الأسس النظرية والتربوية في تدريس أسماء المِهَن والحِرَف للناطقين بغير العربية

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 612 - 633, 30.06.2025

Muhammed Reşit Munis

https://doi.org/10.32711/tiad.1647670

Öz

تسعى هذه الدراسة لتعرّف الأسس النظريّة والتربويّة التي يبنى عليها تدريس أسماء المِهَن والحِرَف في تعليم اللغة العربيّة للناطقين بغيرها، وذلك بهدف بناء قاعدة معرفيّة تساهم في تطوير مناهج تعليميّة فعّالة للمفردات الوظيفية. إذ تأتي أهميّة هذه المفردات من علاقتها الوثيقة بالواقع العملي والثقافي للمتعلّمين، ممّا يجعل تعليمها عنصرًا مهمّاً لتمكينهم من استعمال اللغة في سياقات حياتية حقيقيّة. وقد اعتمدت الدراسة المنهج التحليلي النظري، إذ تناولت عدداً من المفاهيم المركزيّة، مثل: اللغة، والمفردات، والطريقة، والتدريس، وأساليب التدريس، ثم تحليل مفهومَي "المِهنة" و"الحِرفة" من جوانب لغويّة ودلاليّة وتربويّة، مع الوقوف على الفروق الدقيقة بينهما. كما تناولت الدراسة أهمّ الأسس التي ينبغي أن تُراعى عند تصميم أنشطة تعليمية لتدريس هذه الأسماء، مثل أهداف التعليم، وخصائص المتعلّمين، والسياق الثقافي والاجتماعي. وتمّ تسليط الضوء على أهميّة استخدام أنشطة قائمة على السياق والوظيفة، بما يعزّز الفهم العميق ويشجّع التعلّم النشط. خلصت الدراسة إلى أنّ بناء إطار نظري متكامل لتدريس مفردات المِهَن والحِرَف يتيح للمعلّم اختيار الاستراتيجيّات المناسبة ويضمن تنمية المعجم الوظيفي للمتعلّمين، كما يشكّل منطلقًا لتصميم وحدات تعليميّة تجمع بين النظريّة والتطبيق.

Anahtar Kelimeler

الكلمات المفتاحيّة: تدريس المفردات، , أساليب التدريس، , المِهَن والحِرَف، , الناطقون بغير العربية، , الأسس التربويّة.

Theoretical and Pedagogical Basics in Teaching Occupational and Craft Terminology to Non-Native Arabic Speakers

Öz

This study aims to explore the theoretical and pedagogical basics upon which the teaching of occupational and craft terminology in Arabic language instruction for non-native speakers is based. The goal is to establish a knowledge base that contributes to the development of effective curricula for teaching functional vocabulary. The importance of this vocabulary lies in its close relationship with the practical and cultural realities of the learners, making its teaching a crucial element for enabling them to use the language in real-life contexts. The study adopted a theoretical analytical approach, addressing several central concepts such as language, vocabulary, method, teaching, and teaching methods and techniques. It also analyzed the concepts of "profession" and "craft" from linguistic, semantic, and pedagogical perspectives, highlighting the subtle differences between them. The study discussed the essential basics that should be considered when designing educational activities for teaching these terms, such as educational goals, learner characteristics, and the cultural and social context. It emphasized the importance of using context-based and functional activities to enhance deep understanding and encourage active learning. The study concluded that developing a comprehensive theoretical framework for teaching occupational and craft vocabulary allows teachers to choose appropriate strategies and ensures the development of learners' functional vocabulary. It also serves as a starting point for designing educational units that combine theory and practice.

Anahtar Kelimeler

Vocabulary Teaching , Teaching Methods , Professions and Crafts , Non-Native Arabic Speakers , Pedagogical Basics

Anadili Arapça Olmayanlara Meslek ve Zanaat İsimlerinin Öğretiminde Teorik ve Pedagojik Temeller

