Muhammad al-Trabzonî al-Madanî's Interaction with al-Munāwī and al-Suyūtī in the Context of "al-Ithāfāt al-seniyya fī'l-ahādīsi al-qudsiyya"

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: Özel Sayı, 51 - 70, 30.11.2024

Hasan Küçükosman

https://doi.org/10.33718/tid.1529817

Öz

Muhammad al-Trabzonî al-Madanî, who was one of the late Ottoman scholars and also served as a professor at Suleymaniye, is regarded as a versatile scholar. Having produced many works in different disciplines, al-Trabzonī also has important works in the field of hadith. However, the authenticity of these works needs clarification. Due to the general characteristic structure of the writing of works in the past periods, many authors wanted to update important sources based on the needs of the period they lived in. al-Trabzonī also benefited from previous scholars in basic fields and produced certain works. In this regard, especially Jalāl al-Dīn al-Suyūṭī and Abdurraūf al-Munāwī stand out. In fact, al-Trabzonī's al-Ithāfāt al-seniyya fi'l-ahādīs al-qudsiyya, one of his works in the field of hadīth, is similar in both form and content to al-Munāwī's al-Itḥāfāt al-seniyya bi'l-eḥādīs̱i'l-qudsiyya, which lived two centuries before him. Al-Ṭrabzonī changed only one letter even in the title of the work and used almost the same sentences in the introduction. While al-Munāwī arranged the hadiths in the order of letters, al-Ṭrabzonī made a different classification and dealt with the narrations in three sections. Although he also benefited from other scholars, al-Trabzonī's work is more voluminous than al-Munāwī's work. However, the scholar whom al-Trabzonī made more use of and mentioned in his work is al-Suyūtī. It is stated by the author himself that the majority of the narrations are mentioned in al-Suyūtī's work. Although there are some differences, al-Trabzonī composed his work by making use of many scholars such as al-Suyūtī and al-Munāwī. In addition, at the end of the work, al-Trabzonī's work has become new in certain subjects by explaining the definition of the hadiths and the judgements related to them. Our study deals with the dimensions of this influence and aims to reveal the interaction between al-Trabzonī and hadith scholars and sciences, especially al-Suyūtī and al-Munāwī.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Qudsi Hadith, Muhammad al-Madani al-Trabzonî, Munāwî, al-Ithāfāt al-seniyya fi

Muhammed et-Trabzonî el-Medenî’nin “el-İthâfâtü’s-seniyye fî’l-ehâdîsi’l-kudsiyye” Adlı Eseri Bağlamında Münâvî ve Süyûtî ile Etkileşimi

Öz

Son dönem Osmanlı alimlerinden olan ve Süleymaniye Müderrisliği görevinde de bulunan Muhammed et-Trabzonî el-Medenî çok yönlü bir alim olarak kabul edilmektedir. Farklı disiplinlerde pek çok eser ortaya koyan et-Trabzonî’nin hadis alanında da önemli eserleri bulunmaktadır. Ancak bu çalışmalarında ne kadar özgün olduğu incelenmesi gereken bir durumdur. Geçmiş dönemlerde eser telifinin genel karakteristik yapısı sebebiyle pek çok yazar yaşadığı dönemin ihtiyacına binaen önemli kaynakları güncellemek istemiştir. et-Trabzonî de temel alanlarda kendisinden önceki alimlerden istifade etmiş ve belli eserler ortaya koymuştur. Bu konuda özellikle Celâleddîn es-Süyûtî ve Abdürraûf el-Münâvî dikkat çekmektedir. Öyle ki et-Trabzonî hadis alanında te’lif ettiği eserlerden birisi olan el-İthâfâtü’s-seniyye fi’l-ehâdîsi’l-kudsiyye adlı çalışması da bu konuda kendisinden iki asır önce yaşamış el-Münâvî’nin el-İthâfâtü’s-seniyye bi’l-ehâdîs̱i’l-kudsiyye isimli eserine hem şekil hem de içerik bakımından benzerlik göstermektedir. et-Trabzonî eserin isminde dahi yalnızca bir harf değişikliği yapmış, giriş kısmında da hemen hemen aynı cümleler kurmuştur. el-Münâvî harf sırasına göre kudsî hadisleri eserinde sıralarken et-Trabzonî farklı bir tasnifte bulunarak üç bölümde rivayetleri ele almıştır. Başka alimlerden de yararlanmış olmakla beraber hadislerin açıklamalarında genellikle Münâvî’den faydalanan et-Trabzonî’nin çalışması Münâvî’nin eserine göre daha hacimlidir. Bununla beraber et-Trabzonî’nin daha çok istifade ettiği ve eserinde zikrettiği alim es-Süyûtî’dir. Zira rivayetlerin çoğunluğunun Süyûtî’nin eserinde geçtiği bizzat müellif tarafından ifade edilmiştir. Bazı farklılıklar olmakla beraber et-Trabzonî eserini Süyûtî ve Münâvî gibi pek çok alimden yararlanarak oluşturmuştur. Ayrıca eserin sonunda kudsî hadislerin tarifi ve kendisine bağlı hükümler hakkında açıklama yapan et-Trabzonî’nin çalışması belli konularda yeni hale gelmiştir. Çalışmamız bu etkinin boyutlarını ele almakta olup et-Trabzonî ile başta Süyûtî ve Münâvî olmak üzere hadis alimleri ve ilimleri ile etkileşimini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kudsî Hadis, Muhammed el-Medenî et-Trabzonî, Münâvî, el- İthâfâtü’s-Seniyye fi’l-Ehâdîsil’-Kudsiyye

