Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Politik Okuryazarlık Düzeyleri

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 16, 31.12.2023

Güler Cender

Öz

Bireyler, geçmişten bugüne var olduğu, yaşamını sürdürdüğü evreni, fiziksel ve sosyal olarak hem etkilemiş hem de ondan etkilenmiştir. Geçmişten bugüne bireylerin okuma yazma eylemleri çeşitlilik göstermektedir. Bireyler okuma yazma eylemlerini geçmişten günümüz teknolojisinin gelişimi ve değişimi ile birlikte zirve noktasına ulaştırmıştır. Okuryazarlık artık tekdüzelikten çıkmış ve çeşitli boyutları da kapsayan geniş bir boyut kazanmıştır. Politik okuryazarlık bu boyutlar arasında yer almaktadır. Politik okuryazarlık bilincine sahip olan bir birey; politik bilgiye sahip olan, siyasal süreçlere etkin katılım sağlayan, sosyal sorumluluklar alabilen, aktif vatandaş olarak faaliyet gösteren vb. temel becerileri içselleştirebilendir. Politik okuryazar bireyler kendilerini politik yönden diğer bireylere göre daha bilinçli bir şekilde geliştirmektedirler. Bu çalışmanın amacı; sosyal bilgiler öğretmen adaylarının politik okuryazarlık algılarının tespit etmektir. Ayrıca sosyal bilgiler öğretmen adaylarının, politik okuryazarlık kavram bilgisini, politik okuryazarlık kavramının önemini, öğretim programında politik okuryazarlık, vatandaş olarak görev ve sorumluluklarının farkındalık düzeyleri, politik konulara ilgileri hakkında bilgi sahibi olmaktır. Araştırmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, sosyal bilgiler öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini amaçlı örneklem türlerinden ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenen 360 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın veri toplama aşamasında, Köksal ve Erol (2021) tarafından geliştirilen “Politik Okuryazarlık Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda erkek katılımcıların kadın katılımcılara oranla yüksek politik okuryazarlık düzeyine sahip oldukları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Algı, öğretmen adayı, politik okuryazarlık, sosyal bilgiler.

