Moralli Deresi Sisteminin Kuvaterner Yaşlı Tortullarının Tane Boyu Dağılımı ve Depolanma Ortamları (Tuşba, Van, Türkiye)

Yıl 2022, , 187 - 216, 15.04.2022

Gül Şen , Türker Yakupoğlu

https://doi.org/10.25288/tjb.1041321

Öz

Bu çalışmada Van ili sınırları içinde, Van Gölü’nün doğusunda yer alan Moralli Deresi kanalındaki ve civarındaki Kuvaterner yaşlı akarsu-göl tortullarının tane boyu dağılımı belirlenerek, depolanma ortamlarındaki hidrodinamik enerjinin aşınma, taşınma ve depolanma sürecindeki etkisinin ortaya çıkarılmasının yanı sıra tortul fasiyeslerin tanımlanması, depolanma ortamları ve çökelme ortamının jeomorfolojik özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Tortulların tane boyu dağılım eğlimini belirlemek için derenin kaynak alanından başlanarak, Van Gölü’ne döküldüğü yere kadar belirli aralıklarla alınan toplam 42 adet tortul numunesine tane boyu analizi yapılmıştır. Akarsu kaynak alanından alınan tortulların tane boyları çoğunlukla 0,42-0,25 mm arasında, akarsu yatağının akış aşağı kısımlarından alınan tortulların tane boylarının ise 0,125-0,037 mm arasında olduğu belirlenmiştir. Akarsu tortullarının ortalama tane boyu ince kum-çok ince kum boylarında, boylanma parametresi genel olarak kötü boylanma sınıfında, yamukluk derecesi çoğunlukla kuvvetli negatif çarpık, tepelenme derecesi ise platikurtik olarak tespit edilmiştir. Delta düzlüğünden alınan tortul numunelerinin tane boyları 4,75-0,25 mm, delta kanallarından alınan tortul numunelerinin tane boyları 1,00-0,25 mm, delta önü alanından alınan tortul numunlerinin tane boyları ise 0,074-0,037 mm arasında dağılım göstermiştir. Delta düzlüğü tortullarının ortalama tane boyu kaba kum sınıfında, kötü boylanmalı, pozitif çarpık ve mezokurtik özelliklerinde, delta kanalı tortullarının ortalama tane boyu orta-ince kum sınıfında, kötü boylanmalı, pozitif çarpık ve platikurtik özelliklerinde, delta önü tortullarının ortalama tane boyu çok ince kum sınıfında, orta boylanmalı, negatif çarpık ve leptokurtik özelliklerinde olduğu belirlenmiştir. Kıyı tortullarının tane boylarının ise ağırlıklı olarak 1-0,42 mm aralığında olduğu belirlenmiştir. Kıyıda özellikle düşük enerjinin etkili olduğu kıyı önü alanında 0,074-0,037 mm boyundaki ince taneleri içeren tortullar bulunmaktayken, akıntı kanalı ve kıyı kırınım alanlarında ise >4,75 mm boyundaki çakıl tanelerini içeren tortulların çökeldiği saptanmıştır. Van Gölü kıyı tortullarının ortalama tane boyu dağılımı çok kaba kum, kaba kum ve orta kum boylarında olup, orta-iyi ve orta boylanma, simetrik-pozitif çarpıklık ve leptokurtik parametreleriyle temsilidir.
Bu çalışma kapsamında yapılan sedimantolojik analizler sonucu elde edilen tane boyu ve istatistik parametre verileriyle Moralli Deresi’nin hidrodinamik enerjisinin kum-silt-kil boyu taneleri taşıyabilecek potansiyelde, Van Gölü’nün dalga enerjisinin ise çakıl ve kum boyu taneleri taşıyabilecek potansiyelde olduğu ve akaçlama ağı havzasında depolanmış tortul tane boyunun akış aşağıya doğru inceldiği ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca, Van Gölü su seviyesinde iklimsel değişikliklerden kaynaklı yükselmeler ve alçalmaların oluşturduğu akarsu, delta ve gölsel kıyı depolanma ortamlarında çökelen tortulların fasiyesleri tanımlanmış olup, tektonik ve hidrodinamik aktivitelerden kaynaklanan jeomorfolojik unsurlar (kıyı oku, kıyı dili, kıyı bariyeri, göl ve akarsu taraçası) belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akarsu-göl tortulları, depolanma ortamları, Kuvaterner, Moralli Deresi, Tane Boyu Analizi, Van Gölü

