Siyer-Hadis İlişkisi Bağlamında Selmân-ı Fârisî’nin Müslüman Oluşu

Yıl 2022, , 127 - 166, 30.06.2022

Ramazan Topal

https://doi.org/10.33718/tid.1111581

Öz

Hz. Peygamber’in hayatını ele alan siyer, İslâmî ilimler arasında en fazla hadis ile ortak noktalara sahiptir. Hatta bazı âlimler siyerin içerisinde yer aldığı tarih ilmini hadisin bir alt dalı olarak kabul etmişlerdir. Hadis eserlerinde zengin bir siyer malzemesi bulunması ve Zührî ile İbn İshâk gibi müverrih râvilerin rivayetlerinin bu eserlerde nakledilmesi, iki ilmin aralarındaki bağı kuvvetlendirmiştir.
Siyer ve hadisin usul ve içerik bakımından birçok ortak noktaya sahip olmakla beraber birbirinden ayrıldıkları yönler de vardır. Meselâsiyerde senede, hadiste olduğu kadar önem verilmemektedir. Aynı şekilde hadiste olayların tarihi ve mekânını tespit etmek, temel hedeflerden biri değildir. Çünkü her iki ilmin farklı gaye ve yöntemleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu iki alana hitap eden çalışmalarda bunlara dikkat edilmelidir.
Bu makalede siyer-hadis irtibatının bir örneği olmak üzere Selmân-ı Fârisî’nin İslâm’ı kabul edişine dair Kütüb-i Tis‘a’da yer alan bilgiler, ilk dönem siyer kaynaklarıyla mukayese edilerek değerlendirilmiştir. Özellikle hem müverrih hem de muhaddis olan İbn İshâk’ın her iki alandaki rivayetlere yön vermesi dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Hadis, Selmân-ı Fârisî, Usul, Kaynak.

The Becoming Muslim of Salmân al-Fârisî in the Context of Sîra-Hadith Relationship

Öz

Sîra, which deals with the life of the Prophet, has the most common points with hadith among the Islamic sciences. In fact, some scholars have accepted the science of history that included also sîra, as a sub-branch of hadith. The presence of a rich sîra material in hadith works and the transference of the narrations of the historian narrators such as al-Zuhri and Ibn Ishâq in these works strengthened the bond between the two sciences.
Although sîra and hadith have many common points in terms of method and content, there are also aspects where they differ from each other. For example, in sîra, it is not given the isnad as much importance as in hadith. Likewise, determining the date and place of events in hadith is not one of the main objectives. Because both sciences have different aims and methods. Therefore, should be paid attention to these in studies addressing these two areas.
In this article, as an example of sîra-hadith connection, The informations related to becoming müslim of Salmân al-Fârisî in al-Kutub al-Tis‘ah has been evaluated by comparing it with the sources of the first period sîra. In particular, it is noteworthy that Ibn Ishâq, who is both a historian and a muhaddith, directs the narrations in both fields.

Anahtar Kelimeler

Sîra, Hadith, Salmân al-Fârisî, Method, Source.

