An Investigation on Concepts Referring to the Saviour Thought in Religions

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 127 - 155, 31.12.2022

Muhammed Cihat Oruç

https://doi.org/10.33718/tid.1145173

Cited By: 1

Öz

The expectation of a saviour is a common way of thinking for the same purpose in almost all religions and cultures, even if different names and features are expressed. This idea is one of the main elements of many religions and constitutes a very strong belief subject in various religions, mythological narratives and cultures. The idea of the saviour, which is a common phenomenon in religions, is expressed in religious traditions with different words and terms that do not have an etymological unity. This study aims to investigate the etymological origins of the terms expressing the expectation of the saviour seen in various religions, to make evaluations on the semantic link between them, to point out the similarities and differences, to establish relationships and carry out the comparisons. However, since it would be beyond the scope of the article to consider all religions, this study focuses on the saviour thought in six religions: Hinduism, Buddhism, Zoroastrianism, Judaism, Christianity and Islam. In the context of the eschatological ideas of these religions, it is desired to present a holistic view by revealing the etymological conceptual and semantic similarities and differences by using the holy writings and historical sources about the terms that express the saviour’s expectations. In this way, it is hoped to contribute to a better understanding by presenting an analysis of the terms that express the saviour belief between religions and cultures.

Anahtar Kelimeler

Kalam and History of Islamic Sects, Saviour, Saoshyant, Messiah, Mahdi

Dinlerde Kurtarıcı Düşüncesini İfade Eden Kavramlar Üzerine Bir İnceleme

Öz

Kurtarıcı beklentisi, hemen hemen bütün din ve kültürlerde farklı isim ve özelliklerle olsa da aynı amaca yönelik olarak yer alan müşterek bir düşünce tarzıdır. Bu düşünce; birçok dinin ana unsurlarından biri olup, çeşitli din, mitolojik anlatı ve kültürlerde oldukça güçlü bir inanç konusunu oluşturmaktadır. Dinlerde ortak bir fenomen olarak yer alan kurtarıcı düşüncesi, her dinsel gelenekte aralarında etimolojik bir birlik olmayan farklı kelime ve kavramlar ile ifade edilmektedir. Bu çalışma, çeşitli dinlerde görülen kurtarıcı beklentisini karşılayan kavramların etimolojik kökenlerini araştırarak aralarındaki anlamsal bağ, benzerlik ve farklılıklar üzerinde değerlendirmeler ve karşılaştırmalar yapmayı amaç edinmiştir. Ancak tüm dinleri ele almak makalenin sınırlarını aşacağından bu çalışma, Hinduizm, Budizm, Zerdüştîlik, Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam olmak üzere altı dinde yer alan kurtarıcı düşüncesine odaklanmaktadır. Bu dinlerin eskatolojik fikirleri bağlamında kurtarıcı beklentilerini ifade eden kavramlar hakkında kutsal metin ve tarihsel kaynaklar kullanılarak etimolojik kavramsal ve anlamsal benzerlik ile farklılıkları ortaya konularak bütüncül bir çalışma sunulmak istenmektedir. Bu şekilde dinler ve kültürler arası kurtarıcı fikrini karşılayan kavramlar üzerine bir analiz sunularak bu fenomenin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlanması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelam ve İslam Mezhepleri Tarihi, Kurtarıcı, Saoşyant, Mesih, Mehdi