Grain Size Distribution and Depositional Environment of Quaternary Sediments in Moralli Stream System (Tuşba, Van, Turkey)

Öz

This study aimed to determine the grain size distribution trend of the Quaternary aged fluvio-lacustrine sediments of the Moralli Stream system, which is located within the borders of Van province to the east of Lake Van, and to reveal the effects of hydrodynamic energy on the erosion, transportation and depositional processes. Moreover, it aimed to define the sedimentary facies and geomorphological characteristics of the depositional environment. In order to determine the grain size distribution trends of the sediments, a grain size analysis was carried out by using a total of 42 sediment samples taken from the source area of the Moralli Stream in the area where it spills into Lake Van. It was determined that the grain size of the sediments taken from the stream source area was dominantly between 0.42-0.25 mm, and the grain size of the sediments taken from the downstream parts of the channel bed was between 0.125-0.037 mm. The mean grain size of the fluvial sediments is fine-very fine, the sorting parameter is generally in the poorly sorted class, the skewness degree is strongly negatively skewed, and the degree of kurtosis was determined as platykurtic. The grain size of the sediment samples taken from the delta plain is 4.75-025 mm, the grain size of the sediment samples taken from the delta channels is 1.00-0.25 mm, and the grain size of sediment samples taken from the delta front ranged between 0.074-0.037 mm. The delta plain sediments is a coarse sand with poor sorting, positively skewed and mesokurtic, the delta channel sediments is medium-fine sand with poor sorting, positively skewed and platykurtic, and the delta front sediments is very fine sand with moderate sorting, negatively skewed and leptokurtic. The grain size of the beach sediments was determined in the range of 1-0.42 mm. While sediments contained fine grains of 0.074-0.037 mm in size in the coastal area, especially in the low-energy foreshore area, it was determined that sediments containing >4.75 mm in size pebbles were deposited in the rip channel and shore break areas. The mean grain size of the beach sediments of Lake Van is very coarse sand and coarse-medium sand size, and is represented with moderate, moderate-well sorting, symmetric-positive skewness and leptokurtic parameters. With the grain size and statistical parameter data obtained as a result of the sedimentological analyses carried out within the scope of this study, the hydrodynamic energy of Moralli Stream has the potential to carry sand-silt-clay size grains, and the wave energy of Lake Van has the potential to transport gravel and sand-size grains. Moreover, it was found that the sediment's grain size decreased downstream in the drainage basin. In addition, the facies of sediments deposited in fluvial, delta and lacustrine environments formed by the rise and fall of the water level of Lake Van due to climatic changes were defined and geomorphological structures (coastal arrows, coastal spits, beach barriers, lake and river terraces) emerging from tectonic and hydrodynamic activity were determined.

Anahtar Kelimeler

Depositional environments, fluvio-lacustrine sediments, grain size analysis, Lake Van, Moralli Stream, Quaternary