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. 2. bs. 11 c. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsned. 50 c. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421.
• Akgün, Sevim Demir. “Hz.Peygamber Döneminde Yemek Kültürü”. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. 4. bs. İstanbul: İFAV, 2011.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-. ʿUmdetü’l-kârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 25 c. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arâbî, t.y.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd el-. Ensâbü’l-eşrâf. 13 c. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. Delâilü’n-nübüvve ve marifetü ahvâli sâhibi’ş-şerî’a. 7 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405.
• ———. es-Sünenü’l-kübrâ. 11 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. Sahîhu’l-Buhârî. 9 c. Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. Editör Ahmed Abdülğafûr ‘Attâr. 4. bs. 6 c. Dâru’l-İlm, 1407.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-. el-Mü’telif ve’l-muhtelif. Editör Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkâdir. 5 c. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1406.
• Dâvûd-i Karsî, Dâvûd b. Muhammed el-Hanefî el-. Şerhu Usûli’l-hadîs li Dâvûd el-Kârsî meahu Hâşiyetü Mustafâ Şevket. İstanbul: Şifa Yayınevi, 2013.
• DİA. “Ammûriye”. Içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 3/79. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
• Diyârbekrî, Kādî Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasen ed-. Târîhu’l-hamîs fi ‘ahvâli enfesi’n-nefîs. 2 c. Beyrut: Dâru Sâdır, t.y.
• Ebû Nu‘aym İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-. Ma‘rifetü’s-sahâbe. 7 c. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419.
• ———. Târîhu İsbahân. Editör Seyyid Kisrevî Hasan. 2 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410.
• Ebû ‘Ubeyd Kâsım b. Sellâm, Ebû ’Ubeyd el-Kāsım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî. Kitâbü’l-Emvâl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Ebü’ş-Şeyh, Ebû Muhammed Abdullāh b. Muhammed b. Ca‘fer b. Hayyân el-Ensârî el-İsfahânî. Tabakâtü’l-muhaddisîn bi İsbahân ve’l-vâridîne aleyhâ. Editör Abdülgafûr Abdülhak el-Belûşî. 2. bs. 4 c. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1412.
• Erul, Bünyamin. “Sîret ve Tarih Kitaplarının Hadis İlmi ile İlgisi”. Içinde Asr-ı Saâdet Dünyası (1) Bir Bilim Olarak Siyer ve Kaynakları, 159-71. İstanbul: Siyer Yayınları, 2014.
• Fesevî, Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. Süfyân b. Cüvvân (Cüvân) el-. el-Ma‘rife ve’t-târîh. 3 c. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1401.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. 4 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411.
• Halebî, Ebü’l-Ferec Nûrüddîn Alî b. Burhâniddîn İbrâhîm b. Ahmed el-. es-Sîretü’l-Halebiyye: İnsânü’l-‘uyûn fî sîreti’l-emîni’l-me’mûn. 3 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1427.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî. Tabakâtü Halîfe b. Hayyât. Dâru’l-Fikr, 1414.
• ———. Târîhu Halîfe b. Hayyât. Dâru’l-Fikr, 1414.
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-. Mu‘cemü’l-büldân. 2. bs. 7 c. Beyrut: Dâru Sâdır, 1995.
• Hamîdullah, Muhammed. Mecmû‘atü’l-vesâ’iki’s-siyâsiyye li’l-‘ahdi’n-nebevî ve’l-hilâfeti’r-râşide. 6. bs. Beyrut: Dâru’n-Nefâ’is, 1407.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-. Târîhu Bağdâd. 16 c. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1422.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Selmân-ı Fârisî”. Içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36/441-43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân el-. Bugyetü’l-bâhis ‘an zevâ’idi Müsnedi’l-Hâris. Editör Hüseyin Ahmed Sâlih el-Bâkirî. 2 c. Medine: Merkezü Hidmeti’s-Sünne ve’s-Sîreti’n-Nebeviyye, 1413.
• ———. Mecma‘u’z-zevâid ve menbau’l-fevâid. 10 c. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1414.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el-İstî‘âb fî ma‘rifeti’l-ashâb. 4 c. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1412.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-‘İlel. Editör Sa‘d b. Abdullah el-Humeyyid v.dğr. 7 c. Riyad: Metâbi‘u’l-Humeydî, 1427.
• İbn Ebû Hayseme, Ebû Bekr Ahmed b. Ebî Hayseme Züheyr b. Harb en-Nesâî. et-Târîhu’l-kebîr. 2 c. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîsiyye li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, 1427.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. 7 c. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• ———. Müsned. 2 c. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. 8 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• ———. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 13 c. Beyrut: Dârû’l-Marife, 1379.
• ———. Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi nühbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser. Editör Nureddin ‘Itr. Dımaşk: Matba‘atü’s-Sabâh, 1421.
• ———. Takrîbü’t-Tehzîb. Suriye: Dâru’r-Raşîd, 1406.
• ———. Tehzîbü’t-tehzîb. 12 c. Dekken: Matba‘atü Meclisi Dâireti’l-Me‘ârifi’n-Nizâmiyye, 1325.
• İbn Hadîde, Ebû Abdillah b. Ali b. Ahmed b. Abdurrahman el-Ensârî. el-Misbâhu’l-Müdî’ fî kitâbi’n-Nebiyyi’l-ümmî ve rusülihi ilâ mülûki’l-arz min ‘Arabî ve ‘Acemî. Editör Muhammed Azîmüddîn. 2 c. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1405.
