Palaeoecological aspects of coaly sediments from the Kalkım-Gönen Basin, Northwest Anatolia

Yıl 2016, , 239 - 258, 01.08.2016

Saniye Duygu Üçbaş Durak Mehmet Serkan Akkiraz

https://doi.org/10.25288/tjb.298022

Öz

Kalkım-Gönen Havzasındaki Kömürlü Tortulların Paleoekolojik Özellikleri, Kuzeybatı Anadolu

Öz

Bu çalışma, Geç Oligosen-Erken Miyosen yaşlı Kalkım-Gönen Havzasındaki linyit içerikli tortulların paleoekolojik özelliklerini açıklamaktadır. Bu amaca ulaşmak için, çalışmalar Ünsa ve Metehan olmak üzere iki farklı alanda gerçekleştirilmiştir. Özel bir işletme olan Ünsa madencilik tarafından yaklaşık 187 m uzunluğunda karotlu sondaj yapılmıştır. Karot boyunca volkaniklerle ardalanmalı linyitli ince kırıntılı tortullar egemendir. Metehan bölgesinde de ince kırıntılı tortullarla ardalanmalı linyit düzeyleri bulunmaktadır. İstif yer yer birincil ve ikincil jips oluşumları içermektedir. Bölgedeki tortullar yoğun kırıklı ve kıvrımlı yapıya sahip olup kıvrım eksenlerinin yönlemleri genellikle kuzeydoğu-güneybatı yönlüdür. Bölgedeki açık işletmeden yaklaşık 30 m kalınlığa ulaşan ölçülü kesit alınmıştır. Ünsa sondaj örneklerinde, konifer ormanı bitkilerinden Pinaceae ve Cupressaceae ve ırmak kenarı bitki örtüsü elemanı Alnus formu çok yüksek yüzdelerdedir. Karışık orman topluluğunun temel elemanları Engelhardia, Castanea-Castanopsis, Quercus spp., ve her dem yeşil Quercus olup daha düşük miktarlarda kaydedilmiştir. Sporlar, otsul ve bataklık bitkileri en düşük miktarlarla temsil edilirler. Polen konsantrasyonundaki değişime bağlı olarak 3 farklı yersel polen zonu (Ü/1-3) ayırt edilmiştir. Metahan sporomorf toplulukları genellikle konifer ormanı (ayrılmamış Pinaceae), karışık orman topluluğu (Engelhardia, her dem yeşil Quercus, Quercus spp., Fagus, Carpinus) ve ırmak kenarı bitkilerinin (Alnus) elemanlarınca zengindir. Sporlar göreceli olarak daha düşük miktarlardadır. Bataklık ormanı ve otsullar ise en düşük yüzdeleri oluşturmaktadır. Sayım sonuçları 2 farklı yersel polen alt zonunun varlığını belirtmektedir (M/1-2). Ayırt edilen bu alt zonlar Ünsa sporormorf topluluklarındaki Ü-2 zonuna karşılık gelmektedir. Her iki alanda tanımlanan polen toplulukları çökelim süresince yoğun bir orman örtüsünün varlığını göstermektedir. Bu  ormanın içerisinde karışık orman bitkileri (her dem yeşil Quercus, Quercus spp., Engelhardia, Castanea-Castanopsis) ve koniferler (ayrılmamış Pinaceae, Cupressaceae, Keteeleria, Cedrus, Cathaya, Picea)
bulunmaktadır. Irmak kenarlarında en bol bulunan bitki Alnus’tur. Bu ortamda Ulmus, Zelkova, Carya, Pterocarya ve Liquidambar gibi bitkiler ise daha az miktarda bulunmaktadır. Sayısal iklim sonuçları ve polen toplulukları, her iki alandaki (Kalkım-Gönen Havzası) linyitli tortulların nemli, yağışlı ve sıcak koşullar altında çökeldiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kalkım-Gönen Havzası, Palinoloji

