ÇEKİRDEĞE DOĞRU: HAKKIN ÖZÜ BAĞLAMINDA MÜLKİYET HAKKINA İLİŞKİN GÜNCEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, , 15 - 41, 28.02.2023

Osman Göktürk Günhan , Kevser Afra Hasoğlu

https://doi.org/10.59162/tihek.1219075

Öz

Hakkın özü kavramı, ilk kez 1961 Anayasası ile hukukumuza girmiştir. Bu kavram, tek başına hakkın içeriğini tespit etmek amacıyla ele alınabilecek olmasına rağmen salt hak bazında ele alınan bir konu olmaktan ziyade, temel hakların sınırlandırılması söz konusu olduğunda ön plana çıkmaktadır. İşbu kavrama anlam yüklenmesi ise, Anayasa Mahkemesine bırakılmıştır. Anayasa Mahkemesi de öze dokunma yasağını benimsemiş ve bu kriterin Anayasal düzlemde pozitif düzenleme olarak yer almadığı dönemlerde dahi öz ilkesine başvurmuştur. Anayasa’da yer alan temel hak ve özgürlüklerin sınırlama rejimine tabi olan mülkiyet hakkı, özü itibarıyla korunması gereken haklardan olup Anayasamız buna ilişkin güvenceler getirmiştir. Özellikle bireysel başvuru usulünün işletilmeye başlanmasından sonra bu hakkın sınırlandırılmasında kanunilik, meşru amaç ve ölçülülük olmak üzere üç kıstas belirlenmiştir. Mülkiyet hakkının özünü korumak amacıyla kurulan güvence sistemi ise, mülkiyet hakkının ihlal edilmesi hâlinde ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle hakkın özü kavramı, öğretideki düşünceler bağlamında ele alınacak; ilgili kavram mülkiyet hakkı bakımından değerlendirilecek ve mülkiyet hakkının özü ortaya konulmaya gayret edilerek bir zemin yaratılmaya çalışılacaktır. Ardından, mülkiyet hakkının sınırlandırılması ve mülkiyet hakkına müdahalede anayasal şartlar ele alınacaktır. Son olarak, tüm bu hususlar mülkiyet hakkının güvencesi ile ilişkilendirilerek bireysel başvuru kararları çerçevesinde konuya ilişkin özellikli vakıalar incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hakkın Özü, Mülkiyet Hakkı, Sınırlama Rejimi, Mülkiyet Hakkının Güvencesi, Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru

Towards the Core: Evaluating the Essence of the Right to Property

Öz

The concept of the essence of the right was first introduced to our law with the 1961 Constitution. Although this concept can be used to determine the content of the right on its own, it comes to the forefront when it comes to the limitation of fundamental rights, rather than being an issue dealt with solely on the basis of rights. The interpretation of this concept is entrusted to the Constitutional Court. The Constitutional Court has also adopted the prohibition of touching the essence and resorted to the principle of essence even in periods when this criterion was not included in the Constitution as a positive regulation. The right to property, which is subject to the restriction regime of the fundamental rights and freedoms in the Constitution, is one of the rights that must be protected in essence and our Constitution has introduced guarantees in this regard. Especially after the introduction of the individual application procedure, three criteria, namely legality, legitimate purpose and proportionality, have been determined in the limitation of this right. The guarantee system established to protect the essence of the right to property comes to the fore in the event of a violation of the right to property. In this study, firstly, the concept of the essence of the right will be discussed in the context of the ideas in the doctrine; the relevant concept will be evaluated in terms of the right to property and an attempt will be made to create a ground by trying to reveal the essence of the right to property. Then, the limitation of the right to property and the constitutional conditions for interference with the right to property will be discussed. Finally, all these issues will be associated with the guarantee of the right to property and the specific cases will be analyzed within the framework of individual application decisions.