Kaynakça

• Armstrong, Karen. Tanrı’nın Tarihi, çev. Oktay Özel vd. Ankara: Ayraç Yayınları, 1998.
• Batuk, Cengiz. Tarihin Sonunu Beklemek: Ortadoğu Dinlerinde Eskatoloji Mitosları. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
• Baybal, Sami. İbrahimi Dinlerde Mesih’in Dönüşü. Konya: Yediveren Yayınları, 2002.
• Boyce, Mary. Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices. London; New York: Routledge Press, 2001.
• Boyce, Mary. A History of Zoroastrianism: The Early Period Leiden: E.J. Brill, 1996.
• Buswell Robert E.-Donald S. Lopez, The Princeton Dictionary of Buddism. New Jersey: Princeton University Press, 2014.
• Buttenwieser, Moses. “Messiah” Jewish Encyclopedia, ed. Isidore Singer. New York; London: Funk-Wagnalls Company, 1904, 8/505-512.
• Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, çev. Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2010.
• Canatan, Kadir. “Dinlerin Gelecek Tasarımı-Kaybedilen Cennetten Kazanılan Cennete”, Bilgi ve Hikmet Dergisi (Bahar 1994), 6/33-44.
• Cevheri, İsmail b. Hammad. es-Sıhah: Tacü’l-Lüğa ve Sıhahu’l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdulğafur Attar. Mısır, 1956.
• Collcutt, Martin. “Mt. Fuji as the Realm of Miroku: The Transformation of Maitreya in the Cult of Mt. Fuji in Early Modern Japan” Maitreya, the Future Buddha, ed. Alan Sponberg - Helen Hardacre. Cambridge: Cambridge University Press, 1988, 248-269.
• Dayal, H. “Boddhisattva”, The Oxford Dictionary of World Religions, ed. John Bowker. Oxford: Oxford University Press, 1997, 155-156.
• Dialogues of the Buddha: Translated from the Pali of the Digha Nikaya, trans. T.W. Rhys David London: Oxford University Press, 1921.
• Dowson, John. A Classical Dictionary of Hindu Mythology and Religion -Geography, History and Literature-. New Delhi: D.K. Printworld, 2000.
• Durmuş, Mehmet Ali. Mitolojik Kurtarıcı Mehdi. İstanbul: İşaret Yayınları, 2015.
• Earhart, H. Byron. Mount Fuji: Icon of Japan. Columbia: University of South Carolina Press, 2015.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrut: Mektebetu’l-Asriyye, ts.
• Eliade, Mircea. Mitlerin Özellikleri, çev. Sema Rifat. İstanbul: Om Yayınevi, 2001.
• Emmet, C. W. “Messiah”, Encyclopaedia of Religion and Ethics, ed. James Hastings, New York: Charles Scribner's Sons, 1951, 8/570-581.
• eş-Şehristani, Muhammed b. Abdulkerim. el-Milel ve’n-Nihal, çev. Muharrem Tan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2014.
• Ginsberg, Harold Louis. “Messiah”, Encyclopaedia Judaica, ed. Fred Skolnik, 2nd ed. New York: Thomson Gale, 2007, 14/110-111.
• Goldziher, Ignaz. el-Akidetu ve’ş-Şeria fi’l-İslam. çev. Muhammed Yusuf Musa vd., Kahire: Daru’l Kütübi’i-Mısır, 1366/1946.
• Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. İstanbul: Vadi Yayınları, 2007.
• Hacaloğlu, Haluk. Zerdüşt ‘Ahura Mazda’. İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları, 1995.
• Hakyemez, Cemil. İmamiyye Şiası ve Temel Kavramları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Hammerton J.A. - Mee Arthur, Dünya Dinleri Sözlüğü, çev. Arıcan Uysal-Anaca Uysal. İstanbul: Nokta Kitap, 2008.
• Hatîb, Abdülkerîm. el-Mesih Fi’l Kur’an ve’t-Tevrat ve’l-İncil, Kahire: Daru’l Kütübi’l Hadise, 1965.
• Horner, Isaline Blew. The Minor anthologies of the Pali Canon. London: Pali Text Society, 1975.
