BİTKİSEL TARIM ETKİNLİĞİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE ÖLÇÜMÜ: TÜRKİYE’DE İL DÜZEYİNDE BİR ÇALIŞMA

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 39, 1 - 18, 28.06.2021

Betül Işık Aydın Oğuz Borat

Öz

Veri Zarflama Analizi; etkinlik, verimlilik veya performans terimlerinin hızla önem kazandığı her alanda akla gelen ilk yöntemlerden biridir. Bu makalede, tarım sektöründe Veri Zarflama Analizi (VZA) kullanılarak 2019 yılına ait etkinlik ölçümü yapılmıştır. Çalışmada Türkiye’de bitkisel üretim hasılası yüksek olan 20 il ele alınmıştır. Girdi olarak ‘İşlenen Tarım Alanı’, ‘Tarımsal Mekanizasyon’, ‘Tarımsal Sulamada Kullanılan Enerji’ ve ‘Gübre Tüketimi’ verileri kullanılmıştır. Çıktı olarak ise ‘Sebze Meyve Üretim’ ve ‘Tahıl ve Diğer Bitkisel Üretim’ verileri kullanılmıştır. Sonuca göre; CCR Model çözümünde 11 tane il ‘etkin’, 9 tane il ‘etkinsiz’, BCC Model çözümünde ise 10 tane il ‘etkin’, 10 tane il ise ‘etkinsiz’ bulunmuştur. Çalışmanın sonuç bölümünde illerin etkinlikleri karşılaştırılarak yorumlanmış ve performans iyileştirmeleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Bitkisel tarım, etkinlik, performans, veri zarflama analizi

MEASUREMENT OF HERBAL AGRICULTURAL EFFICIENY WITH DATA ENVELOPMENT ANALYSIS: A CASE STUDY AT PROVINCIAL LEVEL IN TURKEY

Öz

Data Envelopment Analysis; is one of methods that come to mind first in every field where the terms efficiency, productivity or performance gain importance. In this paper, relative efficiency is measured by using Data Envelopment Analysis (DAE) for the year of 2019 in the field of herbal agriculture, In this study, Turkey’s 20 different cities were selected according to their agricultural revenues. The data of 'Processed Agricultural Area', 'Agricultural Mechanization', 'Energy Used in Agricultural Irrigation' and 'Fertilizer Consumption' were used as input while Vegetable Fruit Production' and 'Grain and Other Crop Production' were used as output. According to the results; in the CCR Model solution, 11 provinces were “effective”, 9 provinces were “ineffective”, whereas in the BCC Model solution, 10 provinces were “effective” and 10 provinces were found “ineffective”. In the conclusion part of the study, the efficiencies of the provinces were compared, interpreted, then accordingly performance improvements were made.

