A Palaeontological Geosite Example: Hasanağa Stream, Akçadağ, Malatya

Yıl 2017, Cilt: 60 Sayı: 1, 93 - 106, 01.01.2017

Sibel Kayğılı Niyazi Avşar Ercan Aksoy

https://doi.org/10.25288/tjb.297840

Cited By: 4

Öz

Rock, mineral, fossil associations, structure, geological section, landforms or a part of land which they represent current or former geological process, event or a specialty is defined geosite. Some geologic units containing fossil associations and outcropping along Hasanağa Stream located in the northwest of Akçadağ which is a settlement of Malatya city in Eastern Anatolia Region, is seen as a good example to this definition. The age of the geological units that outcrop along Hasanağa Stream ranges from Mesozoic to Quaternary. Diversity of Tertiary sedimentary units along Hasanağa Stream is represented by Korgantepe, Yenice and Asartepe members of Eocene Darende Formation, Oligocene Muratlı Formation and Lower Miocene Alibonca Formation. The geological units constitute a regular sequence range from Lutetian to Oligocene in Hasanağa Stream. Their abundant larger benthic foraminifera such as Nummulites, Alveolina and Discocyclina are the subject of this study and they have been evaluated within the scope of geological heritage. Along the Hasanağa stream also, there are many caves having traces of life in some of them, on both sides of the valley, in different sizes. Diversity of larger benthic foraminifera and karstic formations increases the scientific importance of the district.

Anahtar Kelimeler

Darende Formation, Geosite, Hasanağa Stream, arger benthic foraminifera, Malatya, Eastern Turkey

Paleontolojik Bir Jeosit Örneği: Hasanağa Deresi, Akçadağ, Malatya

Öz

Güncel veya eski bir jeolojik süreci, olayı veya özelliği ifade eden kayaç, mineral, fosil topluluğu, yapı, istif, yer şekli ya da arazi parçası jeosit olarak tanımlanır. Doğu Anadolu Bölgesinde, Malatya ili, Akçadağ ilçesinin kuzeybatısında yer alan Hasanağa Deresi boyunca yüzeyleyen bazı jeolojik birimlerde bulunan fosil topluluğunun, bu tanıma iyi bir örnek oluşturduğu görülür. Hasanağa Deresi boyunca izlenen jeolojik birimlerin yaşları Mesozoyik’ten Kuvaterner’e kadar değişmektedir. Hasanağa Deresi boyunca Tersiyer yaşlı tortul birim çeşitliliği, Eosen yaşlı Darende Formasyonu’nun Korgantepe, Yenice ve Asartepe üyeleri, Oligosen yaşlı Muratlı Formasyonu ve Erken Miyosen yaşlı Alibonca Formasyonu ile ifade olmaktadır. Hasanağa Deresi’nde Lütesiyen’den Oligosen’e kadar uzanan düzenli istifi oluşturan birimlerde bolca bulunan ve Nummulites, Alveolina ve Discocyclina’larla temsil edilen iri bentik foraminiferler’in jeolojik miras kapsamında değerlendirilmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.

Hasanağa Deresi boyunca, vadinin her iki tarafında değişik boyutlu, bazılarının içinde yaşam izleri gözlenmiş olan çok sayıda mağara da bulunmaktadır. Sahip olduğu iri bentik foraminifer çeşitliliği ve bolluğu ile karstik oluşumlar ve bunlara kolay ulaşılabilirlik, bölgenin bilimsel önemini arttırmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Darende Formasyonu, Hasanağa Deresi, iri bentik foraminifer, Jeosit, Malatya