Kaynakça

• Abdullah b. Mübârek. ez-Zühd ve’r-Rekâik. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Abdürrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekr Abdürrezzâk es-Sanʿânî. el-Musannef. thk. Habiburrahman A’zami. 12 Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmi, 2. Basım, 1983.
• Ali el-Kârî. Şerhu Müsnedi Ebî Hanîfe. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
• Altuntaş, Mustafa Celil. Osmanlı Döneminde Hadis İlmi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Benli, Ali. “Mehmed Trabzonî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/304-305. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. Şuabü’l-îmân. thk. Abdülali Abdülhamid Hamid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Ruşd, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm el-Cuʿfî. el-Edebü’l-müfred. Cezayir: Dâru’s-Sıddık, 1997.
• Demirci, Selim. “Mehmed Trabzonî ve Eserleri”. Trabzonlu Müellifler ve Eserleri (Osmanlı Dönemi). ed. Süleyman Gür - Ahmed Cevdet Karaca. 385-392. Trabzon: Ortahisar Belediyesi Kültür Yayınları, 2023.
• Demirci, Selim. “Muhammed b. Mahmud et-Trabzonî el-Medenî’nin Hadisle ilgili Eserleri”. Trabzonlu Müellifler ve Eserleri (Osmanlı Dönemi). ed. Süleyman Gür - Ahmed Cevdet Karaca. 445-463. Trabzon: Ortahisar Belediyesi Kültür Yayınları, 2023.
• Demirci, Selim. “Nuḫbetü’l-fiker Şerhi Üzerine Yazılan Bir Hâşiyenin Trabzonlu Müellifini Tespit Sorunu”. Trabzon İlahiyat Dergisi 10/2 (2023), 227-250. https://doi.org/10.33718/tid.1345628
• Deylemî, Şîrûye b. Şehredâr. Firdevsü’l-ahbâr. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Ebû Ya’la el-Mevsılî, Ahmed b. Ali. Müsnedu Ebî Ya’la. thk. Said b. Muhammed. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2013.
• Ertürk, Zekeriya. Mehmet Medenî Et-Trabzonî Efendi’nin “El-İthâfâtü’s-Seniyye Fi’-l Ehâdîsi’l-Kudsiyye” Adlı Eserinin Birinci Bölümü’nün Tahkik, Tahric ve Tercümesi. Bayburt: Bayburt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• İbn Adî, Ebû Ahmed. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Hibbân el-Büstî, Ebû Hâtim. Sahîhu İbn Hibbân bi tertibi İbn Balabân. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvini. es-Sünen. 2 Cilt. Haleb: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabi, 1952.
• Kandemir, M. Yaşar. “Münâvî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/571-573. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Münâvî, Muhammed Abdürraûf. el-İthâfâtü’s-seniyye bi’l-ehâdisil-küdsiyye. Şam - Beyrut: Dâru İbn Kesir, ts.
• Münâvî, Muhammed Abdürraûf. et-Teysîr bi-şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-İmam eş-Şâfiî, 1988.
• Münâvî, Muhammed Abdürraûf. Feyzü’l-kadîr şerhu’l-Câmiʿi’s-sağîr. Mısır: Mektebetü’t-Ticaretü’l-Kübra, 1937.
• Müslim. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbi’l-Halebî, 1374-75/1955-56.
• Müttakī el-Hindî. Kenzü’l-ʿummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-efʿâl. 16 Cilt. Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, 1981.
• Öztürk, Eyüp. Mehmed Medenî et-Trabzonî ve Tekfirci Söyleme Karşı İtirazları I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Trabzon’da Dini Hayat Sempozyumu Bildiriler Kitabı (8-10 Ekim 2015). ed. Şenol Saylan - Betül Saylan. 1/407-408. İstanbul: Değişim Yayınları, 2016.
• Saylan, Şenol. “Muhammed b. Mahmud et-Trabzonî el-Medenî’nin Hayatı ve Eserleri”. Trabzonlu Müellifler ve Eserleri (Osmanlı Dönemi). ed. Süleyman Gür - Ahmed Cevdet Karaca. 423-438. Trabzon: Ortahisar Belediyesi Kültür Yayınları, 2023.
• Saylan, Şenol. “Tütün Kullanma Meselesi Üzerinden Tekfirci Söyleme Bir Reddiye: Mehmed et-Trabzonî’nin (ö. 1200/1786) Hâdi’l-‘Umyi İlâ Câddeti’t-Tarîk Adlı Risâlesi (İnceleme-Tahkîk)”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 12 (2023), 189-290. https://doi.org/10.5281/zenodo.10417354
• Süyûtî, Celâlüddîn es-. Cem‘u’l-cevâmi‘. 25 Cilt. Kahire: Ezheri şerif, 2. Basım, 2005.
• Süyûtî, Celâlüddîn es-. ed-Dürrü’l-mesnsûr fi’t- tefsiri bi’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fiker, ts.
• Süyûtî, Celâlüddîn es-. el-Câmiʿu’s-saġīr min hadîsi’l-beşîri’n-nezîr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2004.
• Süyûtî, Celâlüddîn es-. Fethu’l-kebîr fi zımmi’z-ziyâdâti ila Câmii’s-sâğîr. 3 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fiker, 2003.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım. el-Mu’cemü’l-kebîr. thk. Hamdi Abdülmecid Selefi. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 3. Basım, 1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ. es-Sünen. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
• Trabzonî, Mehmed et-. el-İthâfâtü’s-seniyye fi’l-ehâdisil-küdsiyye. Haydarabad: Dairetu’l-Maarifi’l-Osmaniyye, 2. Basım, 1939.