Anahtar Kelimeler

Data envelopment analysis, efficiency, herbal agricultural, performance

Kaynakça

• Banker, R.D., (1992), “Estimation of Returns To Scale Using Data Envelopment Analysis, European Journal of Operational Research”, 62, 74-84.
• Baysal, M.E., Alçılar, B., Çerçioğlu, H., Toklu, B., (2006), “Türkiye’deki Devlet Üniversitelerinin Performanslarının Değerlendirilmesi ve Göreli Etkinliklerinin Belirlenmesi”, Verimlilik Dergisi, 2.
• Behdioğlu, S., Özcan, G., (2009), “Veri Zarflama Analizi ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 301-326.
• Boussofiane, A., Dyson, R., Rhodes, E., (1991), “Applied Data Envelopment Analysis”, European Journal of Operational Research, 2(6), 1-15.
• Bozdağ, N., Altan Ş., Atan M., (2001), “Toplam Etkinlik Ölçümü: Türkiye’deki Özel ve Kamu Bankaları İçin Bir Uygulama”, 03.04.2009, http://idari.cu.edu.tr/ sempozyum/bil54.htm. Büyükkılıç, D., (2004), “Kâr Amacı Gütmeyen Örgütlerde Verimlilik”, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, 680, 34.
• Cook, W.D., Seiford, L. M., (2008), “Data Envelopment Analysis (DEA) - Thirty Years On”, European Journal of Operational Research, 192(1), 1-17.
• Demir, K., Çabuk, S., (2010), “Türkiye’de Metropoliten Kentlerin Nüfus Gelişimi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(1), 193-215.
• Doğan, Z., Arslan, S., Berkman, A.N., (2015), “Türkiye’de Tarım Sektörünün İktisadi Gelişimi ve Sorunları: Tarihsel Bir Bakış”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 8(1), 29-41.
• Gürler, A.Z., (2008), Tarım Ekonomisi, Ankara, Nobel Yayın ve Dağıtım.
• İşçi, Ö., (2013), “Veri Zarflama Analizi ile Türkiye’de Gıda İmalatı Yapan Firmaların Etkinliklerinin Ölçülmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 157-173.
• Meriam-Webster Online, (2020), Dictionary: Performance, 02.04.2020, https://www.merriam-webster.com/dictionary/performance.
• Karasoy, H., (2000), “Veri Zarflama Analizi”, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kedzo, G.M., Lukac, Z., (2020), “The Financial Efficiency of Small Food and Drink Producers Across Selected European Union Countries Using Data Envelopment Analysis”, European Journal of Operational Research.
• Khezrimotlagh, D., Zhu, J., Cook, W.D., Toloo M., (2019), “Data Envelopment Analysis and Big Data”, European Journal of Operational Research, 274, 1047-1054.
• Kıran, B., (2008), “Kalkınmada Öncelikli İllerin Ekonomik Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Kocakalay, Ş., Işık, A., (2003), “Veri Zarflama Analizi”, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5, 163-171.
• Mahmoudi, R., Emrouznejad, A., Khosroshahi, H., Khashei, M., Rajabi, P., (2019), “Performance Evaluation of Thermal Power Plants Considering CO2 Emission: A Multistage PCA, Clustering, Game Theory and Data Envelopment Analysis”, Journal of Cleaner Production, 223, 641-650.
• Motroi, A., (2018), “İmalat İşletmelerinde Veri Zarflama Analizi ile Verimlilik Ölçümü”, Bankacılık ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 5, 1.
• Norman, M., Stoker, B., (1991), Data Envelopment Analysis, John Wiley&Sons, 262.
• Özbek, S., (2007), “Sigorta Şirketlerinin Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi ile İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Özden, Ü.H., (2008), “Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Türkiye’deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinliğinin Ölçülmesi”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 167-185.
• Öztürk, Y.E., (2009), “Veri Zarflama Analizi ve Hastane Etkinliğinin Ölçülmesinde Kullanımı”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO Dergisi, 12(1-2), 97-118.
• Peyrache, A., Rose, C., Sicilia G., (2020), “Variable Selection in Data Envelopment Analysis”, European Journal of Operational Research, 282, 644-659.
• Şahin, H., (2019), “Dumlupınar Üniversitesi Meslek Yüksekokullarının Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Karşılaştırılması”, Mühendislik Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 49-63.
• Şenol, O., Kişi, M., Eroymak, S., (2019), “OECD Ülkelerinin Sağlık Göstergelerini Veri Zarflama Analiz Yöntemiyle Karşılaştırılması”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 277-293.
• TDK, (2020), Güncel Türkçe Sözlük: Performance=Başarım, 02.04.2020, https://sozluk.gov.tr/?kelime=performans, https://sozluk.gov.tr/?kelime=ba%C5%9Far%C4%B1m.
• Tetko, V.I., Gasteiger, J., Todeschini, R., Mauri A., Livingstone, D., Ertl, P., Palyulin, V.A., Radchenko, E.V., Zefirov, N.S., Makarenko, A.S., Tanchuk, V.Y., Prokopenko, V.V., (2005), “Virtual Computational Chemistry Laboratory – Design and Description”, Journal of Computer-Aided Molecular Design, 19, 453-463.
• Top, M., Konca, M., Sapaz, B., (2020), “Technical Efficiency of Healthcare Systems in African Countries: An Application Based on Data Envelopment Analysis”, Health Policy and Technology, 9, 62-68.
• Turhan, Ş., Vural, H., Erdal, B., (2013), “Bursa Tarımının Sosyo-Ekonomik Yapısının Analizi”, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(1), 27-38.
• Ulucan, A., (2000), “Şirket Performansı Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Genel ve Sektörel Bazda Değerlendirmeler”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 405-418.
• Yaralıoğlu, K., (2006), Ders Notları: Veri Zarflama Analizi.
• Yavuz, İ., (2001), “Sağlık Sektöründe Etkinlik Ölçümü”, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, 654, 113.
• Yıldırım, M., Ayvaz B., (2019), “Ülkelerin Lojistik Performanslarının Veri Zarflama Analizi ile Ölçümü”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 18(35), 57-73.
• Yolalan, R., (1993), “İşletmeler Arası Göreli Etkinlik Ölçümü”, MPM Yayınları, 483, Ankara.
• Yükçü, S., Atağan, G., (2009), “Etkinlik, Etkililik ve Verimlilik Kavramlarının Yarattığı Karışıklık”, Atatürk Üniversitesi İBBF Dergisi, 23, 4.