Kaynakça

• Akkuş, F. M., 1971. Darende-Balaban havzasındaki (Malatya, DGD anadolu) litostratigrafik birimler ve jipsli formasyonların yaşı hakkında yeni bilgiler. Maden Tetkik ve Arama (MTA) Dergisi, 75, 1-18.
• Alan, B., 2011. Malatya Havzasındaki sığ denizel sedimanların Eosen (Orta- Geç Eosen) bentik foraminifer tanımlaması ve biyostratigrafisi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Doktora Tezi, 249s (yayınlanmamış).
• Bedi, Y., Yusufoğlu, H., Beyazpirinç, M., Usta, D., Özkan, M.K., Yıldız, H. 2009. Doğu Torosların jeodinamik evrimi. MTA derleme No: 11150 (yayımlanmamış).
• Çağlar, M., 2009. Benthic foraminiferal biostratigraphy of the tertiary sediments from the Elazig and Malatya Basins, Eastern Turkey. Journal of the Geological Society of India, 74, Issue 2, 209-222.
• Dewey, J.F., Hempton, M.R., Kidd, W.S.F., Şaroğlu, F. and Şengör, A.M.C., 1986. Shorteninig of continental lithosphere: The tectonics of eastern Anatolia: A young collision zone. Collision tectonics, 19, 3-36.
• Dinçer F. ve Avşar N, 2012. Darende Havzası (KB Malatya) Üst Lütesiyen- Bartoniyen birimlerinin bentik foraminifer biyostratigrafisi ve ortamsal yorumu. Haccettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 33, 31-58.
• Gedik, F., 2010. Malatya havzasındaki sığ denizel sedimanların Oligo-Miyosen bentik foraminifer tanımlaması ve biyostratigrafisi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Doktora Tezi, 177s.
• Gürbüz, K. ve Gül, M., 2005. Evolution of and factors controlling Eocene sedimentation in the DarendeBalaban basin, Malatya (Eastern Turkey), Turkish Journal of Earth Sciences, 14, 311-335.
• Karaman, T., Poyraz, N., Bakırhan, B., Alan, İ., Kadınkız, G., Yılmaz, H. ve Kılınç, F. 1993. Malatya-Doğanşehir-Çelikhan dolayının jeolojisi. MTA Raporu No: 958, Ankara (yayımlanmamış).
• Kazancı, N., 2001. Jeolojik miras üzerine, Mavi Gezegen, 4, 4-9.
• Kazancı, N., 2006. Jeoparklar ve nitelikleri: Geçmişten geleceğe yanık ülke. Kula Sempozyumu, 1-3 Eylül 2006 bildiriler, Kula, 78-81.
• Kazancı, N., 2010. Jeolojik koruma kavram ve terimler. Jeolojik mirası koruma derneği yayını, 60s.
• Kazancı, N., Şaroğlu, F. ve Suludere, Y., 2015. Jeolojik miras ve Türkiye jeositleri çatı listesi, 151, 263272.
• McKenzie, D.P., 1970. Plate tectonics of the Mediterranean region, Nature, 220, 239-343.
• McKenzie, D.P., 1972. Active tectonics of Mediterranean region, Geophys. J.R., Ast. Soc., 30, 109-185.
• Örçen, S., 1984. Medik–Ebreme (KB Malatya) dolayının biyostratigrafisi ve paleontolojisi. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi, İstanbul, Doktora Tezi, 68s.
• Perinçek, D., 1979. The geology of Hazro-KorudağÇüngüş-Maden-Ergani-Hazar-Elazığ-Malatya area. Guide
• book, Türkiye Jeoloji Kurumu Yayını, 33s.
• Perinçek, D. and Kozlu, H. 1984. Stratigraphy and structural relations of the units in the Afşin Elbistan-Doğanşehir region (Eastern Taurus). Geology of Taurus Belt, O. Tekeli, M. C. Göncüoğlu (Eds), Türkiye Petrolleri Anonim Şirketi, Ankara, 181-198.
• ProGeo Group, 1998. A first attempt at a geosites framework for Europe an IUGS initiative to support recognition of world heritage and European geodiversity. Geologica Balcanica, 28, 5-32.
• Şengör, A.M.C., 1980. Fundamentals of neotectonics of Turkey: TJK Conference, Ser. 2, 40p.
• Şengör, A.M.C. ve Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution of Turkey; a plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181-241.
• Şengör, A.M.C. ve Yılmaz, Y., 1983. Türkiye’de Tetis’in evrimi: Levha Tektoniği açısından bir yaklaşım. Türkiye Jeoloji Kurultayı (TJK), Yerbilimleri özel dizisi, 1.
• Solak, S. ve Ünlügenç, U.C, 2012. Levent (Akçadağ Malatya Batısı) ve civarının tektono-stratigrafisi. Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 27(4), 122-130.
• Sungurlu, O., Perinçek, D., Kurt, G., Tuna, E., Dülger, S., Çelikdemir, E. ve Naz, H., 1985. Elazığ Hazar-Palu alanının jeolojisi. Petrol İşleri Genel Müdürlüğü Dergisi, 29, 83-191.
• Türkmen, İ., İnceöz, M. ve Kerey, İ. E., 1999. Kırkgeçit Formasyonu (Orta Eosen-Oligosen) gelgit düzlüğü ve fırtınalı şelf kompleksine bir örnek (Elazığ KKB’sı), Yerbilimleri Bülteni, 21, 125-142.
• Türkmen, İ., İnceöz, M., Aksoy, E. ve Kaya, M., 2001. Elazığ yöresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoğrafyası ile ilgili yeni bulgular. Haccettepe Üniversitesi Yerbilimleri Bülteni, 24, 81-95.
• Wimbledon, W. A. P., 1996. National site election, a stop on the road to a European geosite list, Geologica Balcanica, 26, 15-27.
• Wimbledon, W. A. P., Smith-Meyers, S., 2012. Geoheritage in Europe and its conservation ProGEO special publications, Oslo, Norway, 405s.
• Yazgan, E., and Chessex, R., 1991. Geology and tectonic evolution of the southeastern taurides in the region of Malatya. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 3, 1-42.