Öz

Bu çalışma, anadili Arapça olmayanlara Arapça öğretiminde meslek ve zanaat isimlerinin öğretimine temel oluşturan teorik ve pedagojik esasları belirlemeyi amaçlamaktadır. Böylece, işlevsel terim öğretimine yönelik etkili eğitim programlarının geliştirilmesine katkıda bulunacak bir bilgi temeli oluşturulması hedeflenmektedir. Bu terimlerin önemi, öğrencilerin pratik ve kültürel gerçeklikleriyle olan yakın ilişkisinden kaynaklanmakta olup, bu durum söz konusu terimlerin gerçek yaşam bağlamlarında dil kullanımını mümkün kılmak açısından öğretilmesini temel bir unsur haline getirmektedir. Çalışmada teorik-analitik yöntem benimsenmiş; dil, kelime bilgisi, yöntem, öğretim ve öğretim yöntemleri gibi temel kavramlar ele alınmış, ardından "meslek" ve "zanaat" kavramları dilbilimsel, anlamsal ve pedagojik açılardan analiz edilerek aralarındaki ince farklılıklara dikkat çekilmiştir. Ayrıca, bu isimlerin öğretimine yönelik etkinliklerin tasarımında dikkate alınması gereken eğitim hedefleri, öğrenci özellikleri ve kültürel-sosyal bağlam gibi temel unsurlar incelenmiştir. Bağlam ve işlev odaklı etkinliklerin kullanımının önemine vurgu yapılarak, derinlemesine anlamayı güçlendiren ve aktif öğrenmeyi teşvik eden yöntemlerin gerekliliği belirtilmiştir. Çalışma, meslek ve zanaat terimlerinin öğretimine yönelik bütüncül bir teorik çerçevenin oluşturulmasının, öğretmenlerin uygun stratejileri seçmesine ve öğrencilerin işlevsel kelime dağarcığının gelişimini sağlamasına olanak tanıdığı sonucuna varmıştır. Ayrıca bu çerçeve, teori ile uygulamayı birleştiren öğretim ünitelerinin tasarlanması için bir başlangıç noktası oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelime Öğretimi , Öğretim Yöntemleri , Meslek ve Zanaatlar , Anadili Arapça Olmayanlar , Pedagojik Temeller

