The Relationship Between Religion and Commodity in The Context of The Socio-Economy of Popular Religion: The Case of Ankara Hacı

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 234 - 269, 01.07.2023

Halil Yıldız

https://doi.org/10.32711/tiad.1250153

Öz

In this study, the relationship between religion and commodity has been examined in the context of religious products circulating among large segments of society in Turkey. The aim was to explore the social and economic realities constructed by focusing on the religious products that are believed to shape the religious landscape. For this purpose, the relationship between religion and a set of objects was discussed with qualitative research method in the case of Ankara’s Hacı Bayram Bazaar; The Islamic products in circulation were descriptively evaluated in the axis of personal observations made in the bazaar and interviews with the bazaar tradesmen. In this context, it was observed that popular religion in Turkey reflects the orientation of large segments of the population to a set of religious commodities. The products circulating in the bazaar constitute a socio-economic reality that feeds both traditional and modern religious sensibilities as objects of material culture production. At the same time, religious objects subject to mass reproduction have the potential to represent the religious dimensions of the cultural industry.

Anahtar Kelimeler

Popular culture, Popular religion, religious product, commodification, Hacı Bayram bazaar

Popüler Dinin Sosyo-Ekonomisi Bağlamında Din-Meta İlişkisi: Ankara Hacı Bayram Çarşısı Örneği

Öz

Bu çalışmada din ve meta ilişkisi, Türkiye’de toplumun geniş kesimleri içerisinde dolaşımda bulunan dini ürünler ekseninde incelenmiştir. Dini manzarayı şekillendirdiği düşünülen dini ürünlere odaklanarak bunların inşa ettiği toplumsal ve ekonomik gerçeklik keşfedilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla din ve bir dizi nesne arasındaki ilişki Ankara Hacı Bayram Çarşısı örneğinde nitel araştırma yöntemiyle tartışılmış; dolaşımdaki İslami ürünler çarşıda yapılan kişisel gözlemler ve çarşı esnafı ile yapılan görüşmeler ekseninde betimsel olarak değerlendirilmiştir. Bu çerçevede, Türkiye’de popüler dinin, geniş halk kesimlerinin bir takım dini metalara yönelimini yansıttığı görülmüştür. Çarşıda dolaşımda bulunan ürünler maddi kültür üretimi nesneler olarak hem geleneksel hem de modern dini duyarlılıkları besleyen bir sosyo-ekonomik gerçeklik meydana getirmektedir. Aynı zamanda kitlesel yeniden üretime konu olan dini nesneler kültür endüstrisinin dini boyutlarını temsil etme potansiyeli taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Popüler kültür, Popüler din, dini ürün, metalaşma, Hacı Bayram çarşısı, Popular culture, Popular religion, religious product, commodification, Hacı Bayram bazaar