• İbn Havkal, Ebü’l-Kāsım Muhammed b. Alî en-Nasîbî el-Bağdâdî. Sûretü’l-Arz. 2 c. Beyrut: Dâru Sâdır, 1938.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. Cemheratü ensâbi’l-Arab. Editör Heyet. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. el-İhsân fî takrîbi sahîhi’bni Hibbân. 18 c. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye. 2 c. Kahire: Matba‘atü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1375.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kureşî el-Medenî. Sîretü İbn İshâk. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1398.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. 14 c. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1408.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. el-Me‘ârif. 2. bs. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l- ‘Âmme li’l-Küttâb, 1992.
• İbn Melek, Abdüllatîf b. Abdülazîz b. Emînüddîn el-Hanefî. Mebâriku’l-ezhâr şerhu meşâriku’l-envâr fi’l-cem‘ beyne’s-Sahîhayn li’s-Sağânî. Editör Eşref Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. 3 c. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1415.
• İbn Mende, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Muhammed el-İsfahânî. Ma‘rifetü’s-sahâbe. Editör ‘Âmir Hasan Sabrî. Matbû‘âtü Câmi‘ati’l-İmârâti’l-‘Arabiyyeti’l-Muttehide, 1426.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. 8 c. Beyrut: Dâru Sâdır, 1388.
• İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî. ‘Uyûnü’l-eser fî fünûni’l-meğāzî ve’ş-şemâʾil ve’s-siyer, 1414.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-gâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. 8 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Kalkaşendî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-. Subhu’l-a‘şâ fî sınâ‘ati’l-inşâ. 15 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y. Kâşif, Seyyide İsmail. Mesâdirü’t-târîhi’l-İslâmî ve menâhicü’l-bahs fîh. Beyrut: Dâru’r-Râidi’l-Arabî, 1403.
• Kettânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ca‘fer b. İdrîs el-Kettânî el-Hasenî. Hz. Peygamber’in Yönetimi (et-Terâtibu’l-idâriyye). Çeviren Ahmet Özel. 2 c. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Makdisî, Ebû Nasr el-Mutahhar b. Tâhir el-. el-Bed’ ve’t-târîh. 6 c. Port Said: Mektebetü’s- Sekâfeti’d-Dîniyye, t.y.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf el-Mizzî. Tehzibü’l-kemâl fi esmâ’i’r-rical. 35 c. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1400.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-. et-Takrîb ve’t-teysîr li ma‘rifeti süneni’l-beşîri’n-nezîr fî usûli’l-hadîs. Editör Muhammed Osman el-Haşt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1405.
• Özçelik, Harun. “Mevzu Hadisleri Tesbitte Metod Farklılıkları”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 22 (2004): 193-230.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “İsfahan”. Içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 22:497-502. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Sââtî, Ahmed b. Abdirrahmân b. Muhammed el-Bennâ es-. el-Fethu’r-rabbânî li-tertîbi Müsnedi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî ve me‘ahü Bülûğu’l-Emânî min esrâri’l-Fethi’r-rabbânî. 24 c. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, t.y.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-. Mebsût. Editör Mustafa Cevat Akşit. 3. bs. 30 c. İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 2015.
• Süheylî, Ebü’l-Kāsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has‘amî es-Süheylî el-Mâlekî. er-Ravzu’l-ünüf fî şerhi’s-Sîreti’n-nebeviyye li’bni Hişâm. 7 c. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1421.
• Şahin, Osman. “İslam Hukuk Metodolojisinde Mutlak ve Mukayyet”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy 26 (2015): 11-37.
• Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf es-Sâlihî eş-Şâmî eş-Şâfiî. Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fî sîreti hayri’l-‘ibâd. 12 c. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414.
• Şulul, Kasım. İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. 5. bs. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-. el-Mu‘cemü’l-kebîr. 25 c. Kahire: Mektebetü İbni Teymiyye, 1415.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Câmiu’l-Beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. 24 c. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
• ———. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk ve sılatü tarihi’t-Taberî. 2. bs. 11 c. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, 1387.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî et-. Şerhu me‘âni’l-âsâr. Editör Muhammed Zührî en-Neccâr ve Muhammed Seyyid Câdelhak. 5 c. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1399.
• ———. Şerhu müşkili’l-âsâr. 16 c. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) et-. eş-Şemâ’ilü’l-Muhammediyye ve’l-hasâ’ilü’l-Mustafaviyye. Editör Seyyid b. Abbâs el-Cüleymî. Mekke: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, 1413.
• Topal, Ramazan. “Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde Yer Alan Siyer Rivayetlerinin Tespiti Ve Değerlendirilmesi (Medine Dönemi)”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022.
• ‘Umerî, Ekrem Ziyâ’. es-Sîretü’n-nebeviyyetü’s-sahîha muhâvele li-tatbîkı kavâ’idi’l-muhaddisîn fî nakdi rivâyâti’s-sîreti’n-nebeviyye. 6. bs. 2 c. Medine: Mektebetü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, 1415.
• Vida, G. Levi Della. “Selmân”. Içinde İslâm Ansiklopedisi, 10/457-58. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.
• Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi ve Usûlü. 3. bs. İstanbul: İFAV Yayınları, 2010.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ’. Editör Şuayb el-Arnaût. 25 c. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1401.
• ———. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ’. 18 c. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1427.
• ———. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a‘lâm. 15 c. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1424.