5.sınıf Öğrencilerinin Erozyon ve Heyelan Kavramlarına İlişkin Bilişsel Yapılarının ve Kavram Yanılgılarının Kelime İlişkilendirme Testi Aracığıyla Belirlenmesi*

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 97 - 115, 31.12.2022

Esen Durmuş Dilan Kuruyer

Öz

Bu çalışmanın amacı 5.sınıf öğrencilerinin erozyon ve heyelan kavramlarına ilişkin bilişsel algılarının ve kavram yanılgılarının belirlenmesidir. Araştırma tarama modeline dayalı betimsel bir çalışma niteliğindedir. Çalışma grubu amaçsal örnekleme stratejilerinden biri olan kolay ulaşılabilir durum örneklemesine göre belirlenmiştir. Çalışma grubunda Elâzığ Gazi Ortaokulu’nda 5. sınıfta öğrenim gören 73 kız, 68 erkek olmak üzere gönüllülük esasına göre seçilen toplam 141 öğrenci yer almaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanan kelime ilişkilendirme testi kullanılmıştır. Kelime ilişkilendirme testleri kavramsal düzeyde bireylerin bilişsel yapılarını ve kavram yanılgılarını ortaya çıkarmak için geliştirilen alternatif ölçme araçlarından biridir. Araştırma sürecinde elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Kelime ilişkilendirme testi ile toplanan veriler incelenmiş ve her bir anahtar kavram ile ilişkilendirilen cevap kelimelerin tekrar edilme sayıları belirlenmiştir. Anahtar kavramlar ile ilişkilendirilen cevap kelimeler kesme noktalarına ayrılmış ve kavram ağları şeklinde verilmiştir. Çalışma sonucunda 5.sınıf öğrencilerinin heyelan ile ilgili bilişsel yapılarının orta düzeyde olduğu, erozyon ile bilişsel yapılarının zayıf olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erozyon, heyelan, kelime ilişkilendirme testi, bilişsel yapı, sosyal bilgiler.

The Determination of 5th-Grade Students' Cognitive Structures and Misconceptions About Erosion and Landslide Concepts Through Word Association Test*

Öz

The purpose of this study is to determine 5th-grade students' cognitive perceptions and misconceptions about the concepts of erosion and landslide. The research is a descriptive study based on the survey model. The study population of the research was defined according to convenience sampling, which is one of the strategies of purposive sampling. In the study group, there were a total of 141 students (73 girls and 68 boys) who study in the 5th grade at Gazi Secondary School in Elazig, selected on the basis of volunteerism. In the study, the word association test prepared by the researcher was employed as a data collection tool. Word association tests are one of the alternative measurement tools developed to reveal the cognitive structures and misconceptions of individuals at the conceptual level. Descriptive analysis technique was employed to analyze the data obtained during the research process. The data collected using the word association test was analyzed and the number of repetitions of the answer words associated with each key concept was determined. The answer words associated with the key concepts were separated into break points and then presented as the form of concept networks. As a result of the study, it was concluded that 5th-grade students' cognitive structures related to landslides were at a moderate level, while their cognitive structures related to erosion were poor.

Anahtar Kelimeler

Erosion, landslides, word association test, cognitive structure, social studies, Erozyon, heyelan, kelime ilişkilendirme testi, bilişsel yapı, sosyal bilgiler.

Kaynakça

• Açıkgöz, F. N. (2019). Beşinci Sınıf öğrencilerinin yıkıcı doğa olaylarına ilişkin algılarının kelime ilişkilendirme testi (KİT) kullanılarak incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Atalay, İ. (2013). Doğa bilimleri sözlüğü. META.
• Atasoy, E. ve Ertürk, H. (2008). İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgileri üzerine bir alan araştırması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 105-122.
• Bahar, M. ve Özatlı, N. S. (2003). Kelime iletişim test yöntemi ile lise 1. Sınıf öğrencilerinin canlıların temel bileşenleri konusundaki bilişsel yapılarının araştırılması. Balıkesir Üniversitesi Fen Bil. Enst. Dergisi, 5(2), 75-85.
• Bahar, M., Johnstone, A.H. ve Sutcliffe, R.G. (1999). Investigation of students’ cognitive structure in elementary genetics through word association tests. Journal of Biological Education, 33, 134-141. https://doi.org/10.1080/00219266.1999.9655653
• Boz, E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin temel coğrafi kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları (Amasya İli Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Amasya Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.
• Çal Pektaş, Ü. T. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin literatürdeki sosyal bilgiler dersi kavram yanılgılarına ilişkin görüşleri. Journal of Innovative Research in Social Studies, 4(2), 102-120. https://doi.org/10.47503/jirss.1015043 Çaycı, B., Demir, M. K., Başaran, M. ve Demir, M. (2007). Sosyal bilgiler dersinde iş birliğine dayalı öğrenme ile kavram öğretimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 619-630.
• Demirbaş, M. ve Pektaş, H. M. (2009). İlköğretim öğrencilerinin çevre sorunu ile ilişkili temel kavramları gerçekleştirme düzeyleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(2), 195-211.
• Ercan, F., Taşdere, A. ve Ercan, N. (2010). Kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla bilişsel yapının ve kavramsal değişimin gözlenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(2), 136- 154.
• Gençoğlu, S. E. (2019). 6. Sınıf öğrencilerinin doğal afetlere yönelik bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (Kit) yoluyla incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi.
• Karakuş, U. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afet kavramlarına ilişkin algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8 (3), 735-751. Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel.
• Kurt, Üstün, Y. (2013). Lise öğrencilerinin çevre sorunları konusundaki bilişsel yapılarının ve alternatif kavramlarının belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Memişoğlu, H. ve Tarhan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kavram öğretimine ilişkin görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi,5(2), 6-20.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4-7. Sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
• Nartgün, Z. (2006). Fen ve teknoloji öğretiminde ölçme ve değerlendirme. Bahar, M. (Ed). Fen ve teknoloji öğretimi içinde (s.355-415). Pegem.
• Özgen, N. (2013). Öğretmen adaylarının erozyon kavramına yönelik algıları: fenomenografik bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 321-334.
• Senemoğlu, N. (2010). Gelisim öğrenme ve öğretim (Kuramdan uygulamaya). Gazi.
• Smith, E. L., Blakeslee, T. D., & Anderson, C. W. (1993). Teaching strategies associated with coceptual change learning science. Journal of Research in Science Teaching, 30(2), 111-126.
• Soylu, T. ve Memişoğlu, H. (2019). Determination of social studies teachers' views on concept teaching. International Journal of Social Sciences and Education Research, 5(4), 464-484. https://doi.org/10.24289/ijsser.648605
• Tekkaya, C., Çapa, Y. ve Yılmaz, Ö. (2000). Biyoloji öğretmen adaylarinin genel biyoloji konularındaki kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 140-147. Tokcan, H. (2015). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi. Pegem. Tokcan, H. ve Özdemir, S. M. (2018). İlk Türk Devletleri konularının öğretimine uygun alternatif etkinlik önerisi: Kavram bulmacaları. Turkish Journal of Primary Education, 3(1), 19-32.
• Tokcan, H., Yiter, E. (2017). 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetlere ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (KİT) aracılığıyla incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 115-129. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yılmaz, A., Morgil, İ., Aktuğ, P. ve Göbekli, İ. (2002). Ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin çevre, çevre kavramları ve sorunları konusundaki bilgileri ve öneriler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 156-162.