EFFICIENCY MEASUREMENT WITH CHANCE CONSTRAINED DATA ENVELOPMENT ANALYSIS: AIRPORT EXAMPLE

Yıl 2023, , 44 - 66, 29.06.2023

Elif Dere , Berk Ayvaz

https://doi.org/10.55071/ticaretfbd.1109496

Öz

Today, constantly developing technology and economy affect the functioning of companies. Since air transport is the most preferred means of transportation, the aviation sector also changes and develops rapidly. Air transportation, which is used more and more as a means of transportation in Turkey, is also important in terms of the airport service provided. It is useful to measure the efficiency of airports in our country, to determine their level in the sector and to determine the improvements that need to be made. Data Envelopment Analysis is an important method used in efficiency analysis. While measurement can be made in a deterministic structure, efficiency analysis can be performed in a stochastic structure with chance-limited Data Envelopment Analysis. In this study, efficiency analyzes were carried out with deterministic and chance-limited Data Envelopment Analysis, using the 2020 data of 42 airports serving in Turkey. As a result of the analysis, the “active” airports were determined, for the inactive airports, potential improvement calculations were made by creating a reference set and suggestions were made as a result of the activity. With the application, the efficiency of airports in Turkey can be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Airport, BCC, CCR, chance constrained data envelopment analysis, data envelopment analysis

ŞANS KISITLI VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE ETKİNLİK ÖLÇÜMÜ: HAVALİMANI ÖRNEĞİ

Öz

Günümüzde sürekli gelişen teknoloji ve ekonomi şirketlerin işleyişini etkilemektedir. Havayolu ulaşımının en çok tercih edilen ulaşım aracı olmasından dolayı havacılık sektörü de hızla değişim ve gelişim göstermektedir. Türkiye ’de ulaşım aracı olarak her geçen gün daha fazla kullanılan hava taşımacılığı, verilen havalimanı hizmeti açısından da önem taşımaktadır. Ülkemizdeki havalimanlarının etkinlik ölçümlerinin yapılması, bulundukları sektördeki seviyelerini ve yapılması gereken iyileştirmeleri tespit etmekte fayda sağlamaktadır. Veri Zarflama Analizi ise etkinlik analizinde kullanılan önemli bir yöntemdir. Deterministik yapıda ölçüm yapılabildiği gibi şans kısıtlı Veri Zarflama Analizi ile de stokastik yapıda etkinlik analizi yapılabilmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de hizmet veren 42 havalimanının 2020 yılı verileri kullanılarak deterministik ve şans kısıtlı Veri Zarflama Analizi ile etkinlik analizleri yapılmıştır. Analiz sonucunda “etkin” olan havalimanları belirlenmiş, etkin olmayan havalimanları için referans kümesi oluşturularak potansiyel iyileştirme hesaplamaları yapılmış ve etkinlik sonucunda önerilerde bulunulmuştur. Uygulama ile Türkiye’deki havalimanlarının etkinlikleri değerlendirilebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

BCC, CCR, havalimanı, şans kısıtlı veri zarflama analizi, veri zarflama analizi

Kaynakça

• Akgöbek, Ö., Nişanci, İ., Serkan, K. & Tamer, E. (2015). Veri zarflama analizi yaklaşımını kullanarak bir eğitim kurumunun şubelerinin performanslarını ölçme. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 4(3), 43-54.
• Avcı, T. & Aktaş, M. (2015). Türkiye'de faaliyet gösteren havalimanlarının performanslarının değerlendirilmesi. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(3), 99-109.
• Aydin, B. I. & Borat, O. (2020). Bitkisel tarım etkinliğinin veri zarflama analizi ile ölçümü: Türkiye’de il düzeyinde bir çalışma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 20(39), 1-18.
• Babacan, A., Kartal, M. & Bircan, H. (2007). Cumhuriyet Üniversitesi’nin etkinliğinin kamu üniversiteleri ile karşılaştırılması: Bir VZA tekniği uygulaması. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2), 97-114.
• Boussofiane, A., Dyson, R. G. & Thanassoulis, E. (1991). Applied data envelopment analysis. European journal of operational research, 52(1), 1-15.
• Bowlin, W. F. (1998). Measuring performance: An introduction to data envelopment analysis (DEA). The journal of cost analysis, 15(2), 3-27.
• Cook, W. D. & Seiford, L. M. (2009). Data envelopment analysis (DEA)–Thirty years on. European journal of operational research, 192(1), 1-17.
• Demireli, E. & Özdemir, Y. (2013). Seçilmiş Avrupa ülkelerinde makroekonomik performans ölçümü: Şans kısıtlı veri zarflama analizi ile bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 303-320.
• Gedik, H. (2010). Demir çelik ve demir alaşımları imalatı sektöründe stokastik veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İleri, İ. (1997). Veri zarflama analizi ve bankacılık sektöründe bir uygulama [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kıyıldı, R. & Karaşahin, M. (2006). Türkiye'deki hava alanlarının veri zarflama analizi ile altyapı performansının değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(3), 391-397.
• Kocakalay, Ş. (2003). Veri zarflama analizi ve uygulamasına yönelik bir araştırma [Yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Kurşun, S. (2016). Veri zarflama analizi ile performans değerlendirme: Katılım bankacılığı sektöründe bir uygulama [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Land, K. C., Lovell, C. K. & Thore, S. (1993). Chance‐constrained data envelopment analysis. Managerial and decision economics, 14(6), 541-554.
• Oruç, K. O. (2008). Veri zarflama analizi ile bulanık ortamda etkinlik ölçümleri ve üniversitelerde bir uygulama [Doktora tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Ömürbek, N., Demirgubuz, M. Ö. & Tunca, M. Z. (2013). Hizmet sektöründe performans ölçümünde veri zarflama analizinin kullanımı: Havalimanları üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4(9), 21-43.
• Özbek, A. (2017). Çok kriterli karar verme yöntemleri ve Excel ile problem çözümü. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Özden, Ü. (2008). Veri zarflama analizi (VZA) ile Türkiye’deki vakıf üniversitelerinin etkinliğinin ölçülmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 167-185.
• Peker, İ. & Birdoğan, B. (2009). Veri zarflama analizi ile Türkiye havalimanlarında bir etkinlik ölçümü uygulaması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 72-88.
• Topçuoğlu, Ö. (2016). Özelleştirmenin etkinlik ve verimliliğe yansıması: Çimento sektörü üzerine bir uygulama [Doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Turgutlu, E., Kök, R. & Kasman, A. (2007). Türk sigortacılık şirketlerinde etkinlik: Deterministik ve şans kısıtlı veri zarflama analizi. İktisat İşletme ve Finans, 22(251), 85-102.
• Ulutaş, B. B. (2006). Türkiye'deki havaalanı etkinliklerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi[Yüksek lisans tezi]. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yazgan, A. E. (2012). Veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümleri ve havacılık sektöründe bir uygulama [Doktora tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Yazgan, A. E. & Karkacıer, O. (2015). Veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümleri ve havalimanı işletmeciliği sektöründe bir uygulama. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2), 15-28.
• Yeşilyurt, C. (2003). Matematik programlama tabanlı etkinlik ölçüm yöntemlerinden veri zarflama analizi ile orta öğretimde etkinlik ölçümü [Doktora tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.