ÇOCUK HAKLARI EĞİTİMİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN TUTUMLARI

Yıl 2023, , 47 - 71, 27.07.2023

Özgür Özgüray , Ayşegül Özgüray , Feyzi Özmen , Meral Altıntaş

https://doi.org/10.59162/tihek.1279630

Öz

Bu araştırma öğretmenlerin okullardaki çocuk hakları eğitimine ilişkin tutumlarını ortaya çıkarma amacıyla yapılmıştır. Çalışma betimsel tarama modelinde olup 2022-2023 eğitim yılında Denizli il genelindeki 494 öğretmenden kolay ulaşılabilir örneklem yöntemiyle elde edilen verilerden oluşturulmuştur. Veriler Öztürk ve Doğanay (2017) çalışmasında geliştirilen likert tipindeki “Çocuk Hakları Eğitimine İlişkin Tutum Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Analizlderde SPSS istatistik programı kullanılmışır. Analizlerde frekans, ortalama, t testi ve Anova analizleri kullanılmıştır. Öğretmenlerin çocuk hakları eğitimine yönelik tutumlarıyla ilgili en yüksek ortalama “Çocuk hakları eğitiminin etkisini artırmak için ailelerin bilinçlendirilmesi gerektiğine inanıyorum” maddesine “Katılıyorum” düzeyinde iken en düşük katılım “Okullarda çocukların karar alma süreçlerinde yer alması için yapılan düzenlemeleri doğru bulmuyorum” maddesinde “Kararsızım” düzeyinde ölçülmüştür. Öğretmenlerin çocuk hakları eğitimi alt boyutlarıyla ilgili olarak bütün boyutlarda ve genel ortalama “Katılıyorum” seviyesindedir. Bu olumlu tutum öğretmenlerin çocuk hakları eğitimi konusunda alt boyutlarda da yüksek düzeyde hassasiyet gösterdiklerini ortaya koymaktadır. Öğretmenlerin çocuk hakları eğitimi alt boyutlarına ilişkin tutumlarının yaş, okulun bulunduğu çevrenin sosyo ekonomik düzeyi ve kaynaştırma öğrencisi olma durumlarına göre farklılık göstermemiş ancak cinsiyet, kıdem ve çocuk hakları eğitimi ile ilgili eğitim almaya göre ise farklılık göstermiştir. Öğretmenlerin çocuk hakları eğitimi alt boyutlarıyla ilgili tutumlarının cinsiyete göre çocuk hakları eğitimini uygulamaya yönelik kadınların tutumlarının erkeklerden daha yüksek olduğu saptanmıştır. Öğretmenlerin çocuk hakları eğitimiyle ilgili olarak bilgi edinme ve yaygınlaştırma ile genel tutumlarının kıdemlerine göre kıdemi az olanlar lehine daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Çocuk hakları eğitimi alt boyutlarıyla ilgili öğretmen tutumlarının çocuk hakları eğitimi ile ilgili eğitim alma durumuna göre çocuk hakları eğitimi konusunda bilgi edinme, uygulama ve genel genel tutumlarının çocuk hakları eğitimi alan öğretmenler lehine yüksek olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin çocuk haklarıyla ilgili eğitim almalarının teşvik edilmesi, okulların öğrenci hakları temelli özelliklerini arttırmaya yönelik çalışmaların yaygınlaştırılması ve toplumun çocuk haklarıyla ilgili bilgilendirilmesi için kamu spotları gibi çeşitli çalışmaların yapılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk hakları, eğitim, öğretmen, tutum

TEACHER'S ATTITUDES TO CHILDREN'S RIGHTS EDUCATION

Öz

This research was conducted to reveal the perceptions of teachers about children's rights education in schools. The study is in descriptive survey model. The research was created from the data obtained by easily accessible sampling method from 494 teachers in Denizli province in 2022-2023 academic year. The data were collected using the Likert-type “Attitude Scale towards Child Rights Education” developed in the study of Öztürk and Doğanay (2017). SPSS statistical program was used in the analysis. Frequency, mean, t-test and Anova analyzes were used in the analyses. The highest average of teachers' attitudes towards children's rights education is at the level of "I agree" with the item "I believe that parents should be conscious in order to increase the effectiveness of children's rights education". The lowest participation was measured at the level of "I am undecided" in the item "I do not find the arrangements made for children to take part in decision-making processes in schools correct". Regarding the children's rights education sub-dimensions of teachers, the general average is at the level of "I agree" in all dimensions. This positive attitude reveals that teachers show a high level of sensitivity in the sub-dimensions of children's rights education. Teachers' attitudes towards the sub-dimensions of child rights education did not differ according to age, socio-economic level of the school's environment, and being a mainstreaming student. However, it differed according to gender, seniority and education on child rights education. It was determined that the attitudes of the teachers regarding the sub-dimensions of child rights education were higher than that of the women towards the implementation of child rights education by gender. It has been determined that the general attitudes of teachers about obtaining and disseminating information about children's rights education are higher in favor of those with less seniority than their seniority. It has been determined that the attitudes of the teachers regarding the sub-dimensions of child rights education are higher in favor of the teachers who receive child rights education. It has been suggested that various activities such as public service announcements should be made in order to encourage teachers to receive training on children's rights, to disseminate studies to increase student rights-based features of schools, and to inform the society about children's rights..

