EXAMINING THE TRANSFORMATION OF CHURCH STRUCTURES ON THE PERSPECTIVE OF GAZIANTEP

Yıl 2022, , 254 - 276, 30.12.2022

Enes Hacıarap , Fernaz Öncel

https://doi.org/10.55071/ticaretfbd.1083685

Öz

Gaziantep, has a rich cultural layer from past to present. Gaziantep churches occupies an important place among the structures that have survived from the cultural layer. The churches lost their function and deteriorated over time, three of them are located in the city center and one is located in Nizip. Different functions have been given to each of these churches in different periods by local governments in order to reintegrate them into life and pass them on to future generations. Nowadays, three churches in the city center continue to function as public spaces, while the church in Nizip is idle. In this article; Current conservation practices for Surp Asdvadzadzin Church, St. Bedros Church, Kendirli Church, Fevkani Church located in Nizip district in Gaziantep city center; It has been studied in the context of “re-functionalisation”. It is aimed to evaluate and compare the new functions given to these churches and the tangible, intangible values of the buildings (user group, location, physical condition of the building, etc.) in the light of on-site research. With this comparison, it is aimed to evaluate the livability of the given functions in terms of their suitability for modern living conditions and a sustainable conservation approach.

Anahtar Kelimeler

Protection, Restoration, Refunction, Gaziantep Churches

KİLİSE YAPILARININ DÖNÜŞÜMÜNÜN GAZİANTEP ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN İNCELENMESİ

Öz

Gaziantep, geçmişten günümüze zengin kültür katmanına sahiptir. Bu kültür katmanından günümüze ulaşan yapılar arasında Gaziantep kiliseleri önemli bir yer tutar. Zamanla işlevini yitiren ve bozulan kiliselerden üçü şehir merkezinde, biri Nizip ilçesinde yer almaktadır. Bu kiliselerin, yeniden yaşama katılması ve gelecek nesillere aktarılması için yerel yönetimler tarafından her birine farklı dönemlerde farklı işlevler verilmiştir. Günümüzde şehir merkezinde bulunan üç kilise kamusal bir alan olarak işlevini sürdürürken, Nizip ilçesinde yer alan kilise atıl vaziyettedir. Bu makale kapsamında; Gaziantep şehir merkezinde yer alan Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Aziz Bedros Kilisesi, Kendirli Kilisesi ve Nizip ilçesinde yer alan Fevkani Kiliseleri için yapılan güncel koruma uygulamaları “yeniden işlevlendirme” bağlamında incelenmiştir. Bu kiliselere verilen yeni işlevlerin, yapıların somut ve somut olmayan değerleri (kullanıcı kitlesi, bulunduğu konum, yapının fiziksel durumu vb.) yerinde yapılan araştırmalar ışığında değerlendirilmesi, karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu karşılaştırma ile verilen işlevlerin yaşanabilirliğinin çağdaş yaşam koşullarına uygunluğu ve sürdürülebilir bir koruma yaklaşımı bakımından değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Koruma, Restorasyon, Yeniden İşlevlendirme, Gaziantep Kiliseleri

