Modern Batı’nın İnsan Hakları İhlali İçeren Ötekileştirme Pratiği: Süper-Panoptik Veritabanı

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 6, 173 - 191, 25.01.2021

Fikriye Çelik

Öz

Her alanda mesafenin önemini kaybederek siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda dünyanın bütünleşmesi; paranın, malların ve insanların serbest dolaşımını mümkün kılan homojen bir dünya yaratılması fikrine yaslanıp Batı’nın alt ve üst yapısıyla bütün dünyaya hâkim olmasını sağlama yolu olarak kendini gösteren ‘küreselleşme’; insanlığın homojenleşmesi vaadini yerine getirememiş, bilakis zaman-mekân sıkışması ile kutuplaşmanın daha da artmasına yol açmıştır. Seçkinlerin daha seçkin, düşkünlerin daha düşkün olmasıyla sonuçlanan süreç; toplumları küreselin bir parçası olmaya mecbur bırakan bir sistem daha üreterek bu sistemin dışında kalanları ‘öteki’ ilan etmiştir. Sibermekan; zamandan ve mekândan muaf bir yapı olmanın sağladığı lüksle, bir ‘demir kafes’ gibi koruduğu mekân yardımıyla denetimi sağlayan ‘panoptikon’un tahtını sallamış; imkân olarak sunduğu hareketlilik sayesinde denetimin boyutlarını bir yandan artırırken diğer taraftan gözetimi maskelemiştir. Bu örtülü denetim bir tür ayıklama, dışlama işlevi görmektedir. Nitekim yerel kalmayı tercih etmek, sibermekana kabul edilmeyerek sistem dışı kalmak demektir; bugünün dünyasında ‘yaşamıyor olmak’ anlamına gelmektedir. Bu çalışmanın amacı; hayat kurtarıcı yahut kolaylaştırıcı addedilen küresel ağlarla kurulu teknolojinin yan yanalığı getirmediğini, aksine ‘biz ve onlar’ ayrımını derinleştirerek yeni bir hiyerarşik yapı inşa ettiğini, ‘öteki’ olmanın bile şartları zorladığı bir dünya düzenini mümkün hale getirdiğini literatür tarama tekniği ile açıklığa kavuşturmaktır.

Anahtar Kelimeler

Modernizm, Ötekileştirme, Panoptikon, Postmodernizm, Sibernetik, Süperpanoptikon, Veri Tabanı

A Otherization Practice of the Modern West: Super-Panoptic Database

Öz

‘Globalization’, which is based on the idea of creating a homogeneous world, enables the free movement of money, goods and people and make possible the West to dominate the whole world with its infrastructure and superstructure, is the integration of the world in political, social, economic and cultural fields. Globalization has not fulfilled the promise of homogenization of humanity. The process, which resulted in the elites becoming more elite and the needy more fond, produced another system that forced societies to become a part of the global, declaring those who remained outside this system ‘the other’. The cybernetic space, which is a structure free from time and space, has dethrone ‘panopticon’ and has increased the dimensions of control and masked the surveillance thanks to its mobility. This implicit control functions as extraction and exclusion. As a matter of fact, choosing to remain local means being out of the system and not being accepted into cyberspace, and means not living in today’s world. The aim of this study is to clarify with the literature review technique that technology established with global networks does not provide unity, on the contrary, it builds a new hierarchical structure by deepening the distinction between ‘us and them’.

Anahtar Kelimeler

Cybernetics, Database, Modernism, Othering, Panopticon, Postmodernism, Superpanopticon

Kaynakça

• Amin, S. (1999). Kapitalizmin Hayaleti/Günümüz Entelektüel Modalarının Bir Eleştirisi. Çev. Cengiz Algan. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Amin, S. (2017). Modernite, Demokrasi ve Din/Kültüralizmlerin Eleştirisi. Çev. Fikret Başkaya vd.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Bauman Z. (2000). Liquid Modernity. Cambridge: Polity Press.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve Müphemlik. Çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. & David Lyon. (2016). Akışkan Gözetim. Çev. Elçin Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2017). Küreselleşme/Toplumsal Sonuçları. Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Benjamin, W. (2002). Pasajlar. Çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bentham, J., P. Pease-Watkin and S. Werret (2016). Panoptikon/Gözün İktidarı. Çev. Barış Çoban ve Zeynep Özarslan. İstanbul: Su Yayınları.
• Bigo, D. (2008). “Globalized (in) security/The field and the ban-opticon”, Edt. Didier Bigo and Anastassia Tsoukala, Terror, Insecurity and Liberty/Illiberal practices of liberal regimes after 9/11, pp. 10-48, Oxon and New York: Routledge.
• Buber, M. (1958). I and Thou. Trans. Roland Gregor Smith. New York: Charles Scrıbner’s Sons.
• Buber, M. (2003). Ben ve Sen. Çev. İnci Palsay. Ankara: Kitabiyat Yayınları.
• Castells, M. (2013). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür Birinci Cilt Ağ Toplumunun Yükselişi. Çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Deleuze, G. (1992). “Postscript on the Societies of Control”, October 59 (Winter, 1992): 3-7.
• Foucault, M. (2000). Hapishanenin Doğuşu. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Yayınları.
• Foucault, M. (2007). İktidarın Gözü. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2010). Cinselliğin Tarihi. Çev. H. Uğur Tanrıöver. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Büyük Kapatılma. Çev. Işık Ergüden&Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar. Çev.Işık Ergüden&Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fuchs, C. (2020). Communication and Capitalism: A Critical Theory. London: University of Westminster Press.
• Habermas, J. (1991). The Structural Transformation of the Public Sphere. Trans. Thomas Burger. Cambridge: The MIT Press.
• Harvey, D. (2010). Postmodernliğin Durumu. Çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis Yayınları.
• McLuhan, M. (2001). Global Köy. Çev. Bahar Öcal Düzgören. İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Negri, A. (2006). İmparatorluktaki Hareketler/Geçişler ve Görünümler. Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Oran, B. (2000). Küreselleşme ve Azınlıklar. Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Poster, M. (1995). “Databases as Discourse, or Electronic Interpellations”. In The second media age: 78-94. Cambridge: Polity Press.
• Ritzer, G. (2011). Globalization/A Basic Text. New Jersey: Wiley-Blackwell.
• Robertson, R. “Glokalleşme: Zaman-Mekân ve Homojenlik-Heterojenlik”, Kaygı, 2011/17: 185-203.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve Kültür. Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.