Başkale Bölgesi’nin (Van) Jeolojik ve Jeomorfolojik Öğeleri

Yıl 2017, Cilt: 60 Sayı: 1, 77 - 92, 01.01.2017

Azad Sağlam Selçuk Halil Zorer

https://doi.org/10.25288/tjb.297830

Cited By: 1

Öz

Başkale Bölgesi, Basra Havzasında yer almaktadır. Bölgede yerleşmiş, gelişmiş ve yok olmuş birçok medeniyet ile halen süren yaşam faaliyetlerini etkileyen, kontrol eden en önemli etkenlerden birisi de bölgenin jeoloji ile jeomorfolojisidir. Başkale bölgesinde, farklı yer süreçleri sonucunda gelişmiş birçok jeolojik miras öğesini gözlemlemek mümkündür. Bunlardan bazıları tektonik bazıları ise volkanik kökenlidir. Havzada bulunan jeolojik miras üyelerinin çoğu traverten oluşumları ile ilgilidir. Özellikle, travertenlerin çökelme süreçlerine bağlı olarak aktif olarak gelişen sırt ve teras tipi travertenler bölgenin birçok alanında izlenebilmektedir.  Başkale Bölgesinin kuzeydoğusunda Neojen-Kuvaterner volkanik ürünlerin oluşturduğu Vanadokya Volkanik Alanı (VVA) yer alır. Yaklaşık olarak 55 km’lik alanı kaplayan VVA’da 1700’den fazla peri bacası oluşumu bulunmaktadır. Bölgenin kuzey kesiminde yaygın olarak görülen bu volkanizma jeomorfolojiyi kontrol eden önemli faktörlerden biridir. Bu çalışmada, Başkale Bölgesinde gözlemlenen jeolojik miras niteliği taşıyan oluşumlar, bölge jeolojisi ve stratigrafisi içerisindeki konumları ile eski medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan kültürel miras öğeleri tanıtılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Başkale, jeolojik miras