Kaynakça

• KAYNAKLAR / REFENRENCES Acarlar, M., Bilgin, E., Elibol, E., Erkal., T. ve Gedik, İ. (1991). Van Gölü doğu ve kuzeyinin jeolojisi (Rapor no: 9469). Maden Tetki ve Arama Genel Müdürlüğü, (yayımlanmamış).
• Akça, E., Çimrin, K. M., Ryan, J., Nagano, T., Topaksu, M. & Kapur, S. (2008). Differentiating the natural and man‐made terraces of Lake Van, Eastern Anatolia, utilizing earth science methods. Lakes and Reservoirs: Research and Management, 13(1), 83-93.
• Akın, M., Özvan, A., Akın, M. K. & Topal, T. (2013). Evaluation of liquefaction in Karasu River floodplain after the October 23, 2011, Van (Turkey) earthquake. Natural Hazards, 69(3), 1551-1575.
• Akköprü, E. & Christol, A. (2019). Lake Van. In C. Kuzucuoğlu, C., A. Çiner, N. Kazancı (Eds.), Landscapes and Landforms of Turkey (369-382). Springer Nature Switzerland AG.
• Akköprü, E., Aydın, F. A. ve Doğu, A. F. (2019). Van Gölü seviye değişimlerinin Engil Çayı Deltası jeomorfolojisi üzerine etkisi ve Dilkaya Höyüğü ile ilişkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 72, 45-51.
• Aksoy, E. (1988). Van İli Doğu-Kuzeydoğu Yöresinin Stratigrafi ve Tektoniği [Yayımlanmamış, Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Alaeddinoğlu, F., Avşin, N. ve Yılmaz, E. (2016). Van Gölü güneydoğusunun jeomorfolojik özellikleri ve ekoturizm. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 291-310.
• Arni, P. (1938). Van vilayetinin jeolojisi hakkında rapor (Arşiv no: 883). MTA, (yayımlanmamış).
• Avşin, N. ve Aras, M., 2021. Aras Nehri vadisi ve yakın çevresinin jeomorfolojisi (Kağızman-Gaziler arası). Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4(5), 368-386.
• Balkaş, Ö., Serdar, S. H., Erakman, B., Güngör, A., Pasin, C., Aksu, R. ve İşbilir, M. (1980). Başkale-Gürpınar-Çatak-Van alanının jeolojisi ve petrol olanakları (Rapor no: 1455). TPAO (yayımlanmamış).
• Bellizia, E., Boaga, J., Fontana, A., D'Alpaos, A., Cassiani, G. & Ghinassi, M. (2021). Impact of genesis and abandonment processes of a fluvial meander on geometry and grain-size distribution of the associated point bar (Venetian Plain, Italy). Marine and Petroleum Geology, 127, Article 104951.
• Bhattacharya, F., Shukla, A. D., Patel, R. C., Rastogi, B. K. & Juyal, N. (2017). Sedimentology, geochemistry and OSL dating of the alluvial succession in the northern Gujarat alluvial plain (western India)-A record to evaluate the sensitivity of a semiarid fluvial system to the climatic and tectonic forcing since the late Marine Isotopic Stage 3. Geomorphology, 297, 1-19.
• Bridge, J. S. (2009). Rivers and floodplains: forms, processes, and sedimentary record. John Wiley and Sons, New York, 512 s.
• Bulum, B. Ö. (2015). Bendimahi Çayı’nın (Van) su kalite kriterleri üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 126 s.
• Christol, A., Kuzucuoğlu, C., Fort, M. & Lamothe, M. (2013). Première chronologie OSL des formations fluvio-lacustres de la vallée de la Karasu: implications sur la paléogéographie du bassin du lac de Van (Turkey). Géomorphologie: relief, processus, environnement, 19(4), 393-406.
• Çiftçi, Y., Işık, M. A., Alkevli, T. ve Yeşilova, Ç. (2008). Van Gölü havzasının çevre jeolojisi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 32(2), 45-77. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jmd/issue/52384/686287
• Dade, W. B. & Friend, P. F. (1998). Grain-size, sediment-transport regime, and channel slope in alluvial rivers. The Journal of Geology, 106(6), 661-676.
• de Almeida, R. P., Marconato, A., Freitas, B. T. & Turra, B. B. (2016). The ancestors of meandering rivers. Geology, 44(3), 203-206.
• Degens, E. T., Wong, H. K., Kempe, S. & Kurtman, F. J. G. R. (1984). A geological study of Lake Van, Eastern Turkey. Geologische Rundschau, 73(2), 701-734.
• Dengiz, O. (2010). Morphology, physico-chemical properties and classification of soils on terraces of the Tigris River in the south-east Anatolia region of Turkey. Journal of Agricultural Sciences, 16, 205-212.
