Düşük Kütleli X-ışını Çiftlerinden Aşırı Parlak X-ışını Kaynaklarına: Nötron Yıldızlarından Gözlenen Yarı Periyodik Salınımlar

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 575 - 577, 11.12.2020

M. Hakan Erkut K. Yavuz Ekşi

Öz

Aşırı parlak X-ışını kaynakları (ULX) Hz/mHz yarı periyodik salınımlar göstermektedir. ULX popülasyonu içinde atım gösteren kaynakların sayısındaki artış ULX’lerin Eddington üstü hızlarda kütle yığıştıran nötron yıldızlarını içerebileceğini göstermiştir. Bu çalışmada düşük kütleli X-ışın çiftlerinde (LMXB) Eddington altı hızlarda kütle yığıştıran nötron yıldızları ile yüksek kütleli X-ışın çiftlerinde (HMXB) Eddington üstü hızlarda kütle yığıştıran nötron yıldızlarından gözlenen yarı periyodik salınımlar ortak bir manyetosfer disk etkileşimi modeli altında yorumlanmaktadır. Frekansları kHz civarında yarı periyodik salınım gösteren LMXB kaynakları ile frekansları birkaç Hz/mHz civarında yarı periyodik salınım gösteren HMXB kaynakları arasındaki en önemli farkın kütle aktarım hızına ek olarak nötron yıldızının yüzeyindeki dipol manyetik alanın yeğinliği olduğu sonucuna varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

yığışma diskleri, nötron yıldızları, salınımlar, X-ışın çiftleri, ULX

Kaynakça

• Alpar M.~A., Psaltis D., 2008, MNRAS, 391, 1472
• Bachetti M., Harrison F., Walton D., Grefenstette B., Chakrabarty D., et~al., 2014, Nature, 514, 202
• Colbert E.~J.~M., Mushotzky R.~F., 1999, ApJ, 519, 89
• Ekşi K.~Y., Andaç İ.~C., Çıkıntoğlu S., Gençali A.~A., Güngör C., Öztekin F., 2015, MNRAS, 448, L40
• Erkut M.~H., 2011a, ApJ, 743, 5
• Erkut M.~H., 2011b, American Institute of Physics Conference Series, 1379, 103
• Erkut M.~H., Alpar M.~A., 2004, ApJ, 617, 461
• Erkut M.~H., Çatmabacak O., 2017, ApJ, 849, 58
• Erkut M.~H., Psaltis D., Alpar M.~A., 2008, ApJ, 687, 1220
• Erkut M.~H., Duran Ş., Çatmabacak Ö., Çatmabacak O., 2016, ApJ, 831, 25
• Erkut M.~H., Ekşi K.~Y., Alpar M.~A., 2019, ApJ (dergiye gönderilecek)
• Feng H., Rao F., Kaaret P., 2010, ApJL, 710, L137
• Ford E.~C., van der Klis M., Méndez M., Wijnands R., Homan J., Jonker P.~G., van Paradijs J., 2000, ApJ, 537, 368
• King A.~R., Davies M.~B., Ward M.~J., Fabbiano G., Elvis M., 2001, ApJL, 552, L109
• Miller M.~C., Lamb F.~K., Psaltis D., 1998, ApJ, 508, 791
• Psaltis D., Belloni T., van der Klis M., 1999, ApJ, 520, 262
• Remillard R.~A., McClintock J.~E., 2006, ARA&A, 44, 49
• Shakura N.~I., Sunyaev R.~A., 1973, A&A, 24, 337
• Stella L., Vietri M., 1998, ApJL, 492, L59
• Stella L., Vietri M., 1999, Physical Review Letters, 82, 17
• Türkoğlu M.~M., Özsükan G., Erkut M.~H., Ekşi K.~Y., 2017, MNRAS, 471, 422
• van der Klis M., 2000, ARA&A, 38, 717