Kaynakça

• Acarlar, M., Türkecan, A., 1986. Başkale (Van) Batı ve Kuzeybatısının Jeolojisi. MTA Rapor No: 7913, 87s (yayınlanmamış).
• Altunel, E. 1996. Pamukkale Travertenlerinin morfolojik özellikleri, yaşları ve neotektonik önemleri. MTA Dergisi, 118, 47-64.
• Altunel, E., Hancock, P.L. 1993a. Active fissuring and Faulting in Quaternary travertines at Pamukkale, Western Turkey. Zeitschrift für Geomorphologie Supplement, 94, 285–302.
• Altunel, E., Hancock, P.L. 1993b. Morphology and structural setting of Quaternary travertines at Pamukkale, Turkey. Geological Journal, 28, 335–346.
• Altunel, E., Hancock, P.L. 1996. Structural attributes of travertine filled extensional fissures in the Pamukkale Plateau, Western Turkey. International Geology Review, 38, 768–777.
• Ateş, Ş., Mutlu, G., Özerk, O.Ç., Çiçek, İ., Karakaya Gülmez, F., Bulut Üstün, A., Karabıyıkoğlu, M., Çelebioğlu, R., Özata, A., & Aksoy, A., 2007. Van Bölgesinin yerbilimleri verileri. MTA Rapor No:10961, 152s (yayınlanmamış).
• Bachmann, W., 1913. Churches and mosques in Armenia. 80 p. front. (map) illus., 71 pl. (2 double) incl. plans. 37 cm, Leipzig.
• Bargar, K. E., 1978. Geology and thermal history of Mammoth Hot Springs, Yellowstone National Park, Wyoming. U.S. Geological Survey Bulletin, 1444, 1-55.
• Chafetz, H.S., Folk, R.L. 1984. Travertines: Depositional morphology and the bacterially constructed constituents. Journal of Sedimentary Petrology, 54, 289–316.
• Çakır, Z., 1999. Along-strike discontinuity of active normal Faults and its influence on Quaternary travertine deposition; examples from western Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 8, 6780.
• De Filippis, L., Faccenna, C., Billi, A., Anzalone, E., Brilli, M., Özkul, M., Villa, I. M. 2012. Growth of fissure ridge travertines from geothermal springs of Denizli basin, western Turkey. Geological Society of America Bulletin, 124, 1629–1645.
• Dewey, J.F., Hempton, M.R., Kidd, W.S.F., Saroglu, F., Şengör, A.M.C., 1986. Shortening of continental lithosphere: The neotectonics of Eastern Anatolia - A young collision zone. Geological Society Special Publication, pp. 1-36.
• Djamour, Y., Andrnant, P., Nankali, H.R., Tavakoli, F., 2011. NW Iran-eastern Turkey present-day kinematics: Results from the Iranian permanent GPS network. Earth and Planetary Science Letters, 307, 27-34.
• Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Olgun, Ş. ve Elmacı, H., 2012. 1:250.000 ölçekli Türkiye diri fay haritaları serisi, Van (NJ38-5) Paftası, Seri No:52, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye.
• Erdoğan, T., 1975. Gölbaşı Civarının Jeolojisi. TPAO Raporu, 929, 18.
• Göncüoğlu, M. C. ve Turhan. N. 1984. Geology of the Bitlis metamorphic belt. MTA yayınları (In: Tekeli, O. ve Göncüoğlu, M.C. (eds), 237-244.
• Gürsoy, H., Tatar, O., Piper, J.D.A., Heimann, A., Koçbulut, F. and Mesci, B.L. 2009. Palaeomagnetic study of Tertiary volcanic domains in Southern Turkey and Neogene anticlockwise rotation of the Arabian Plate. Tectonophysics, 465, p.114-127.
• Hancock, P.L., Chalmers, R.M.L., Altunel, E., Çakır, Z. 1999. Travitonics: using travertines in active Fault studies. Journal of Structural Geology, 21, 903–916.
• İHA (İhlas Haber Ajansı), 2012. http://www.haberturk.com/ekonomi/turizm/haber/731542-vanadokyakapadokya-degil-galeri, 6 Nisan 2012.
• Koçyiǧit, A., Yılmaz, A., Adamia, S., Kuloshvili, S., 2001. Neotectonic of East Anatolian Plateau (Turkey) and Lesser Caucasus: Implication for transition from thrusting to strike-slip faulting. Geodinamica Acta, 14, 177-195.
• Koçyiğit, A., 2005. Sütlüce (Hakkari) Depreminin Kaynaği: Başkale Fay Kuşağı, (GD Türkiye). Deprem Sempozyumu, Denizli, 1-2.
• Reilinger, R., McClusky, S., Andrnant, P., Lawrence, S., Ergintav, S., Cakmak, R., Ozener, H., Kadirov, F., Guliev, I., Stepanyan, R., 2006. GPS constraints on continental deformation in the Africa- Arabia-Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. Journal of Geophysical Research: Solid Earth (1978- 2012) 111.
• Ricou, L. 1971. Le croissant ophiolitique péri-arabe: Une ceinture de nappes mises en place au Crétacé supérieur.
• Sümengen, M., 2008. Başkale-L52 paftası:Türkiye 1/100.000 ölçekli jeoloji haritaları serisi, MTA yayınları, Ankara.
• Şaroǧlu, F., Yılmaz, Y., 1986. Doǧu Anadolu’da neotektonik dönemdeki jeolojik evrim ve havza modelleri. Maden Tektik ve Arama Dergisi, 107, 73-94.
• Şengör, A. M. C., ve Kidd, W. S. F., 1979. Postcollisional tectonics of the Turkish-Iranian plateau and a comparison with Tibet. Tectonophysics, 55(3-4), 361-376.
• Şengör, A. M. C., ve Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75(3-4), 181-190,193-199,203241.
• Uysal, I.T., Feng, Y., Zhao, J.X., Isik, V., Nuriel, P., Golding, S.D., 2009. Hydrotermal CO2 degassing in seismically active zones during the Late Quaternary. Chemical Geology, 265, 442-454.
• Yılmaz, Y., 1971. Etüde petrographicque et geochronologique de la region de Casa (Partie Meridionale du Masif de Bitlis, Turquie, These de doct 3 cycle). Univ. Sci.Med. Greonable, 230.
• Yılmaz, Y., Şaroǧlu, F., Güner, Y., 1987. Initiation of the neomagmatism in East Anatolia. Tectonophysics 134, 177-199.
• Yılmaz, O., 1975. Casas Bölgesi (Bitlis Masifi) kayaçlarının petrografik ve stratigrafik incelenmesi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 18-1, 33-40.
• Weed, W.H., 1889. Formation of travertine and siliceous sinter by the vegetation of hot springs. U.S. Geol. Surv. Annual Rep., 9, 613-676.