ULUSLARARASI VE ULUSAL HUKUK ÇERÇEVESİNDE ÖZGÜRLÜĞÜNDEN MAHRUM BIRAKILAN ENGELLİLERİN TUTULMA KOŞULLARI

Yıl 2019, Sayı: 2, 79 - 105, 22.07.2019

Merve Sisli

Öz

İşkence ve kötü
muamele, hem uluslararası hem de ulusal mevzuatta mutlak olarak yasaklanmıştır
ve devletler, özgürlüğünden mahrum bırakılan kişiler dâhil herkesi işkence ve
kötü muameleden koruma yükümlülüğü altındadır. Bu kapsamda devletlerin hem negatif
hem de pozitif yükümlülükleri bulunmaktadır. Ayrımcılık yapmama ise insan
hakları hukukunun merkezinde yer alan bir ilkedir ve ayrımcılık ile işkence
arasında sıkı bir ilişki bulunmaktadır.

Özgürlüğünden
mahrum bırakılan kişiler kapsamında ise işkence ve kötü muamelenin önlenmesi
yükümlülüğü, bu kişilere yönelik doğrudan ve dolaylı muamelelerin yanı sıra
insani koşullarda tutma şartını da kapsamaktadır. Bu çerçevede devletlerin
alıkonulma merkezlerinde insan onurunu koruyacak şartları oluşturması
gerekmektedir. Aksi bir durum, işkence ve kötü muamele yasağının ihlal
edilmesine neden olabilmektedir. Özgürlüğünden mahrum bırakılan engelliler
bakımından da devletin insan onuruna uygun koşullarda tutma yükümlülüğü devam
etmektedir; ancak engellilerin insani koşullarda tutulması, diğer
alıkonulanların tutulma koşullarına ek olarak, erişilebilirliğin sağlanması ve
makul düzenleme yapılması gerekliliğini beraberinde getirmektedir. Söz konusu
düzenlemelerin yapılmaması, ayrımcı alıkonulma koşullarına yol açmakta ve işkence
ve kötü muamele yasağının ihlal edilmesine neden olabilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

işkence ve kötü muamele yasağı, ayrımcılık yasağı, özgürlüğünden mahrum bırakılan engelliler, alıkonulma yerleri, insani koşullar, erişilebilirlik, makul düzenleme

Kaynakça

• AİHM (2019). Persons with Disabilities and the European Convention on Human Rights”, https://www.echr.coe.int/Documents/FS_Disabled_ENG.pdf, (E.T: 29.04.2019).
• Altıparmak, K. (2015). “Anayasa Mahkemesinin Zor Sorusu: İşkence ve Kötü Muamele, Ama Hangisi?”, Anayasa Yargısı Dergisi, 32/2015, 145-184.
• APT. Detention: an imbalance of power. https://www.apt.ch/en/detention-an-imbalance-of-power/, (E.T:29.04.2019).
• APT. Persons with Disabilities. https://www.apt.ch/detention-focus/en/vulnerable_groups/3/ (E.T: 29.04.2019).
• Avrupa Konseyi (2006). Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Üye Devletlere Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında REC (2006) 2 Sayılı Tavsiye Kararı.
• Avrupa Konseyi (2006). Commentary on Recommendation Rec(2006)2 of the Committee of Ministers to member states on the European Prison Rules.
• Avrupa Konseyi (2016). Detainees with disabilities in Europe (Draft Resolution).
• Avrupa Konseyi (1998). Recommendation No. R (98) 7 Concerning the Ethical and Organisational Aspects of Health Care in Prison.
• Avrupa Konseyi. (1950). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.
• BM Genel Kurul (1948). İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. 217A (III).
• BM Genel Kurul (2015).BM Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kurallar. A/RES/70/175.
• BM Genel Kurulu (2008). Interim report of the Special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment. A/63/175.
• BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi (2009). Handbook on Prisoners with Special Needs, Criminal Justice Handbook Series, New York.
• BM. (1966). Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi.
• BM. (1984). İşkence ve Diğer Zalimane, Gayri İnsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme.
• BM. (2006). Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme.
• Çağlar, S. (2012). “Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61/2, s. 541-598.
• Doğru O., Nalbant A. (2012). İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, (I. Cilt), T.C. Yargıtay Başkanlığı, Ankara.
• Engelli Hakları Komitesi (2014). General comment No. 2 (2014), CRPD/C/GC/2.
• Engelli Hakları Komitesi (2015). Guidelines on article 14 of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities The right to liberty and security of persons with disabilities. Engelli Hakları Komitesi (2018). General Comment No. 6 (2018) on Equality and Non-discrimination. CRPD/C/GC/6.
• Göregenli, M. (2008). Ayrımcılık ve İnsan Hakları Aralık 2007 Çalışma Toplantısı Raporu. http://insanhaklarisavunuculari.org/dokumantasyon/files/original/2665a00ca44c0234e4a1490a3b1fd59e.pdf (E.T: 30.04.2019).
• Gül, İ.I. (2006). Fiziksel Engellilerin Uluslararası Hukukta Korunması ve Uluslararası Standartların İç Hukuka Yansıması, (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İşkenceye Karşı Komite (2008). Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment General Comment No. 2. CAT/C/GC/2.
• Karan, U. (2015). Bireysel Başvuru Kararlarında Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi. http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/2015/8.pdf (E.T: 30.04.2019).
• Sisli, M. (2018). Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Zihinsel ve Psikososyal Engeli Olan Bireylerin Hakları ve Ayrımcılık Yasağı, (Basılmamış Uzmanlık Tezi), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Ankara.
• T. Durmuş, Erdem M.R., Sancakdar O., Önok R.M. (2016). İnsan Hakları El Kitabı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Uluslararası Af Örgütü Birleşik Krallık (2000). Torture feeds off discrimination. https://www.amnesty.org.uk/press-releases/torture-feeds-discrimination, (E.T: 29.04.2019).
• 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu (2004, 12 Kasım). T.C. Resmi Gazete, 25611.
• 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (2004, 29 Aralık). T.C. Resmi Gazete, 25685.
• 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu (2016, 20 Nisan). T. C. Resmi Gazete, 29690
• AYM, (21/9/2016). 2014/14810 sayılı Ergin Aktaş Başvurusu Kararı.
• AYM, (4/11/2015). 2013/8554 sayılı Turan Günana Başvurusu Kararı.
• AYM, (11/11/2015). 2014/13044 sayılı K.A. Başvurusu Kararı.