Anahtar Kelimeler

Essence of Right, Property Right, Restriction Regime, Security of Property Right, Constitutional Court, Individual Application

Kaynakça

• Arslan, Z. (2002). Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması: Anayasa’nın 13. Maddesi Üzerine Bazı Düşünceler. Anayasa Yargısı, 19, 139-155.
• Başpınar, V. (2009). Mülkiyet Hakkını İhlal Eden Müdahaleler, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Bulut, N. (2001). 4709 Sayılı Kanunla Yapılan Anayasa Değişikliği Çerçevesinde Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması Rejiminin Birey Devlet İlişkisi Açısından Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(1-4), 37-64.
• Bulut, N. (2006). Mülkiyet Konusundaki Temel Yaklaşımlar ve Türk Anayasasında Mülkiyet Hakkı, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10 (3-4), 15-26.
• Çolakkol, H. (2010). 2001 Anayasa Değişiklikleri Bağlamında 1982 Anayasası’nda Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Eren, A. (2021). Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar—Türk Anayasa Hukuku). İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Ertaş, Ş. (2018). Eşya Hukuku, İzmir: Barış Yayınları.
• Gemalmaz, H. B. (2011). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Mülkiyet Hakkının Sınırlanmasında ‘’Adil Denge’’ İlkesi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 69 (1-2), 649-673.
• Gören, Z. (2007). Temel Hakların Sınırlanması—Sınırlamanın Sınırları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 39-59.
• Gözler, K. (2001). Anayasa Değişikliğinin Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Bakımından Getirdikleri ve Götürdükleri: Anayasanın 13’üncü Maddesinin Yeni Şekli Hakkında Bir İnceleme. Ankara Barosu Dergisi, 59(2001/4), 53-67.
• Güran, S. (1969). İfade Hürriyeti Üzerinde İdarenin Yetkileri (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Güriz, A. (1969). Teorik Açıdan Mülkiyet Sorunu, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Kapani, M. (2013). Kamu Hürriyetleri. İstanbul: Yetkin Yayınları.
• Örücü, E. (1975). 1961 Anayasası ve Anayasa Mahkemesine Göre Hakkın Özü Kavramı ve Mülkiyet Hakkının Özü. Journal of Istanbul University Law Faculty, 41(3-4), 145-161.
• Özbudun, E. (2021). Türk Anayasa Hukuku. İstanbul: Yetkin Yayınları.
• Özdemir, Y. (2017). Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanmasında Öze Dokunma Yasağı. KTO Karatay Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 65-99.
• Perdecioğlu, İ. E. (2020). Mülkiyet Hakkı Yönünden Devletin Pozitif Yükümlülükleri, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Sağlam, F. (1982). Temel Hakların Sınırlanması ve Özü. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Sağlam, F. (1988). 1982 Anayasasının Temel Hak ve Özgürlükler Bakımından Getirdiği Sorunlar. Bahri Savcı’ya Armağan (ss. 433-442).
• Şaşı, M. (2019). Mülkiyet Hakkı İhlallerinde İdarenin Hukuki Sorumluluğu, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Şimşek, S. (2011). Türk Hukukunda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı.
• Tuğrul, S. (2004). Kamu Hukuku Açısından Mülkiyet Hakkı ve Sınırlandırılması, İstanbul: Kazancı Kitap.
• Turabi, S. (2015). Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, T. (1991). Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanmasında “Sınırlamanın Sınırı”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 46(1), 465-474.
• Yüce, T. T. (1974). Temel Hakların Özü Kavramı ve Sınırlanması Problemi. Dr. A. Recai Seçkin’e Armağan (ss. 637-656). Ankara: Sevinç Matbaası.
• Kararlar Anayasa Mahkemesi, E. 1985/21, K. 1986/23, 06/10/1986
• Anayasa Mahkemesi, E.2002/112, K.2003/33, 10/4/2003.
• Kemal Yeler ve Ali Arslan Çelebi, B. No: 2012/636, 15/4/2014.
• Selçuk Emiroğlu, B. No: 2013/5660, 20/3/2014.
• Anat ve Diğerleri/Türkiye, B. No: 37899/04, 26/4/2011.
• Ayda Yavuz, B. No: 2017/39772, 13/10/2020.
• Ayşe Öztürk, B. No: 2013/6670, 10/06/2015.
• Hesna Funda Baltalı ve Baltalı Gıda Hayvancılık San. ve Tic. Ltd. Şti, B. No: 2014/17196, 25/10/2014
• Hüseyin Remzi Polge, B. No: 2013/2166, 25/6/2015
• Osman Ukav, B. No: 2014/12501, 6/7/2017.
• Öneryıldız/Türkiye, B. No: 48939/99, 30/11/2004
• Recep Tarhan ve Afife Tarhan, B. No: 2014/1546, 2/2/2017.