Anahtar Kelimeler

Children, education, teacher, attitude

Kaynakça

• Akyüz, E. (2013). Çocuk hukuku. Ankara: Pegem Akademi.
• Benhabib, Ş. (2016). Ötekilerin Hakları; Yabancılar, Yerliler, Vatandaşlar, (Çev. Bülent Akkıyal), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çarıkçı: (2019). Çocuk Hakları Eğitimi Programı’nın ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin çocuk hakları tutum ve farkındalıklarına etkisi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Çeçen, A. (2020). İnsan Hakları. (5. Baskı) Ankara: Astana Yayınları.
• Dağ, H., Doğan, M., Sazak:, Kaçar, A., Yılmaz, B., Doğan, A. & Arıca, V. (2015). Çocuk haklarına güncel yaklaşım. Çukurova Medical Journal (Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi), 40(1), 1-5.
• Dinç, B. (2015). Okulöncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların ebeveynlerinin çocuk hakları eğitimi konusundaki görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 7-25.
• Dirican, R. (2018). Tarihi süreçte çocukluk ve çocuk hakları. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 2(2), 51-62.
• Erbay, E. (2013). Çocuk hakları (2. baskı). İstanbul: Yeni İnsan.
• Fazlıoğlu, Z. (2007). Çocuk hakları sözleşmesinde yer alan “Çocuk Hakları” konusunda öğretmenlerin ve yöneticilerin bilinç düzeyleri, Yüksek lisans tezi, Yeditepe üniversitesi, İstanbul.
• Gören, Z. (2012). Çocukların temel haklarının anayasal garantisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11,ss. 113-176
• Gözütok, D. (2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ekinoks Yayıncılık: Ankara.
• Hareket, E. (2018). Eğitim hukuku bağlamında çocuk hakları eğitimi: Bir eylem araştırması. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Heywood, A. (2019). Siyaset Teorisine Giriş, (Çev. Hızır Murat Köse), İstanbul: Küre Yayınları.
• Howe, R.B. & Covell, K. (2005). Empowering children: Children’s Rigts Education as a pathway to citizenship. Canada: University of Toronto Press.
• Kaya S.Ö. (2011). Öğretmen Adaylarının Çocuk Hakları İle İlgili Görüşleri. Yüksek lisans tezi, Afyon kocatepe üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Kelsen, H. (2016). Saf Hukuk Kuramı-Hukuk Kuramının Sorunlarına Giriş, (Cev. Ertuğrul Uzun). İstanbul: Nora Kitap.
• Kepenekçi, Y. (2008). İnsan hakları ve vatandaşlık. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
• Kopuz Yavuz, F. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk hakları bilgi düzeyleri ile çok kültürlü eğitim tutumları arasındaki ilişki üzerine bir çalışma, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Kucuradi, İ. (2018). İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu. Kurt: L. (2013). Türkiye’de çocuk haklarının bilinirliği. Yüksek lisans tezi, Ufuk Üniversitesi, İstanbul.
• Kükürtçü: K. (2011). 5-6 yaş çocuklarının ailelerinin ve öğretmenlerinin kullandıkları disiplin yöntemlerinin çocuk hakları ile ilişkisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Landsdown, G. (2011). Everychild’s right to be heard: A resource guide on the UN Committee on therights of the child general comment no 12. Londra: Save the Children.
• Milli Eğiitm Bakanlığı (MEB) (2018). İlköğretim 4-8. sınıf Sosyal Bilgiler öğretim kılavuzu. Ankara: MEB.
• Merey, Z. & Kuş, Z. (2016). Demokratik vatandaşlık ve çocuk hakları eğitimi. R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Farklı yönleriyle değerler eğitimi içinde (s. 244-267). Ankara: Pegem Akademi.
• Musayeva, G. (2013). Avrupa Birliği, Türkiye ve Azerbaycan’da çocuk hakları (Doctoral dissertation, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Osler, A. & Starkey, H. (1998). Children’s rights and citizenship: some implications for the management of schools. International Journal of Children’s Rights, 6, 313-333.
• Özdemir-Uluç, F.(2008). İlköğretim programlarında çocuk hakları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Peker-Ünal, D. (2010). İlköğretim öğretmenlerine yönelik web tabanlı çocuk hakları eğitimi programı (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Quennerstedt, A. & Quennerstedt, M. (2014). Researching children’s rights in education: Sociology of childhood encountering educational theory. British Journal of Sociology of Education, 35 (1), 115-132.
• H. (2001).Pathways to participation: Openings, opportunities and obligations, Children and Society, 10, 107–117.
• Şahin: & Polay, O. (2012) Türkiye’de ve dünyadaki gelişmiş ülkelerde çocuk katılım hakkı algısının ve uygulamalarının karşılaştırılması. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 275-282.
• Şenlik: (2019). Öğretmenlerin mesleki değerleri ile çocuk haklarına ilişkin görüşleri: Okul öncesi öğretmenleri üzerinde bir inceleme (Nevşehir ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kars
• Topçu, B. (2019). Yaratıcı drama temelli çocuk hakları eğitimi programının geliştirilmesi ve uygulanması. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Torun, F. (2011). Çocuk hakları öğretiminde oyun yönteminin başarıya, kalıcılığa ve tutuma etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman.
• TÜİK (2022). https://www.tuik.gov.tr/
• Türk Dil Kurumu, (2021). Büyük Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uçuş, Ş. (2014). Çocuk hakları eğitimi programının hazırlanması ve değerlendirilmesi: uygulama öğretmeninin ve katılımcıların görüşleri, International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 3(2), 1-24.
• UN (2021-06.01.2021). Human Rights? 25.10.2022 tarihinde https://www.un.org/en/global-issues/ human-rights adresinden alındı.
• UNICEF (2009). Child Friendly School Manual. https://www.unicef.org/publications/index_ 49574.html
• UNICEF (2014). Child Rights Toolkit. https://www.unicef.org/eu/crtoolkit/toolkit.html
• Yalçın H., Bay M., Ekmekçioğlu E (2007). Türkiye ve Türk Dünyasında Çocuk Hakları İle İlgili Çalışmaların Yararları, 2. Uluslar Arası Sosyal Bilimler Kongresi