Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilim Düzeyleri

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 58 - 81, 21.12.2019

Aysun Aksu Demirtaş Zafer Kuş

Öz

Bu araştırmanın temel amacı sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilim düzeylerinin belirlenmesidir. Araştırmada karma yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda, Kastamonu Üniversitesinde öğrenim gören 300 sosyal bilgiler öğretmen adayının California Eleştirel Düşünme Eğilimi ölçeği ile eleştirel düşünme eğilimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise veriler sosyal bilgiler lisans öğretim programında yer alan “materyal tasarımı ve öğretimi” ve “özel öğretim yöntemleri-II” derslerinde yapılan sınıf içi gözlemler yolu ile toplanmıştır. Gözlem yoluyla elde edilen veriler, yazılı dokuman haline getirilmiş ve içerik analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma verilerinden elde edilen nicel sonuçlara göre; Sosyal Bilgiler Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ölçeği alt boyutlarına göre cinsiyet ve sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılığa rastlanılmamıştır. Uygulanan testteki en yüksek ortalamaya “analitiklik” alt boyutunda rastlanırken en düşük ortalamaya ise ölçeğin “doğruyu arama” alt boyutunda rastlanmıştır. Nitel araştırma sonuçlarına göre; derse hazırlık ve derse geçiş aşamalarında öğretmen adayları tarafından yöneltilen soruların eleştirel düşünme alt boyutlarından en çok “analitiklik” ve “sistematiklik” ile ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Dersin son aşaması olan ölçme değerlendirme aşamasında sorulan sorulara bakıldığında en çok “analitiklik” ve “doğruyu arama” alt boyutlarını geliştirebilecek soruların öğrencilere yöneltildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme, sosyal bilgiler, öğretmen adayları, beceri

Kaynakça

• Akar, Ü. (2007). Öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri ve eleştirel düşünme beceri düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Ateş, Y. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal girişimcilik özelliklerinin ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Üniversitesi, Erzincan.
• Aybek, B. (2006). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Adana.
• Bür, B. (2014). Öğretmen soruları üzerine bir çalışma: öğretmen soruları eleştirel düşünceyi teşvik ediyor mu? Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Creswell, J. & Plano Clark, V. L. (2007). Understanding mixed methods research. In J. Creswell (Ed.), Designing and conducting mixed methods research (pp. 1-19). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Ekinci, Ö. (2009). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünmeeğilimlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Gürleyük, G. C. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının çeşitli değişkenler açısından eleştirel düşünme eğilimleri, problem çözme becerileri ve akademik başarı düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Hazer, N. (2011). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme yeterlilik düzeyleri (Malatya ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Kaplan, A. (2012). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Lefkoşa.
• Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.
• Korur, E. N. (2014). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme ve empatik eğilimleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve çözme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kuzu, Y. (2015). Öğretmen adaylarının problem çözme becerileri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Ahi Evran Üniversitesi örneği). Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• MEB. (2018) Sosyal bilgiler öğretim programı 4-7. sınıflar http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354adresinden 09.09.2018’tarihinde erişilmiştir.
• Özden, Y. (2005). Öğrenme ve öğretme, Ankara: Pegem Akademi.
• Sarıipek, B. (2006). Sosyal vatandaşlık ve günümüzde yaşadığı dönüşüm: Aktif vatandaşlık (Sosyal politika açısından bir değerlendirme). Çalışma ve Toplum, 9, 7-95.
• Sönmez, V. (1993). Yaratıcı okul, öğretmen, öğrenci, A. Ataman (Ed.) Yaratıcılık ve eğitim. XVII. Eğitim Toplantısı, Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• Şahinel, S. (2007). Eleştirel düşünme, Ankara21/01/2015 tarihinde http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/15022007195001ekitap-elestireldüsunmeTANITIM.pdf adresinden temin edilmiştir.
• Tartuk, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ve empati kurma eğilimlerinin araştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tural, A. ve Seçgin, F. (2012). Sosyal bilgiler ile fen ve teknoloji öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri üzerine bir araştırma. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1) 63-77.
• Türkmen, N. (2014). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme ve yaratıcılık düzeylerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri. Zayif, K. (2008) . Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.