Kaynakça

• ‘Umer, Aḥmed Muḫtār, (2008), Mu‘cemü’l-Luġati’l-‘Arabiyye, ‘Ālamü’l-Kutub.
• Bedevī, Aḥmed Zekī, (1989), Ḫasâʾisu’l-Mihen el-Esâsiyye- Vâcibatuhâ-Ehdâfuhâ-Uslûbu’l-Edaʾ Mu‘cemü’l-Mihen ve’l-Ḥiraf (İngilīzī – Feransī - ‘Arabī) Ḫaṣāiṣu’l-Mihen el-Esāsiyye – Vācibātuhā – Ehdāfuhā – Uslūbü’l-Edā’ – et-Taṣnīf el-Devlī li’l-Mihen, Dārü’l-Kitāb el-Miṣrī.
• Cāmil, ‘Abd āl-Raḥman ‘Abd āl-Salām, (2001), Ṭuruḳ el-Tadris el-‘Ammah ve Mahārāt Tanfīẕ ve Ṭaḫṭīṭ ‘Amaliyat el-Tadrīs, Dār el-Manāhic lil-Naṣr wa el-Taūzi‘, ‘Ammān.
• el-Ḥarīrī, Rāfidah, (2010), Ṭuruḳ el-Tadris Beīn el-Taḳlīd ve el-Tacdīd, Dār el-Fikr, ‘Ammān.
• el-Ḫūlī, Muḥammed ‘Alī, (1986), ʾEsalīb Tadrīs el-Luġah el-‘Arabīyah, Dār el-Falāḥ lil-Naṣr ve el-Taūzī ‘, ‘Ammān.
• El-Ḳāsimī, ‘Alī Muḥammed, (1979), Itticāhāt Ḥadīŝah fī Ta‘līm el-‘Arabīyah lil-Naṭīḳīn bil-Luġat el-Uḫra, ‘Imādat Ṣu'ūn el-Maktabāt, el-Rīyaḍ.
• El-Ḳāsimī, Muḥammed Sa‘īd, ve’l-Ḳāsimī, Cemālüddīn, (1988), Ḳāmūsu’ṣ-Ṣinā‘āt eş-Şāmiyye, Dār Ṭalās li’d-Dirāsāt ve’t-Terceme ve’n-Neşr.
• El-Lūlū, Fatḥīyah Ṣubḥī Sālem, (2006), Istrātīcīyāt Ḥadīŝah fī el-Tadrīs, Kullīyat el-Tarbīyah bi-Ğazzah, Filasṭīn.
• el-Maḥrūḳī, Mācid ibn Nāṣir ibn Ḫalfān, (2009), Aḫlāḳīyyātü’l-Mihen Mefhūmühā ve Ehemiyyetuhā, Menşūrāt Vizārati’l-Terbiye ve’t-Ta‘līm.
• El-Nāḳah, Maḥmūd Kāmel, (1985), Ta‘līm el-Luġah el-‘Arabīyah lil-Naṭiḳīn bil-Luġāt Uḫra, Ususuhu, Madāḫiluhu, Ṭuruḳ Tadrīsihi, Cami‘at Umm el-Ḳura – Makkah el-Mukarramah.
• et-Temīmī, Yāsīn, (2012), Mefhūmü’l-Mihen ve’l-Ḥirafe fī’t-Terbiye er-Riyāḍiyye, Muḥāḍaratun nuşirat fī mevḳi‘ cāmi‘at Bābil el-Elektrūnī, Tāriḫu’n-Neşr: 23 Kānuni’l-Evvel.
• İbn Manzūr, Ebu’l-Faḍl Cemālüddīn Muḥammed ibn Mukrim, (2011), Lisānü’l-‘Arab, Dār Ṣādir – ṭ7.
• Kāḫīyā, Ṭāriḳ İsmā‘īl, (2012), Mu‘cemü’l-Mihen el-Ḳadīme ve’l-Ḥadīs̠e ḥattā Ebvābi’l-Ḳarn el-Ḥādī ve’l-‘Işrīn, Menşūrāt el-Mevḳi‘ el-Elektrūnī eş-Şaḫṣī li’l-Kīmiyā’ī el-‘Allāme Ṭāriḳ İsmā‘īl Kāḫīyā.
• Mecma‘ el-Luġati’l-‘Arabiyye, (2004), el-Mu‘cemü’l-Vasīṭ, Mektebetü’ş-Şurūḳ ed-Devliyye.
• Mes‘ūd Cibrān (1992) er-Rā’id Mu‘cem Luġavī ‘Aṣrī Ruttibet Mufredātuhu vufḳan li-Ḥurūfihā el-Ūlā, Dārü’l-‘İlm li-l-Melāyīn – ṭ7
• Muḥammed, Maḥmūd es-Sālim, (1993), Edebu’ṣ-Ṣunnā‘ ve Erbābü’l-Ḥiraf ḥattā el-Ḳarn el-‘Āşir el-Hicrī, Dārü’l-Fikr el-Mu‘āṣir.
• Mutūallī, Nu‘mān ‘Abdus-Samī‘, (2012), El-Murşid el-Mu‘aṣir ila Aḥdaŝ Ṭarāʾiḳ el-Tadrīs Ūifḳ Ma‘āyīr el-Manāhic el-Dūalīyah, Dār el-‘Ilm ve el-ʾImān lil-Naşr ve el-Taūzī‘, Miṣr.
• Roḫās, Vircīnīā Pūlīn, (2021), Istrātīcīyāt Ta‘līm el-Mufradāt el-Luġaūīyah, Dār el-Kitāb el-Terbeuī lil-Naṣr ve el-Taūzī‘, Dammām.
• Ṣāhīn, ‘Abdul-Ḥamīd Ḥusyīn ‘Abdul-Ḥamīd, (2010), Istrātīcīyāt el-Tadrīs el-Mutaḳadimah ve Istrātīcīyāt el-Te‘alum ve ʾAnmaṭ el-Ta‘alīm, Kullīyat el-Tarbīyah bi-Demenhūr, Al-Iskandarīyah.
• Süleymān, Muḥammed Ṭālib es-Seyyid, (2011), Mu‘cemü Esmā’i’l-Mihen ve’l-Ḥiraf ve’l-Vaẓā’if (‘Arabī – İngilīzī), Dārü’l-Kitāb el-Cāmi‘ī.
• Ṭa‘īmah, Ruṣdī ve el-Naḳāh, Maḥmūd, (1988), Ta‘līm el-Luġah Ittisalīyān Beīn el-Manāhic ve el-Istrāticīyāt, El-Munaẕamah el-ʾIslamīyah lil-Tarbīyah ve el-‘Ulūm ve el-ŝaḳāfah, ISESCO.
• Zeytūn, Kamāl ‘Abdul-Ḥamīd, (2003), el-Tadrīs Namāẕicuhu ve Mahārātuhu, ‘Alam el-Kutub, el-Ḳāhirah.