• Hsiao, Bea Hui. Two Images of Maitreya: Fu Hsi and Pu-tai Ho-shang. University of London: School of Oriental and African Studies, 1995.
• Humbach Helmut – Pallan R. Ichaporia, Zamyad Yasht: Yasht 19 of the Younger Avesta Text, Translation, Commentary Wiesbaden: Harrassowitz, 1998.
• İbn Manzur el-Ensarî, Muhammed b. Mükrim b. Ali Ebu’l-Fadl Cemaleddin. Lisanu’l-Arab, Beyrut: Dar-u Sadır, 1955.
• Karaman, Fikret vd., Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kaya, Korhan. Hint Mitolojisi Sözlüğü. Ankara: İmge Yayınları, 1997.
• Keown, Damien. A Dictionary of Buddism. New York: Oxford University Press, 2003.
• Kitagawa, Joseph M. On Understanding Japanese Religion. Princeton: Princeton University Press, 1987.
• Klostermaier, Klaus K. A Concise Encyclopedia Of Hinduism. Oxford: Oneworld Publications, 2003.
• Kutlu, Sönmez. “Beklenen Kurtarıcı İnanışına Dayalı Siyasi ve Dini Hareketlerde Mehdilik Tipolojileri”, Beklenen Kurtarıcı İnancı, İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017, 291-352.
• Kutlutürk, Cemil. Hinduizm’de Avatar İnancı Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Küçük, Abdurrahman. Dönmeler Tarihi. Ankara: Berikan Yayınları, 2013.
• Leeming, David Adams. A Dictionary of Asian Mythology. New York: Oxford University Press, 2001.
• Lochtefeld, James G. The Illustrated Encyclopedia of Hinduism. New York: The Rosen Publishing, 2002.
• Macdonald, Duncan Black. “Mehdi”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1979, 7/474-479.
• Mackenzie, Donald A. Indian Myth and Legend. London: The Gresham Publishing, 1877.
• Maimonides/Mishney Torah: Sefer Shoftim: A New Translation with Commentaries, Notes, Tables, Chartsand Index. trans. Rabbi Eliyahu Touger. New York; Jerusalem, Moznaim Publishing Corp. 1987.
• Masatoğlu, Mehmet. “Dharma Kavramı ve Purusharthalar”, Dini Araştırmalar, 23/57 (2020), 195-208.
• Matchett, Freda. Krsna: Lord or Avatara?: The Relationship Between Krsna and Visnu. Taylor - Francis Group, 2000.
• Mehran, Muhammed Beyyumî. el-İmâmetu ve Ehlu'l-Beyt I, Beyrut: Merkezu’l Ğadir lid-Dirasati’l-İslamiyye, 1995.
• Meral, Yasin. Yahudi Dini Literatüründe Mesih, Deccal ve Gog-Magog. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Meral, Yasin. Yahudilerin Ahir Zamanı -Yahudilikte Gog-Magog, Deccal ve Mesih- Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Moazami, Mahnaz. Millennialism, Eschatology, and Messianic figures in Iranian Tradition. Journal of Millennial Studies (2000), 1-10.
• Muller, F. Max. The Sacred Books of The East, Oxford: The Clarendon Press, 1885.
• Nadeau, Randall L. Asian Religions, A Cultural Perspective. Chichester: Wiley-Blackwell Publishing, 2014.
• Naguin, Susan. Millenarian Rebellion in China: The Eight Trigrams Uprising of 1813. New Haven: Yale University Press, 1976.
• Nattier, Jan. “Buddha (s)”, Encyclopedia of Buddhism, ed. Robert E. Buswell. New York: Thomson Gale, 2004, 1/71-74.
• Oldenberg, Hermann. Buddha: His Life, His Doctrine, His Order, çev. William Hoey. London: Williams - Norgate Publisher, 1882.
• Olgun, Hakan “Yahudi-Hıristiyan Geleneğinde Nüzul-i İsa ve Mehdilik Nedir Ne Değildir?”, Nüzul-i İsa ve Mehdilik Nedir Ne Değildir?. Ankara: Fecr Yayınları, 2019, 13-43.
• Overmyer, Daniel L. Folk Buddhist Religion: Dissenting Sects in Late Traditional China. Cambridge: Harvard University Press, 1976.
