Obligation of Investigation Under the Prohibition of Torture and Ill-Treatment and Enforcement of Turkey's Investigation Obligation

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 9, 173 - 189, 23.08.2022

Özge Balcıoğlu

Öz

The prohibition of torture and ill-treatment is one of the most important rules aimed at protecting human dignity and physical integrity. This prohibition, which is addressed in articles 3 and 13 of the European Convention on Human Rights (ECHR) and Article 17 of the Constitution, maintains its existence in many international documents. Although it is not directly regulated in the ECHR, this prohibition creates three obligations, as understood from the European Court of Human Rights (ECHR) decisions. One of these obligations, the obligation to investigate, must be fulfilled with utmost care in terms of finding and punishing the perpetrator. In our country, the fulfillment of the obligation to investigate has gained more importance over time, and the violations of Articles 3 and 13 have decreased over time. Despite this, the biggest reason for violations of Article 3, last year was the lack of effective investigation. The decisions of the ECHR and the Constitutional Court must be properly implemented in practice. In this article, the obligation to investigate has been examined and it has been tried to explain in general terms how our country handles this obligation.

Anahtar Kelimeler

Torture, III-Treatment, Obligation to Investigate, Constitutional Court, European Court of Human Rights.

İşkence ve Kötü Muamele Yasağı Kapsamında Soruşturma Yükümlülüğü ve Türkiye'nin Soruşturma Yükümlülüğünü İcrası

Öz

İşkence ve kötü muamele yasağı, insanlık onurunu ve fiziksel bütünlüğü korumayı hedefleyen en önemli kurallardan biridir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 3. ve 13. maddelerinde ve 1982 Anayasası’nın maddesinde ele alınan bu yasak pek çok uluslararası belgede de varlığını korumaktadır. AİHS’de doğrudan düzenlenmemiş olsa da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatlarından anlaşıldığı üzere bu yasak üç adet yükümlülük doğurmaktadır. Bunlar negatif yükümlülük, pozitif yükümlülük, soruşturma ve kovuşturma yükümlülüğüdür (usul yükümlülüğü). Soruşturma ve kovuşturma yükümlülüğü soruşturmanın sağlıklı bir süreçte ilerlemesi, failin bulunması ve cezalandırılmasını düzenlediğinden azami önem gösterilerek yerine getirilmelidir. Ülkemizde soruşturma yükümlülüğünün yerine getirilmesi zamanla daha çok önem kazanmış, 3. ve madde ihlalleri zamanla azalmıştır. Buna rağmen geçtiğimiz yıl 3. madde ihlallerinin en büyük sebebi etkin soruşturma yapılmaması olmuştur. AİHM kararlarının, Anayasa Mahkemesi (AYM) kararlarının ve yasaların, düzenlendiği şekilde uygulanmaması sebebiyle soruşturma ve kovuşturma yükümlülüğü ihlalleri ortaya çıkmaktadır. Bu yazıda işkence ve kötü muamele yasağı kapsamında soruşturma yükümlülüğü incelenmiş ve ülkemizin bu yükümlülüğü nasıl ele aldığı genel hatlarıyla açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İşkence, Kötü Muamele, Soruşturma Yükümlülüğü, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Kaynakça