• Dicle, S. & Üner, S. (2017). New active faults on Eurasian-Arabian collision zone: Tectonic activity of Özyurt and Gülsünler faults (eastern Anatolian Plateau, Van-Turkey). Geologica Acta: An International Earth Science Journal, 15(2), 107-120.
• Du, X., Gama, C., Liu, J. T. & Baptista, P. (2015). Sediment sources and transport pathway identification based on grain-size distributions on the SW coast of Portugal. TAO: Terrestrial, Atmospheric and Oceanic Sciences, 26(4), 397.
• Erinç, S. (2012). Jeomorfoloji I. (Güncelleştirenler: T. A. Ertek ‐ C. Güneysu). Der Yayınları, İstanbul, 284 s.
• Fazelpoor, K., Yousefi, S., Martínez-Fernández, V. & de Jalón, D. G. (2021). Geomorphological evolution along international riverine borders: The flow of the Aras River through Iran, Azerbaijan, and Armenia. Journal of Environmental Management, 290, Artcile 112599.
• Folk, R. L. (1954). The distinction between grain size and mineral composition in sedimentary rock nomenclature. The Journal of Geology, 62(4), 344-359.
• Folk, R. L. (1974). Petrology of Sedimentary Rocks. Hemphill Press, Second Edition, Austin, Texas, 182.
• Folk, R. L. & Ward, W. C. (1957). Brazos River bar (Texas); a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Research, 27(1), 3-26.
• Friedman, G. M. (1958). Determination of sieve-size distribution from thin-section data for sedimentary petrological studies. The Journal of Geology, 66(4), 394-416.
• Gallagher, E., Wadman, H., McNinch, J., Reniers, A. & Koktas, M. (2016). A conceptual model for spatial grain size variability on the surface of and within beaches. Journal of Marine Science and Engineering, 4(2), 38.
• Gao, S., Collins, M. B., Lanckneus, J., De Moor, G. & Van Lancker, V. (1994). Grain size trends associated with net sediment transport patterns: An example from the Belgian continental shelf. Marine Geology, 121(3-4), 171-185.
• Görür, N., Çağatay, M., Zabcı, C., Sakınç, M., Akkök, R., Şile, H. & Örçen, S. (2015). The late Quaternary tectono-stratigraphic evolution of the Lake Van, Turkey. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 151, 1-46. https://dergi.mta.gov.tr/dosyalar/images/mtadergi/makaleler/eng/20151218214147_162_164e7559.pdf
• Husain, F. (2021). Sediment of the Tigris and Euphrates rivers: an early modern perspective. Water History, 13 13-32. https://doi.org/10.1007/s12685-020-00256-2
• Jotheri, J., Allen, M. B. & Wilkinson, T. J. (2016). Holocene avulsions of the Euphrates River in the Najaf area of Western Mesopotamia: impacts on human settlement patterns. Geoarchaeology, 31(3), 175-193.
• Kadhim, W. M. & Kadhim, L. M. (2020). Geomorphological characteristics of Tigris and Euphrates Rivers in the Iraqi sedimentary plain and their impact on the extinction and change of Mesopotamian Civilization Centers (A Study in Historical Geomorphology). The Islamic College University Journal, 2(57), 139-160.
• Kamar, G., 2005. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kampüs Alanındaki Çökellerin Palinostratigrafisi ve Paleoklimatolojisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Kamar, G. (2021). Holocene palynology and pollen-based palaeoclimate reconstruction of Lake Erçek (Eastern Anatolia); short-term climatic fluctuations and their relation with global palaeoclimatic change; results of cores E1 and E10. Geological Bulletin of Turkey, 64(3), 1-14. https://doi.org/10.25288/tjb.927117
• Kazancı, N., Gürbüz, A. ve Boyraz, S. (2011). Büyük Menderes nehri’nin jeolojisi ve evrimi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 54(1-2), 25-56. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjb/issue/46966/589505
• Kazak, M. (2019). Akın ve Taşkonak Köyleri (Van) Çevresinde Yüzeyleyen Orta-Geç Miyosen Yaşlı Killi Kayaçların Mineralojik ve Jeokimyasal İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 119 s.
• Kıraner, F. (1959). Van Gölü doğu bölgesinin jeolojik etüdü. Türkiye Jeoloji Bülteni,7(1), 30-57. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjb/issue/52950/700212