Kaynakça

• Akhan, O. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının politika bilimine yönelik eğilimlerinin belirlenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 37-6.
• Altay, N. (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının beceriler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 276-297.
• Badlan, K. (2016). Explorations into young people's political literacy. Anglia Ruskin University, Cambridge, United Kingdom. Canbaba, Z. (2020). Kitap incelemesi: Sosyal bilgilerde beceri eğitimi. Uluslararası Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 34-39.
• Cender, G. (2023). Gençlerin dijital ortamlarda siyasal katılımları. (Yüksek Lisans Tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir. Christensen.L. M. Johnson. R. M. ve Turner. L. A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz. Ankara: Anı.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4. Baskı). USA: Pearson Education Inc.
• Çakmak, E. (2013). Kil tabletten-tablet bilgisayara okuryazarlık. İçinde. (Ed.) Gençtürk E. ve Karatekin, K. Sosyal Bilgiler İçin Çoklu Okuryazarlık. Ankara: Pegem.
• Çalışkan, H., Ekerbiçer, E. ve Güdek, M. (2023). Öğretmen adaylarının politik okuryazarlık beceri düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International Journal of New Approaches in Social Studies,7(1), 1-14.
• Çelik, A., ve Kamış, E. (2019). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının öğrenme alanı-beceri ilişkisi bağlamında değerlendirilmesi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(3), 391-410.
• Çelik, Y. (2021). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan bazı becerilerin kazandırılmasına yönelik öğretmen görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 733-765.
• Çınar, M. (2019). Coğrafya lisans öğrencilerinin politik okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dağ, N., ve Koçer, M. (2019). Türkiye’de politik okuryazarlık. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 2150-2175.
• Davies, I. Mızuyamam, M. Ikeno, N. Parmenter, L. & Mori, C. (2013). Political literacy in japan and england. Citizenship. Social and Economics Education, 12(3), 163-173.
• Demir, A. G. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının siyaset okuryazarlık durumları (İnönü Üniversitesi Örneği). (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Dursun., D. (2007). Ortaöğretim gençliğinin demokrasi düşünceleri. (Kurşunlu ve Bayramören örneği). (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Eurydice. (2012). Avrupa’da vatandaşlık eğitimi. Brüksel: Eğitim, İşitsel-Görsel Medya ve Kültür Yürütme Ajansı.
• Faiz, M. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının siyaset okuryazarlık durumları. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ankara.
• Faiz, M., ve Dönmez, C. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının politik okuryazarlık düzeyleri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(2), 475-501.
• Fyfe, I. (2007). Hidden in the curriculum: political literacy and education for citizenship in Australia. Melbourne Journal of Politics, 32, 110-134.
• Görmez, E. (2018). Güncellenen sosyal bilgiler programının politik okuryazarlık becerisi bakımından yeterliliği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 109-114.
• Güneş, F. (1994). Okur-yazarlık kavramı ve düzeyleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2 (27), 499-507.
• Güneş, F. (2019). Okuryazarlık yaklaşımları. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 4(3), 224-246.
• Heron, E. & Mcmanus, M. (2003). Political literacy and the teaching of social policy. A study into the political awareness and political vocabularies of first year undergraduates. Social Policy And Society, 2(1), 23-32.
• İnan, S. (2021). Siyaset okuryazarlığı. İstanbul: Yeni İnsan.
• İnan, S., ve Tarhan, Ö. (2018). Siyasetin öğretimi ve siyaset okuryazarlığı. İçinde. (Ed.) Ersoy, A. F. ve Karaduman, H. Sosyal Bilgilerde Güncel Okumalar 1 (ss.31-52). Ankara: Anı.
• Kara, H., ve Tangülü, Z. (2017). Sosyal bilgiler öğretim programında hukuk ve politik okuryazarlığı üzerine bir durum incelemesi. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 2(1), 1-28.
• Karababa, B. ve Biricik. Y. S. (2022). Yöneten birey olmak ve politik okuryazarlık: spor bilimleri fakültesi öğrencileri üzerine bir inceleme. Uluslararası Bozok Spor Bilimleri Dergisi, 3(3), 46-59.
• Kaya, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık algıları ile politik ilgi ve katılımları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Köksal, H. ve Erol, M. (2021). Politik okuryazarlık ölçeğinin geliştirilmesi. KEFAD, 22(1), 444-471.
• Krosnick, J. A (1990). Expertise and political psychology. Social Cognition, 8, 1-8.
• Kurudayıoğlu, M. ve Tüzel, S. (2010). 21. yüzyıl okuryazarlık türleri, değişen metin algısı ve Türkçe eğitimi. Türklük Bilimi ve Araştırmaları Dergisi, (28), 1- 15.
• Kuş, Z. (2013). Politik okuryazarlık ve aktif vatandaşlık. İçinde. (Ed.) Gençtürk, E. ve Karatekin, K. Sosyal bilgiler için çoklu okuryazarlık. Ankara: Pegem.
• Kuş, Z. (2019). Politik okuryazarlık. İçinde. (Ed.) Aksoy, B. ve Akbaba, B. Sosyal bilgilerde beceri eğitimi. Ankara: Pegem.
• Kuş, Z. (2014), political literacy status of pre-service social studies teacher, global conference on contemporary ıssues in education, GLOBE-EDU 2014, Las Vegas, USA.
• Kuş, Z. Ve Çetin, T. (2014). İlköğretim öğrencilerinin demokrasi algısı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi. 14(2), 1-22.
• Lailiyah, N. Yuliyanto & M., Pradhana, G. A. (2018). Youthizen, political literacy, and social Media. E3S Web of Conferences 73 Book, 1-4.
• Lockyer, A. ve Crick, B. A. (2003). Education for democratic citizenship. Farhanm: Ashgate Publishing.
• Maitles, H., & Deuchar, R. (2006). ‘We don't learn democracy, we live it!’: Consulting the pupil voice in scottish schools. Education, Citizenship and Social Justice, 1(3), 249-266.
• MEB (2018). İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar sosyal bilgiler dersi öğretim programı,http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf
• Mete, G. (2020). Okuryazarlık türleri ve 2023 eğitim vizyonu belgesi. Kesit Akademi Dergisi, 6(22), 109-120.
• Ovais, R. (2007). Facilitating teachers’ understanding and teaching of critical thinking as a way to develop students’ political literacy. (Unpublished master’s thesis). Aga Khan University, Karachi, Pakistan.
• Pallares, C. (2009). Educational levels and political literacy: the case of adults enrolled in the INEA Program İn El Paso, Texas. (Master of Arts Thesis). University Of Texas, El Paso, USA.
• Patton, Q. M. (2014) Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Çev Ed. Bütün, M. ve Demir, S. B). Ankara: Pegem.
• Tarhan, Ö. (2015). Sosyal bilgiler öğretmeni adaylarının politik okuryazarlığa ilişkin görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(9), 649-669.
• Tural, A. ve Duman, B. (2019, Nisan 18-21). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı’nın okuryazarlık becerileri açısından incelenmesi [Sözlü özet bildiri]. 3. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi, Muğla, Türkiye.
• Türk Dil Kurumu, (2021). Büyük Türkçe sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yarnall, L. G. (2002). Getting A Read On American Politics: Strategies For İmproving 12th Graders' Political Literacy Skills. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). University Of California, Los Angeles, USA.
• Yavuz Ü. ve Ay T. (2016). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde okuryazarlık becerilerini kazandırmaya yönelik gerçekleştirdikleri uygulamalar. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 6(2), 31-63.