• Altıparmak, K. (2015). Anayasa Mahkemesinin Zor Sorusu: İşkence ve Kötü Muamele, Ama Hangisi?, Anayasa Yargısı, 31(1), 145-184.
• Anayurt, Ö. (2008). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında İşkence Kavramı, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(2), 421-459.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. (2020). Annual Report of 2020. Strasbourg: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi.
• Biçer, Ü. (2017). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları ve İstanbul Protokolü. Ankara: Türkiye İnsan Hakları Vakfı Yayınları.
• Bilge, B. (2014). AİHM İçtihatları Bağlamında Etkin Soruşturma Yükümlülüğü, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2), 367-405.
• Doğru, O. (2006). İşkence ve Kötü Muamele Yasağı. İstanbul: Legal.
• Dönmez Demren, Burcu. (2011). Türk Ceza Kanununda ‘Kamu Görevlisi’ Kavramı. TBB Dergisi, (94), 95-130.
• Efe, H. Han, S. (2013). AB Uyum Yasaları ile Türkiye’de “İşkence Yasağı” Alanında Sağlanan Gelişmeler, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 127-157.
• Esen, K. (2013). AİHM Kararları Işığında İnsanlık Dışı Muameleler ve Sivil Toplum. Türk İdare Dergisi, (476), 47-74.
• İnce, K. (2019). İşkence Suçunun TCK, AİHS VE AİHM Kararları Işığında Ele Alınması, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel S, 3393-3427.
• Köksal, T D. (2019). Kötü Muamele İddialarının Etkili Soruşturulması Yükümlülüğüne İlişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Kaynakçası. Ankara: Altan Özyurt Matbaacılık.
• Mutaf, H. (2020). Kötü Muamele Yasağının Kapsamı ve İkincillik İlkesi, Anayasa Yargısı, (1), 237–279.
• Öztürk, Y. (2017). Uluslararası Hukukta Devletlerin Egemen Eşitliği Kavramının Jus Cogens Niteliği, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 37-53.
• Reidy, A. (2002). İşkencenin Yasaklanması Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. Maddesi’nin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz, İstanbul: Avrupa Konseyi.
• Erbil, M. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Nedir?, 12 Ağustos 2021 tarihinde Av. Baran Doğan Hukuk Bürosu: https://barandogan.av.tr/blog/bireysel-basvuru/aihm-avrupa-insan-haklari-mahkemesine-bireysel-basvuru.html adresinden alındı.
• Erbil, M. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Nedir?, 12 Ağustos 2021 tarihinde Av. Baran Doğan Hukuk Bürosu: https://barandogan.av.tr/blog/bireysel-basvuru/anayasa-mahkemesine-bireysel-basvuru.html adresinden alındı.
• Fevzi, Ç. ‘Karakolda işkence' davası zamanaşımından düştü AYM tazminata hükmetti, 12 Ağustos 2021 tarihinde Habertürk: https://www.haberturk.com/karakolda-iskence-davasi-zamanasimindan-dustu-aym-tazminata-hukmetti-2757198 adresinden alındı.
• Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerin Yargılanmasında Soruşturma İzni Nedir?, 12 Ağustos 2021 tarihinde Av. Baran Doğan Hukuk Bürosu: https://barandogan.av.tr/blog/ceza-hukuku/memurlar-ve-kamu-gorevlisi-hakkinda-sorusturma-izni-verilmesi-nedir.html adresinden alındı.
• Aksoy v. Turkey, 12 Ağustos 2021 tarihinde Global Health & Human Rights: https://www.globalhealthrights.org/aksoy-v-turkey/ adresinden alındı.
• İşkenceye Uğrayan Çocukların Yargılandığı Davada Tüm Talepler Reddedildi, 8 Temmuz 2021 tarihinde Türkiye İnsan Hakları Vakfı: https://tihv.org.tr/arsiv/6112-2/ adresinden alındı.
• Sorularla İstanbul Protokolü, 12 Ağustos 2021 tarihinde Türk Tabipleri Birliği: https://www.ttb.org.tr/eweb/istanbul_prot/g2.html adresinden alındı.
• Eminel K. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hükümleri Bağlamında İşkence Yasağı (Madde 3), 7 Temmuz 2021 tarihinde Mondaq: https://www.mondaq.com/turkey/human-rights/779590/avrupa-304nsan-haklar305-szle351mesi-hkmleri-ba287lam305nda-304351kence-yasa287305-madde-3 adresinden alındı.
• AİHM, Akkurt and Turkey, Appl. No: 47938/99, 04.05.2006.
• AİHM, Aksoy v. Turkey, Appl. No: 21987/93, 18.12.1996.
• AİHM, Batı ve Diğerleri/Türkiye, B. No: 33097/96, 03.06.2004.
• AİHM, Büyükdağ v. Turkey, Appl. No: 28340/95, 21.12. 2000.
• AİHM, Fazıl Ahmet Tamer ve Diğerleri/Türkiye, B. No: 19028/02, 24.07.2007.
• AİHM, McCann v. UK, Appl. No: 19009/04, 21.07.2009.
• AİHM, Talat Tepe/Türkiye, B. No: 31247/96, 21.12.2004.
• AİHM, Veznedaroğlu/Türkiye, B. No: 32357/96, 11.04.2000.
• AYM, Ahmet Endes ve Diğerleri Başvurusu, B. No: 2018/19018, 15.12.2020.
• AYM, Erdal Sarıkaya Başvurusu, B. No: 2017/37237, 17.03.2021.