• Koçyiğit, A. (2013). New field and seismic data about the intraplate strike-slip deformation in Van region, East Anatolian plateau, E. Turkey. Journal of Asian Earth Sciences, 62, 586-605.
• Korkmaz, K. (2020). Van Formasyonunun Nannoplankton Biyostratigrafisi ve Yaşı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aksaray, 57 s.
• Kutman, F., Akkusş, A. F. & Gedik, A. (1978). The geology and oil potential of the Muş-Van region. In E.T.Degens & F. Kurtman (Eds.), The geology of Lake Van (pp. 124-133). MTA Arşiv No: 169.
• Kuzucuoğlu, C., Christol, A., Mouralis, D., Doğu, A. F., Akköprü, E., Fort, M., Brunstein D., Zorer H., Fontugne M., Karabiyikoğlu M., Scaillet S., Reyss J.-L. & Guillou, H. (2010). Formation of the upper pleistocene terraces of Lake Van (Turkey). Journal of Quaternary Science, 25(7), 1124-1137. https://doi.org/10.1002/jqs.1431
• Lazim, A. A., Hussein, M. A. & Khazaal, H. F. (2020). The effect of West Qurna oilfield on the part of Euphrates River, northern Basra governorate, Iraq: geomorphic and structural geology integrated analysis. The Iraqi Geological Journal, 53(1c) 90-103. https://doi.org/10.46717/igj.53.1C.6Rx-2020-04/06
• Maurya, D. M., Malik, J. N. & Raj, R. (1997). Quaternary sediments of the Lower Mahi river basin, Western India. Current Science, 72(7), 519.
• McLaren, P. (1981). An interpretation of trends in grain size measures. Journal of Sedimentary Research, 51(2), 611-624.
• McLaren, P. & Bowles, D. (1985). The effects of sediment transport on grain-size distributions. Journal of Sedimentary Research, 55(4), 457-470.
• Miall, A. D. (1996). The Geology of Fluvial Deposits. Springer Verlag, Berlin, 582 p.
• Mikhailov, V. N., Kravtsova, V. I. & Magritskii, D. V. (2003). Hydrological and morphological processes in the Kura River delta. Water Resources, 30(5), 495-508.
• Moiola, R. J. & Weiser, D., 1968. Textural parameters; an evaluation. Journal of Sedimentary Research, 38(1), 45-53.
• Muhaimeed, A. S., Ibrahim, A. & Abdulateef, R. K. (2017). Using of remote sensing for monitoring geomorphological temporal changes for Tigris river in Baghdad city. The Iraqi Journal of Agricultural Science, 48(1), 215.
• Nicoll, K. (2010). Landscape development within a young collision zone: implications for post-Tethyan evolution of the Upper Tigris River system in southeastern Turkey. International Geology Review, 52(4-6), 404-422.
• Okuldaş, C. ve Üner, S. (2013). Alaköy Fayı’nın jeomorfolojik özellikleri ve tektonik etkinliği (Van Gölü Havzası, Doğu Anadolu). Yerbilimleri, 34(3), 141-168.
• Özalp, S. (2020). Late Pleistocene-Holocene lake terraces, water level change, and active tectonics: Eastern coast of Lake Van, Eastern Anatolia, Turkey. Quaternary International, 542, 54-64.
• Özkaymak, Ç. (2003). Van Şehri ve Yakın Çevresinin Aktif Tektonik Özellikleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 76 s.
• Perinçek, D. (1978). 5-6-9. Bölge (Güneydoğu Anadolu otokton-allokton birimleri) jeoloji sembolleri (Arşiv No: 6657). TPAO, (yayımlanmamış).
• Reimer, A., Landmann, G. & Kempe, S. (2009). Lake Van, Eastern Anatolia, hydrochemistry and history. Aquatic Geochemistry, 15(1), 195-222.
• Reniers, A. J. H. M., Gallagher, E. L., MacMahan, J. H., Brown, J. A., van Rooijen, A. A., van Thiel de Vries, J. S. M. & van Prooijen, B. C. (2013). Observations and modeling of steep-beach grain-size variability. Journal of Geophysical Research: Oceans, 118, 577-591,
• Saber, R., Işık, V. & Çağlayan, A. (2020). Tectonic geomorphology of the Aras drainage basin (NW Iran): Implications for the recent activity of the Aras fault zone. Geological Journal, 55(7), 5022-5048.
• Sissakian, V. & Al-Ansari, N. (2019). Geography, geomorphology, stratigraphy and tectonics of the Euphrates River Basin. Journal of Earth Sciences and Geotechnical Engineering, 9(4), 315-337.
• Stewart Jr, H. B. (1958). Sedimentary reflections of depositional environment in San Miguel lagoon, Baja California, Mexico. AAPG Bulletin, 42(11), 2567-2618.