Kaynakça

• Ahunbay, Z.(2009). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yayınları, İstanbul.
• Altınoluk, Ü. (2008). Binaların Yeniden Kullanılması, YEM Yayınları, İstanbul.
• Canbakal, H. (2007). Society And Politics İn An Ottoman Town: 'Ayntab İn The 17th Century. Brill, Netherlands
• Demir, E. Ayıntab’da Bir Cami Kilise : Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Kurtuluş Cami). Ortadoğu ve Göç, 11(1), 111-132.
• Eker, H. ( 2006 ) Nizipteki Mimari Eserler. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Van.
• Gengeç. E. (2016). Kiliseden Camiye Çevrilen Yapılar, Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Denizli.
• Gül, G. (2005), Gaziantep İli Bey (Kayacık) Mahallesi Geleneksel Doku Koruma ve Geliştirme Önerisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Güleken, Ö. N., & ÜNAL, Z. G. (2018). Gaziantep Kendirli Kilisesi ve Latin Okulu Koruma ve Restorasyon Önerisi. International Journal Of Social And Humanities Sciences, 2(1), 83-105.
• Güllü, R.E. (2009) . Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Gaziantep Ermenileri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İstanbul.
• Güllü, H., & Karabekmez, M. (2016). Gaziantep Kurtuluş camisinin deprem davranışının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 7(3), 455-470.
• Hillez Halifeoğlu S. (Kasım 2016) Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bulunan Ermeni Kiliseleri Koruma ve Kullanım Durumları, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• ICOMOS. (1994). The Nara Document on Authenticity. (1994).
• Kanalıcı K. A. ( 2012). Geleneksel Gaziantep Evleri Yapı Üretim Analizi. Yakın Doğu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Lefkoşa.
• Kartal, M. (2015). Gaziantep Şehrinde Rekreasyonel Faaliyetlerin Dağılışı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Cografya Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kiper, H. P. (2006), Küreselleşme Sürecinde Kentlerin Tarihsel Kültürel Değerlerinin Korunması, Türkiye Bodrum Örneği, (1. Baskı), Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayını, İstanbul.
• Madran, E. (2002). Tanzimat’tan Cumhuriyete Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Tutumlar ve Düzenlemeler. Ankara: ODTÜ Yayını.
• Pekol, B. (2010), İstanbul’da Yeni İşlevlerle Kullanılan Tarihi Yapıların Üslup Sorunsalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Pralong, A. (Ed.) (2011). Bizans: Yapılar, Meydanlar, Yaşamlar. Institut français d’etudes anatoliennes. Kitap Yayınevi.
• Sagır, G. (2104). Kars’ta Bir Ortaçag Ermeni Kilisesi: Taylar Kilise, TurkishStudies. 9(10): 929-940
• Tatlıgil, F. (2005). Gaziantep kentinin geleneksel konut dokusunun ve sosyo-kültürel yapısındaki değişimin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
• Turanlı, A., & Satıcı, B. Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Hayriye Hanım Konağı Örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(1), 73-95.
• Uğursal, S. (2011) “Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: “İzmir Sümerbank Basma Sanayi Yerleşkesi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Uzun E., & Zaman, S. Savaş Alanları Turizminin Bir Çekiciliği Olarak Antep Savunması Mirası: Potansiyeli ve Gaziantep Turizmi Açısından Önemi Üzerine Coğrafi Bir Değerlendirme . Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(2), 919-940.
• Ünal, G. (1998). Tarihi Çevre Korumanın Bilgisayar Destekli Bilgi Sistemleriyle Hazırlanması ve Bunun Gaziantep Kentsel Sit Alanında Örneklenmesi. İstanbul , Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Ünlü, B. Ve Ünver, R. (2019) “İşlevi Değişen Yapılarda Aydınlatma- Myrelaion Sarnıcı”, 1. Mimarlık ve Şehircilik Lisansüstü Sempozyumu, YTÜ Mimarlık Fakültesi, s.54, İstanbul
• Yarullina Yıldırım, R. (2015). Gaziantepli Yazar ve Şairler. R. Yarullina Yıldırım içinde, Fırat'tan Volga'ya Medeniyetler Köprüsü (s. 177-191). Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi Yayınları. Yırcalı, F.S ( Haziran 2019) , İşlev Değişikliğinin Balıkesir’deki Tarihi Yapılar Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Balıkesir.
• Yüce B. ( Haziran 2010) , Osmanlı Son Dönemi İle Erken Cumhuriyet Dönemi Arasında Gaziantep’te Mimari Dokunun Değişimi. Yüksek Lisan Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Ensititüsü, İstanbul.
• Zeren, M. T. (2010). Tarihi Çevrede Yeni Ek ve Yeni Yapı Olgusu. İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Venedik Tüzüğü (1964), “Uluslararası Tarihi Anıtları Koruma Kuralları” http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf URL adresinden 01.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• T. C. Resmî Gazete (1983), Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 23 Temmuz 1983 https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18113.pdf URL adresinden 01.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• Kar.D.( 2020, Ağustos 31). Ayasofya’nın Maketi, Kurtuluşun Camisi Murat Uçaner: Din Sömürüsünün Sebebi Halkları Daha İyi Yönetmek. Yenie.net http://yenie.net/ayasofyanin-maketi-kurtulusun-camisi-murat-ucaner-din-somurusunun-sebebi-halklari-daha-iyi-yonetmek/ URL adresinden 01.02.2022 tarinde alınmıştır.
• (2016, 24 Nisan). Surp Asdvadzadzin Katedrali Gaia Dergi https://gaiadergi.com/foto-2-surp-asdvadzadzin-katedrali%CC%87/ URL adresinden 01.02.2022 tarinde alınmıştır.
• (2017, 5 Ekim). Kendirli Kilisesi. Pirpirim. https://gaziantepirpirim.com/blog/kendirli-kilisesi/ URL adresinden 31.01.2022 tarinde alınmıştır.
• (2013, 13 Mart). Gaziantep bir kültür merkezi daha kazandı . ÇEKÜL. https://www.cekulvakfi.org.tr/haber/gaziantep-bir-kultur-merkezi-daha-kazandi URL adresinden 06.01.2022 tarinde alınmıştır.
• (2018, 31 Temmuz). Nizip Fevkani(Veftane) Kilisesi .Antep Verileri. https://www.aintabdata.com/2018/07/31/nizip-fevkaniveftane-kilisesi/ URL adresinden 06.01.2022 tarinde alınmıştır.
• İLKHA. (2021, 6 Mayıs). Gaziantep’in Ayasofya’sı: Kurtuluş Camii. İlke Haber Ajansı. https://ilkha.com/kultur/gaziantep-in-ayasofya-si-kurtulus-camii-160423 URL adresinden 06.01.2022 tarinde alınmıştır.
• (2018, 30 Temmuz). Nizip 1919 . Aintab Data Gaziantep https://www.aintabdata.com/2018/07/30/nizip-1919/ URL adresinden 05.02.2022 tarinde alınmıştır.
• (2018 , Mayıs). Peygamber Doğunca Haçı Uçan Nizip Fevkani Kilisesi Türkiye Turizm https://www.turkiyeturizm.com/peygamber-dogunca-haci-ucan-nizip-fevkani-kilisesi-55871h.htm URL adresinden 05.02.2022 tarinde alınmıştır.
• (2008 , Kasım). Aziz Bedros Kilisesi Gaziantep’in Aya İrini’si Olacak https://www.gaziantephaberler.com/haber/7923191/aziz-bedros-kilisesi-gaziantepin-aya-irinisi-olacak URL adresinden 05.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• (2009, 15 Mayıs). Aziz Bedros Ermeni Kilisesi-Gaziantep-panoramio.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aziz_Bedros_Ermeni_kilisesi-Gaziantep_-_panoramio.jpg URL adresinden 06.02.2022 tarihinde alınmıştır.