• Öztürk, Mustafa. “Kur’an Açısından Nüzul-i İsa ve Mehdi/Mesih Meselesi Nedir Ne Değildir?” Nüzul-i İsa ve Mehdilik Nedir Ne Değildir?. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
• Parrinder, Edward Geoffery. World Religions: From Ancient History to the Present. New York: Facts On File Publications, 1983.
• Philip, Neil. Myths and Legends Explained. New York: DK Publishing, 2007.
• Ragıb el-İsfehani, Müfredat (Kur’an Kavramları Sözlüğü). çev. Abdulbaki Güneş vd., İstanbul: Çıra Yayınları, 2010.
• Renou, Louis. Religions of Ancient India. London; New York: Bloomsbury Publishing, 2016.
• Rose, Jenny. Zoroastrianism: An Introduction. London; New York: I.B. Tauris, 2011.
• Ruben, Walter. Buddhizm Tarihi, çev. Abidin İtil. Ankara: Sakarya Basımevi, 1947.
• Sa’d Muhammed Hasan, el-Mehdiyyetü f’l-İslâm münzü Akdemü’l-Usûr hatta’l-Yevm. Mısır: Daru’l Kitabi’l-Arabi, 1953.
• Sarbatoare, Octavian. Messianic Ideas: Historical Sources and some Contemporary Expectations of Fulfilment. Sydney: The University of Sydney, 2004.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Dinlerde Mehdi ve Mesih Tasavvuru. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2017.
• Sarıtoprak, Zeki. İslam İnançları Açısından Nüzul-i İsa Meselesi. İzmir: Çağlayan Yayınları, 1997.
• Schimmel, Annemarie. Dinler Tarihine Giriş. der. Recep Kibar, İstanbul, Külliyat Yayınları, 2016.
• Sofuoğlu, Cemal. Kur’ân-ı Kerim’e ve Hadislere Göre Hz. İsa ve Hıristiyanlık. Ankara: DİB Yayınları, 2005.
• Soothill, W. Edward - Lewis Hodous, A Dictionary of Chinese Buddist Terms. London; New York: Routledge, 2014.
• Sular, Mehmet Emin. Modern İran’da Zerdüştîler – Tarih, Kültür, İnanç ve Ritüel- Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2019.
• Suzuki, Daisetz Teitaro. Outlines of Mahayana Buddhism. New York: Schoken Books, 1963.
• Tekin, Şinasi. Maytrisimit, Burkancıların Mehdisi Maitreya ile Buluşma Uygurca İptidaî Bir Dram. Ankara: Sevinç Matbaası, 1976.
• The Complete Bible: An American Translation. trans. J.M. Powis Smith, Edgar J. Goodspeed. Chicago: The University of Chicago Press, 1948.
• The Vishnu Purana: A System of Hindu Mythology and Tradition, trans. Horace Hayman Wilson, London: Trübner, 1866.
• The Zend Avesta: Part II The Sirozahs, Yasts and Nyayis trans. James Darmesteter. Oxford: At The Clarendon Press, 1883.
• Topaloğlu, Fatih. “Şia’da Mehdi İnancının Oluşumunda Fars Kültürünün Etkisi”, e-makâlât Mezhep Araştırmaları, 5/2 (Güz 2012), 109-148.
• Waardenburg, Jacques. “Mesih”, TDV İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2004, 29/306-309.
• Waddell, L. Austine. The Buddism of Tibet or Lamaism. London: W.H. Allen - Co., 1895.
• Wensinck, Arent Jan. “Mesih”, İslam Ansiklopedisi. İstanbul: MEB Yayınları, 1979, 8/124.
• Williams, M. Monier. A Sanskrit-English Dictionary. Oxford: Clarendon Press, 1960.
• Yücel, Ahmet. “Mehdî Hadislerinin Temel Hadis Kaynaklarındaki Anlamı”, Beklenen Kurtarıcı İnancı, İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017, 141-173.
• Wensinck, Arent Jan. “Mesih”, İslam Ansiklopedisi. İstanbul: MEB Yayınları, 1979, 8/124.
• Williams, M. Monier. A Sanskrit-English Dictionary. Oxford: Clarendon Press, 190.
• Yücel, Ahmet. “Mehdî Hadislerinin Temel Hadis Kaynaklarındaki Anlamı”, Beklenen Kurtarıcı İnancı, İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017, 141-173.