ş-şerefiyye, ts.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed ez-Zahirî. el-Faṣl fi’l-milel ve’l-ehvâʾ ve’n-niḥal. thk. Muhammed İbrahim Nasr - Abdurrahman Umeyre. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1416.
• İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem. Lisânü’l-ʿArab. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maʿârif, 1984.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. Mesâilü Ebi’l-Velîd İbn Rüşd. thk. Muhammed el-Habîb et- Teckânî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1993.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-‘Abbâs Takiyyüddîn Ahmed b. Abdulhalîm el-Harrânî. en-Nübüvvât. thk. Abdülazîz b. Sâlih Tûyân. Riyad: Mektebetü Azvâi’s-Selef, 2000.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-‘Abbâs Takiyyüddîn Ahmed b. Abdulhalîm el-Harrânî. Fıkhu’t-taṣavvuf. Beyrut: Dâru’l-fikri’l- ʿArabî, 1993.
• İbnü’s-Salâh, Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn eş-Şehrezûrî. Fetâvâ İbni’s-Ṣalâh. thk. Müvaffak Abdullah. Medine: Mektebetü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, 1407.
• Karabacak, Mustafa. “Visâl Orucu Bağlamında Hz. Peygamber’in Örnekliği”. Kilitbahir 16 (18 Mart 2020), 95-120.
• Karâfî, Şihâbuddîn Ebu’l-Abbas Ahmed b. İdris el-. el-Yevâḳīt fî ʿaḥkâmi’l-mevâḳīt. thk. Celâl Ali el-Cihânî. Amman: Dâru’n-Nûr, 2014.
• Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk el-Buhârî el-. et-Taʿarruf li-meẕhebi ehli’t-taṣavvuf. thk. Arthur John Arberry. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1994.
• Kılıç, Halil. İslam Hukuk Düşüncesinde Farazî Fıkıh. Ankara: Fecr Yayınları, 2021.
• Koca, Ferhat. “İslâm Düşüncesinin Kurucu Unsuru olarak Usûl-i Fıkhın Kelam, İslâm Felsefesi ve Tasavvufla İlişkisi”. İslâm Düşüncesinin Kurucu Unsurları: Usûl-i Fıkıh, Kelâm, Tasavvuf ve İslâm Felsefesi. ed. İlyas Çelebi. 167-281. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Köksal, İsmail. “Fıkıh ve Tasavvuf İlişkisi”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 1/2 (1999).
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Havâzin el-. er-Risâletü’l-Ḳuşeyriyye. thk. Abdulhalîm Mahmûd - Mahmûd b. Şerîf. Beyrut: Dâru’ş-Şa’b, 1989.
• Muvaffakuddîn İbn Kudâme, Abdullâh b. Ahmed el-Makdisî. el-Muġnî. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2008.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Ahmet b. Mahmûd en-. el-İʿtimâd fi’l-iʿtiḳād. thk. Muhammed Abdullah İsmail. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 2012.
• Neşşâr, Ali Sâmî en-. Neşʾetü’l-fikri’l-felsefî fi’l-İslâm. 3 Cilt. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muḥyiddîn Yaḥyâ b. Şeref en-. el-Mecmûʿ şerḥu’l-Müheẕẕeb. thk. Muhammed Necîb el-Mutîʻî. 23 Cilt. Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, ts.
• Onat, Hasan. “İbâhiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/252-254. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Özervarlı, M. Sait. “Hârikulâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/181-183. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Rûyânî, Ebû’l-Mehâsin Abdulvâhid b. İsmâʿîl er-. Baḥru’l-meẕheb fî fürûʿı meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. thk. Târık Fethî es-Seyyid. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• Sadruşşerî‘a, Abdullah b. Mes‘ûd el-Mahbûbî. et-Tavżîḥ şerḥu’t-Tenḳīḥ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed es-. el-Mebsûṭ. thk. Halil Muhyiddîn el-Meys. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Fikr, 2000.
• Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed es-. Uṣûlü’s-Seraḫsî. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efğânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1993.
• Serdar, Murat. “Ehl-i Sünnet İnancında Kerâmetin İmkân ve Vukû’u Problemi”. Bilimname 8/19 (2010), 25-45.
• Serrâc, Ebû Nasr et-Tûsî es-. el-Lüma‘. 1 Cilt. Mısır: Dâru’l-kütübi’l-hadîse, 1960.
• Şâfiî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. İdrîs eş-. el-Üm. thk. Rıf‘at Fevzî. 11 Cilt. Mısır: Dâru’l-Vefâ, 2001.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhim b. Mûsâ eş-. el-İʿtiṣâm. thk. Seyyid İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2011.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhim b. Mûsâ eş-. el-Muvâfaḳât. thk. İbrâhîm Ramadân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-maʻrife, 2010.
• Şebrâmellisî, Nuruddîn Ali b. Ali eş-. Ḥâşiye ʿalâ Nihâyeti’l-muḥtâc. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Şirvânî, Abdulhamîd eş-. Ḥâşiyetü’ş-Şirvânî ‘alâ Tuḥfetü’l-muḥtâc fî şerḥi’l-Minhâc. 10 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa Muhammed, 1357.
• Tabakoğlu, Ahmet. “Tasavvuf ve İktisat”. Tanımı, Kaynakları ve Tesirleriyle Tasavvuf (Vefatının 10. Yılında Mehmed Zâhid Kotku ve Tasavvuf Sempozyumu). 177-185, 1991.
• Tâcüddîn es-Sübkî, Ebû Nasr Abdülvehhâb b. Ali. Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-kübrâ. thk. Mahmûd Muhammed Tanahî - Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kahire: Matba‘atü İsa el-Bâbî el-Halebî, 1964.
• Takiyyüddîn es-Sübkî, Ebü’l-Hasen Ali b. Abdülkâfî. Fetâva’s-Sübkî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
• Tan, M. Nedim. “Tay”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2/582-583. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Uludağ, Süleyman. “Keramet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/265-268. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yaman, Ahmet. “Fakih ve Ahlâk - Fıkıh Etiği Üzerine Bazı Notlar-”. Usul İslam Araştırmaları 26/26 (01 Temmuz 2016), 7-50.
• Yaylalı, Davut. “İslâm Hukukunda Kazâî-Diyânî Hüküm Ayrımı”. Dinî Araştırmalar 5/15 (2003), 29-36.
• Yiğit, Mesut. “Tasavvuf Kelimesinin Kökeni ve Kaynağı Üzerine Bir Tahlil”. İslam Düşüncesi Araştırmaları III. ed. Hasan Harmancı - İbrahim Yıldız. 207-223. Ankara: Araştırma Yayınları, 2021.
• Yiğit, Mesut. Yusuf en-Nebhânî ve Şiirindeki Tasavvufi Unsurlar. Ankara: Fecr Yayınları, 2020.
• Zerrûk, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ahmed el-Fâsî. Ḳavâʿidü’t-taṣavvuf. thk. Abdülmecîd Hayâlî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l- ilmiyye, 2005.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-islâmî ve edilletuhu. 8 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, ts.