Kaynakça

• Akçay, E., Dönmez, M., Ilgar, A., Duru, M. ve Pehlivan, Ş., 2008. 1:100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları-Bandırma-H19 paftası, MTA yayın no: 103, 26.
• Akgün, F., Alişan, C. ve Akyol, E., 1986. Soma Neojen stratigrafisine palinolojik bir yaklaşım, Bulletin of
• the Geological Society of Turkey, V. 29, 13-25.
• Akgün, F., Kayseri, M.S. and Akkiraz, M.S., 2007. Paleoclimatic evolution and vegetational changes
• from the Oligocene to Miocene in Turkey, NECLIME Annual Meeting, Palaeogeography, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 253, 56-90.
• Akgün, F., Akkiraz, M. S., Üçbaş., S. D., Bozcu, M., Kapan-Yeşilyurt, S. and Bozcu, A., 2013. Oligocene Vegetation and Climate Characteristics in North-west Turkey: data from the Southwestern part of the Thrace basin, Turkish Journal
• of Earth Sciences, 22, 277-303.
• Batı, Z., 1996. Palynostratigraphy and coal petrography of the Upper Oligocene lignites of the Northern Thrace Basin, NW Turkey. PhD Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Turkey [unpublished].
• Benda, L., 1971. Grundzuge einer pollenanalytischen Gliederung des Turkischen Jungtertiars (Kanozoikum und Braunkohle der Turkei) 4. Beihhefte zum Geologischen Jahrbuch 113, 1-46.
• Bozcu, M., Akgün, F., Gürdal, G., Bozcu, A., Kapan Yeşilyurt, S., Karaca, Ö. and Akkiraz, M.S., 2015. Evolution of Çan-Etili (Çanakkale-NW Turkey) Lignite Basin: Sedimantology, Petrology, Palynology and Lignite Characterization.
• International Journal of Sediment Research, 30, 3, 197-203.
• Demirtaş, F., Bozcu, M., Koşun, E. and Akkiraz, M.S., 2015. Petrography and palynology of Late Oligocene and Middle Miocene coals in the Gelibolu peninsula, NW Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 24, 383-397.
• Duru, M., Pehlivan, Ş., Ilgar, A., Dönmez, M. ve Akçay, A. E., 2007. 1:100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları-Ayvalık-İ17 paftası. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 98, 1-36.
• Ediger, V. S., 1990. Paleopalynology of coal bearing Miocene sedimantry rocks associate with volcanics of the Biga Peninsula (NW Turkey) and the effect of volcanism on vegetation. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhand, 180, 259277.
• Ercan, T., Ergül, E., Akçören, F., Çetin, A., Granit, S. ve Asutay, J., 1990. Balıkesir-Bandırma jeolojisi, Tersiyer volkanizmasının petrolojisi ve bölgesel yayılımı. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 110, 113-130.
• Ersoy, E.Y., Çemen, İ., Helvacı, C. and Billor, Z., 2014. Tectono-stratigraphy of the Neogene basins in Western Turkey: Implications for tectonic evolution of the Aegean Extended Region. Tectonophysics, 635, 33-58.
• Gemici, Y., Akyol, E., Akgün, F. ve Seçmen, Ö., 1991.Soma kömür havzası fosil makro ve mikroflorası. Maden Tetkik Arama Dergisi, 112, 161-178.
• Genç, Y., 1998. Başçatak-Akdağmadeni (Yozgat) Zn-Pb Cu sulfide deposit: an example of metamorphosed sulfide
• deposit in the Akdağmadeni massif. Third International Turkish Geology Symposioum Abstracts book. 69, Ankara.
• Grimm, E., 1994. Tilia and Tiliagraph Pollen Diagramming Program. Illinois State Museum, Springfield, IL.
• İnci, U., 1984. Demirci ve Burhaniye bitümlü şeyllerinin stratigrafisi ve organik özellikleri: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 5, 27-40.
• İnci, U., 1998. Miocene synvolcanic alluvial sedimentation in lignite-bearing Soma Basin,Western Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 7(2), 63-78.
• İnci, U., 2002. Depositional evolution of Miocene coal successions in the Soma coalfield, western Turkey International Journal of Coal Geology 51, 1-29.
• İslamoğlu, Y., Harzhauser, M., Gross, M., Jiménoz-Moreno, G., Coric, S., Kroh, A., Rögl, F. and Made, J.V.D., 2010. From Tethys to Eastern Paratethys: Oligocene depositional environments, paleoecology and paleobiogeography of the
• Thrace Basin (NW Turkey). International Journal of Earth Sciences (IJES), 99(1), 183-200.
• Jiménez-Moreno, G., Rodriguez-Tovar, F.J., PardoIguzquiza, E., Fauquette, S., Suc, J.-P. & Müller, P. (2005). High-resolution palynological analysis in late early-middle Miocene core from the Pannonian Basin, Hungary: climatic changes, astronomical forcing and eustatic fluctuations in the Central Paratethys. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 216(1), 73-97.
• Kaya, O., Ünay, E., Göktaş, F. and Saraç, G. 2007. Early Miocene stratigraphy of central west Anatolia, Turkey: implications for the tectonic evolution of the eastern Aegean area. Geological Journal, 42(1), 85-109.
• Mosbrugger, V. and Utescher, T., 1997. The Coexistence Approach-a method for quantitative reconstructions of Tertiary terrestrial paleoclimate data using the plant fossils. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 134, 61-86.
• Nebert, K., 1978. Linyit içeren Soma Neojen Bölgesi, Batı Anadolu. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 90, 20-69.
• Okay, A. I., Siyako, M., & Bürkan, K. A. (1990). Biga Yarımadası’nın jeolojisi ve tektonik evrimi. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 2(1), 83-121.
• Pehlivan, Ş., Duru, M., Dönmez, M., Ilgar, A., Akçay, E., Erdoğan, K. ve Özer, D., 2007. 1:100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları-Bandırma-H19 paftası. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 96,1-40.
• Selim, H. H., Tüysüz, O. ve Barka A. A., 2006. Güney Marmara Bölümünün Neotektoniği. İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, 5, (1) 151-160.
• Siyako, M., Bürkan, K. A. ve Okay, A., 1989. Biga ve Gelibolu Yarımadaları’nın Tersiyer jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 1/3, 183–200.
• Suc, J.P. (1984). Origin and Evolution of the Mediterranean vegetation and climate in Europe. Nature, 307, 429-432.
• Üçbaş Durak, S. D. ve Akkiraz, M. S., (2016). Late Oligocene- Early Miocene palaeoecology based on pollen data from the Kalkım-Gönen Basin (Northwest Turkey). Geodinamica Acta.