Kaynakça

• Adorno, Theodor W. Kültür Endüstrisi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Adorno, Theodor W. - Horkheimer, Max. Aydınlanmanın Diyalektiği. çev. Nihat Ülner - Elif Öztarhan Karadoğan. İstanbul: Kabalcı, 2010.
• Appadurai, Arjun. “Introduction: Commodities and The Politics of Value”. The Social Life of Things: Commodities in Cultural Perspective. ed. Arjun Appadurai. 3-63. Cambridge University Press, 2013.
• Benjamin, Walter. Pasajlar. çev. Ahmet Cemal. İstanbul: YKY, 2002.
• Bigelow, Anna. “Introduction: Thinking with Islamic Things”. Islam through Objects. ed. Anna Bigelow. 1-11. Bloomsbury Academic, 2021.
• Bourdieu, Pierre. Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. çev. Derya Fırat Şannan - Ayşe Günce Berkkurt. Ankara: Heretik Yayıncılık, 2015.
• Buchli, Victor (ed.). The Material Culture Reader. Routledge, 2002.
• Clarke, John vd. “Subcultures, cultures and class”. Resistance through Rituals: Youth subcultures in post-war Britain. ed. Stuart Hall - Tony Jefferson. 3-59. Routledge, 2006.
• Çapcıoğlu, İhsan. “Modernleşme, Toplumsal Değişme ve Din”. Modernleşen Türkiye’de Din ve Toplum. 27-43. Otto Yayın, 2011.
• Çapcıoğlu, İhsan. “Ziyaret Fenomeni Bağlamında Hacı Bayram-ı Veli Türbesi ve Tesirleri”. 278-295. Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği., 2016.
• Çapcıoğlu, İhsan - Şahin, Mehmet Cem. “Modern Toplumdan Postmodern Tüketim Kültürüne Dinin Metalaşması”. Modernleşen Türkiye’de Din ve Toplum. 45-59. Otto Yayın, 2011.
• D’Alisera, JoAnn. “I Love Islam: Popular Religious Commodities, Sites of Inscription, and Transnational Sierra Leonean Identity”. Journal of Material Culture 6/1 (2001), 91-110.
• Dawson, Michael. Consumer Trap Big Business Marketing in American Life. Urbana: University of Illinois Press, 2005.
• Festa, Lynn. Sentimental Figures of Empire in Eighteenth-Century Britain and France. The Johns Hopkins University Press, 2006.
• Filmer, Paul. “Yüksek/Kitle”. çev. Mehmet Ali Kirman - Talip Baycar. Temel Sosyolojik Dikotomiler. ed. Chris Jenks. 469-491. Ankara: İmge Kitabevi, 2012.
• Gans, Herbert J. Popüler Kültür ve Yüksek Kültür. çev. Emine Onaran İncirlioğlu. İstanbul: YKY, 2005.
• Gazneli, Didem - Sofuoğlu Kılıç, Nilgün. “Din Eksenli Tüketimin Yeni Medyadaki Görünümleri: Tüketim Kültürü Bağlamında Bir Değerlendirme”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 3/2 (2020), 197-216.
• Geary, Patrick. “Sacred commodities: the circulation of medieval relics”. The Social Life of Things: Commodities in Cultural Perspective. ed. Arjun Appadurai. 169-191. Cambridge University Press, 2013.
• Guest, Mathew. “Dinin Yeniden Üretimi ve İletimi”. çev. İlkay Şahin. Din Sosyolojisi: Çağdaş Gelişmeler. ed. Peter B. Clarke. 91-119. Ankara: İmge Kitabevi, 2012.
• Haenni, Patrick. Piyasa İslamı: İslam Suretinde Neoliberalizm. çev. Levent Ünsaldı. İstanbul: Heretik Yayıncılık, 2014.
• Hall, Stuart - Tony Jefferson (ed.). Resistance Through Rituals: Youth Subcultures in Post-War Britain. Routledge, 2006.
• Hebdige, Dick. Subculture: The Meaning of Style. Routledge, 2002.
• Herman, Bernard L. “On Southern Things”. Southern Cultures 23/3 (2017), 7-13.
• Kaleci, Feyza Nur. “Kültür Endüstrisi Bağlamında Reklam ve Din İlişkisi: Göstergebilimsel Bir Çözümleme”. darulfunun ilahiyat 32/1 (2021), 89-116.
• Kasapoğlu, Asım. “Tüketim Toplumu ve Din: Dinin Metalaş-tırıl-ması”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (2021), 923-937.
• Keenan, William - Arweck, Elisabeth. “Introduction: Material Varieties of Religious Expression”. Materializing Religion. 1-19. Routledge, 2006.
• Kobo, Ousman Murzik. “Tasbih in West African Islamic History: Spirituality, Aesthetic, Politics, and Identity”. Islam through Objects (Bloomsbury Studies in Material Religion). ed. Anna Bigelow. 75-88. Bloomsbury Academic, 2021.
• Koç, Bekir. “Tüketim Toplumunda Metalaştırılan Dini Yeniden Okuma Önerisi: Bireyin Dine Yabancılaşması Üzerine Bir Giriş”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (25 Haziran 2019), 141-167. https://doi.org/10.34085/buifd.554550
• Kopytoff, Igor. “The cultural biography of things: commoditization as process”. The Social Life of Things: Commodities in Cultural Perspective. ed. Arjun Appadurai. 64-91. Cambridge University Press, 2013.
• Lury, Celia. Consumer culture. Rutgers University Press, 1996.
• Marcuse, Herbert. One-Dimensional Man, 1964.
• Marx, Karl. Kapital: Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili. çev. Alaattin Bilgi. Eriş Yayınları, 2003.
• Mawani, Sharmina - Mukadam, Anjoom. “Living in a Material World: Religious Commodification and Resistance”. Religion, Consumerism and Sustainability: Paradise Lost? ed. Lyn Thomas. 55-71. London: Palgrave Macmillan, 2011.
• McRobbie, Angela. Feminism and Youth Culture: From ‘Jackie’ to ‘Just Seventeen’. Macmillan Education UK, 1991.
• Murphy, Wendy Wiedenhoft. Consumer Culture and Society. Los Angeles: Sage, 2017.
• Oktay, Ahmet. Türkiye’de Popüler Kültür. İstanbul: Everest Yayınları, 2002.
• Ritzer, George. Toplumun McDonaldlaştırılması. çev. Şen Süer Kaya. Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Ritzer, George - Murphy, Wendy Wiedenhoft. The Wiley Blackwell Companion to Sociology. John Wiley & Sons, 2. Basım, 2019.
• Roof, Wade Clark. Spiritual Marketplace: Baby Boomers And The Remaking of American Religion. Princeton: Princeton University Press, 1999.
• Sinha, Vineeta. Religion and commodification: “merchandizing” diasporic Hinduism. New York: Routledge, 2011.
• Starrett, Gregory. “The Political Economy of Religious Commodities in Cairo”. American Anthropologist 97/1 (2009), 51-68.
• Stearns, Peter. Consumerism in World History: The Global Transformation of Desire. Routledge, 2001.
• Thomas, Lyn. “İntroduction”. Religion, Consumerism and Sustainability: Paradise Lost? ed. Lyn Thomas. 1-16. London: Palgrave Macmillan, 2011.
• Trentmann, Frank. The Making of the Consumer: Knowledge, Power and Identity in the Modern World. Berg Publishers, 2006.
• Veblen, Thorstein. Aylak Sınıfın Teorisi. Babil Yayınları, 2005.
• Willis, Paul E. Profane Culture. Princeton University Press, 2014.
• Yee, Shirley. “Material Interests and Morality in the Trade of Thai Talismans”. Southeast Asian Journal of Social Science 24/2 (1996), 1-21.
• Zaidman, Nurit. “Commercialization of Religious Objects: A Comparison between Traditional and New Age Religions”. Social Compass 50/3 (2003), 345-360.