• Sümengen, M. (2008). 1/100000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları, Van K50 Paftası. MTA Arşiv No:65, 18 s.
• Syvitski, J. P., Peckham, S. D., Hilberman, R. & Mulder, T. (2003). Predicting the terrestrial flux of sediment to the global ocean: a planetary perspective. Sedimentary Geology, 162(1-2), 5-24.
• Şen, G. (2015). Moralli Deresinin (Tuşba, Van) ve Çevresinin Sedimantolojik, Mineralojik ve Jeokimyasal Özelliklerinin İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 140 s.
• Şenel, M., Acarlar, M., Çakmakoğlu, A., Dağer, Z., Erkanol, O., Örence, S., Taşkıran, M. A., Ulu, Ü., Ünal, M.F. ve Yıldırım, H. (1984). Özalp (Van)-İran sınırı arasındaki alanın jeolojisi (Rapor No: 7623). MTA, 18 s. (yayımlanmamış).
• Şenel, M. (1987). 1/100000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi, Başkale-H38 Paftası. MTA Arşiv No: 52, 17 s.
• Udden, J.A. (1914). Mechanical composition of clastic sediments. Bulletin of the Geological Society of America, 25, 655-744.
• Utlu, M. & Ghasemlouni̇a, R. (2021). Flood prioritization watersheds of the Aras River, based on geomorphometric properties: case study Iğdır province. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (6), 21-40. https://doi.org/10.46453/jader.781152
• Üçler, N. (2019). Akım verilerinin bulanık mantık yöntemiyle tahmini: Bendimahi Çayı örneği. ALKÜ Fen Bilimleri Dergisi, 1(3), 110-119.
• Üner, S., (2003). Van Gölü Doğusu (Beyüzümü-Göllü Dolayı) Pliyo-Kuvaterner Yaşlı Karasal Çökellerin Sedimantolojisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Üner, S. (2018). Evolution of Çolpan barrier and lagoon complex (Lake Van-Turkey): sedimentological and hydrological approach. Quaternary International, 486, 73-82.
• Üner, S. (2019). The effect of tectonism on deltaic wetland migration: A case study from Bendimahi River Delta System (Lake Van-Eastern Turkey). Journal of Great Lakes Research, 45(5), 864-871.
• Üner, S., Yakupoğlu, T. ve Şenol, M. (2003). Beyüzümü delta kompleksinin (Beyüzümü-Van) fasiyes özellikleri ve gelişim modeli. Türkiye Kuvaterneri Çalıştayı IV, Bildiri Özleri Kitabı (s. 195-200). 29-30 Mayıs 2003, İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Valeton, I. (1978). A Morphological and petrological study of the terraces around Lake Van. In E. T. Degens & F. Kurtman (Eds.), The geology of Lake Van. MTA Arşiv No: 169, 158s.
• Vincent, S. J., Davies, C. E., Richards, K. & Aliyeva, E. (2010). Contrasting Pliocene fluvial depositional systems within the rapidly subsiding South Caspian Basin; a case study of the palaeo-Volga and palaeo-Kura river systems in the Surakhany Suite, Upper Productive Series, onshore Azerbaijan. Marine and Petroleum Geology, 27(10), 2079-2106.
• von Suchodoletz, H., Gärtner, A., Hoth, S., Umlauft, J., Sukhishvili, L. & Faust, D. (2016). Late Pleistocene river migrations in response to thrust belt advance and sediment-flux steering-The Kura River (southern Caucasus). Geomorphology, 266, 53-65.
• Wentworth, C.K. (1922). A scale of grade and class terms for clastic sediments. Journal of Geology, 30, 377-392.
• Winsemann, J., Lang, J., Polom, U., Loewer, M., Igel, J., Pollok, L. & Brandes, C. (2018). Ice‐marginal forced regressive deltas in glacial lake basins: geomorphology, facies variability and large‐scale depositional architecture. Boreas, 47(4), 973-1002.
• Yalçın, H., Gülen, L. ve Utkucu, M. (2013). Türkiye ve yakın çevresinin aktif fayları veri bankası ve deprem tehlikesinin araştırılması. Yerbilimleri, 34(3), 141-168.
• Yılmaz, A. V. (2017). Ağartı-Özyurt Civarında (Van Gölü Doğusu) Yüzeyleyen Orta Eosen ve Orta Miyosen Türbiditlerinin Sedimantolojik ve Yapısal Özelliklerinin İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 57 s.
• Zorer, Ö. S. (2006). Bendimahi Çayı’nda ve Çayın Van Gölü’ne Döküldüğü Noktada Doğal Radyoaktivite Seviyesinin Belirlenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.