5. Sınıf Öğrencilerinin Zihin Haritalarında Sosyal Bilgiler Dersi Kültür ve Miras Kavramının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 57 - 81, 31.12.2023

Esen Durmuş , Aysun Karadağoğlu Müşerref Kübra Kınacı

Öz

Kültürel miras, bir topluluğun veya kültürün geçmişten gelen ve gelecek nesillere aktarılmayı amaçlayan unsurlarının bütününü temsil etmektedir. Kültür ve miras kavramları, insan topluluklarına kendi geçmişlerini anlama, kimliklerini tanıma ve farklı kültürler arasında anlayış geliştirme konusunda yardımcı olur. Ayrıca kültürel mirasın korunması, toplumların tarihlerini ve değerlerini gelecek nesillere aktarabilme imkanı sağlar. Sosyal bilgiler derslerinde kültür ve miras konuları, dünya genelindeki çeşitli kültürleri keşfetme fırsatı sunar ve toplumların daha derinlemesine anlamalarına katkıda bulunmaktadır. 2018'de güncellenen Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı, öğrencilere "Kültür ve Miras" öğrenme alanında geniş kapsamlı bir içerik sunmaktadır. Bu öğrenme alanı, öğrencilere Türk kültürünü şekillendiren temel unsurları öğretmenin yanı sıra, ulusal bilincin oluşumuna katkı sağlayan kültürün korunması için potansiyel stratejileri de keşfetme fırsatı tanımaktadır. Aynı zamanda, kültürel öğelerin toplumlar arasındaki farklılıkların bir sonucu olarak birikimli bir şekilde nasıl oluştuğunu ve toplumların birbirlerinin kültürlerini nasıl etkileyebileceğini düşünme yeteneğini geliştirmek amacıyla öğrencilere önemli düşünsel zenginlik sağlamaktadır. Bu nedenle, kültür ve miras unsurlarının bilişsel, duyuşsal ve psikomotor becerilerle öğrenilmesi, kültürel mirasın korunmasına katkı sağlamaktadır. Bu amaca yönelik olarak, kültür ve miras kavramlarına ilişkin düşüncelerin daha açık ve düzenli bir şekilde ifade edilmesi için zihin haritası tekniği kullanılmıştır. Kültürel miras öğretiminde zihin haritaları kullanmak, öğrencilerin konuyu daha etkili bir şekilde öğrenmelerine ve daha derinlemesine anlamalarına katkıda bulunabilir. Bu yöntem, görsel öğrenme araçlarını kullanarak öğrencilerin aktif katılımını teşvik edebilir ve kültürel miras konularını daha ilgi çekici ve erişilebilir kılabilir. Bu çalışma, fenomenolojik desen kullanılarak yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcı grubu, kolay ulaşılabilir durum örnekleme yöntemleri kullanılarak belirlenen 5. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Veri toplama araçları arasında öğrenciler tarafından çizilen zihin haritaları ve yarı yapılandırılmış görüşme formu bulunmaktadır. Verilerin analizi için betimsel analiz ve içerik analizi yöntemleri kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar, öğrencilerin Elazığ'ın kültürel miras öğeleri hakkında bilgi sahibi olduklarını, mağara, göl, kale, cami, türbe, halk oyunları, el sanatları ve geleneksel yemekler gibi hem somut hem de soyut kültürel miras unsurlarına değindiklerini ve düşüncelerini paylaştıklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür ve miras, sosyal bilgiler, şehrimiz, zihin haritası

Kaynakça

• Akgün, İ. H. (2014). Sosyal bilgiler dersi 7. sınıf kültür ve miras öğrenme alanı Türk tarihine yolculuk ünitesinde geçen kavramların öğrenilme düzeyi. Electronic Turkish Studies, 9(5), 105-116.
• Avcı, M. & Memişoğlu, H. (2016). Kültürel miras eğitimine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerin görüşleri. İlköğretim Online (elektronik), 15(1), 104-124.
• Avcı, M. & Taşer, S. (2020). Sosyal bilgiler dersinde kültür ve miras öğrenme alanının sosyal bilgiler öğretim programı üzerinden incelenmesi. The Journal of Academic Social Science, 8(111), 368-385.
• Bayır, Ö. G. & Köse, T. Ç. (2019). Kültürel miras ve korunmasına ilişkin ortaokul öğrencilerinin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1827-1840.
• Buzan, T. & Buzan, B. (1997). The mind map book. London: BBC Books.
• Buzan, T. (2005). Mind map handbook. Great Britain: Thorsons.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (29.baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, M. (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik. Kültür ve Turizm Bakanlığı Çalışma Raporu. https://teftis.ktb.gov.tr/Eklenti/1279,muserrefcanpdf.pdf?0
• Creswell, J.W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. M. Bütün & S. B. Demir (Çev. Ed.), Siyasal Kitabevi. (Original work published 2013).
• Çapar, G., & Yenipınar, U. (2016). Somut olmayan kültürel miras kaynağı olarak yöresel yiyeceklerin turizm. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4, 100-115.
• Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler öğretim programında somut olmayan kültürel mirasın yeri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 185-203.
• Deveci, H. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kültürden yararlanma: öğretmen adaylarının kültür portfolyolarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 1-19.
• Dönmez, C. & Yeşilbursa, C. C. (2014). Kültürel miras eğitiminin öğrencilerin somut kültürel mirasa yönelik tutumlarına etkisi. İlköğretim Online, 13(2), 425-442.
• Erkal, H. (2010). UNESCO Yaşayan insan hâzineleri ulusal sistemlerinin somut olmayan kültürel mirasın korunmasındaki etkileri üzerine ulusal sistemler analizi (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Evrekli, E. ve Balım, A. G. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde zihin haritası ve kavram karikatürü kullanımının öğrencilerin akademik başarıları ve sorgulayıcı öğrenme becerileri algılarına etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi (BAED), 1(2), 76-98.
• Gürel, D. & Çetin, T. (2018). Sosyal bilgiler dersi ve kültür aktarımında edindiği rol üzerine bir inceleme. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 6(2), 22-40.
• Gürsoylar, G. (2019). Ortaokul 7. sınıf sosyal bilgiler dersi kültür ve miras öğrenme alanının öğretiminde tarihsel empatinin kullanılması: Bir eylem araştırması (Yaylanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Güvenç, B. (1979). İnsan ve kültür. Remzi Kitabevi
• Güvenç, B. (2004). Kültürün abc’si. Yapı Kredi Yayınları.
• Güvenç, B. (2010). İnsan ve Kültür. Boyut Yayınları.
• Hsieh, Hsiu-Fang, & Shannon, Sarah E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9), 1277-1288.
• Keskin, Y. & Horzum, M. B. (2016). Sosyal bilgiler dersinde kullanılan öğretim strateji, yöntem ve teknikleri. İçinde. (Ed.) Dilek, D. Sosyal bilgiler eğitimi (ss. 723-740). Ankara: Pegem Akademi.
• Kızık, M. M., Dündar, R. & Kurt, F. (2022). Somut olmayan kültürel miras öğemiz meddahlık ve 5. 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki yeri. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7 (Özel Sayı: Dr. Mahmut Kırkpınar’a Armağan), 1731-1751.
• Kızıltepe, Z. (2021). İçerik analizi. İçinde. (Ed.) Seggie, F.N. ve Bayyurt, Y. Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları (261-274). Ankara: Anı Yayıncılık.