Düzağaç (Kozan-Adana) Bölgesindeki Bitümlü Şeyllerin Hümik Asit Özellikleri

Yıl 2015, Cilt: 58 Sayı: 3, 61 - 74, 01.08.2015

Faruk Ay , Ergün Kasaka

https://doi.org/10.25288/tjb.298487

Cited By: 1

Öz

Ülkemizde bitümlü şeyller kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil enerji kaynaklarıyla karşılaştırıldığında rezerv bakımından kömürden sonra ikinci sırada yer almaktadır ve bu nedenle de ülkemiz ekonomisi için önemli bir değere sahiptir. Tüm dünyada da olduğu gibi Türkiye’nin de en önemli sorunlardan birisi enerji ihtiyacının karşılanmasıdır. Ülkemizde enerji potansiyeli olan en önemli fosil yakıt kaynaklarından linyit ve taşkömürüne günümüze kadar nispeten gerekli önem verilmiş olmasına karşın, bitümlü şeyl için bunu söylemek mümkün değildir. Son yıllarda yapılan birçok bilimsel araştırmaya göre bitümlü şeyllerin enerji kaynağı olarak kullanılması yanı sıra farklı alanlarda da kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Bu alanlardan biri de tarımsal verimliliğin arttırılmasına yönelik çalışmalardır. Ülkemiz tarım topraklarının büyük çoğunluğunda, organik madde miktarının % 1’in altında olması nedeniyle verimli ve kaliteli ürün yetiştirebilmek için toprak için ilave besin, yani organik maddeye ihtiyacı vardır. Bu çalışmada şeylerin enerji kaynağı olarak kullanımı dışında, toprakların verimini arttırma potansiyeli değerlendirmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda Düzağaç (Kozan-Adana) bitümlü şeyllerinin toprak güçlendirici (organik gübre hümik Asit) olarak kullanım imkanları araştırılmıştır. Düzağaç bitümlerinin pH’ı 7.79 olarak belirlenmiş olup, bu değer asidik topraklarımızın pH’ının dengelenmesine yardımcı olacaktır. Ülkemizde var olan ancak enerji kaynağı olarak kullanımı ekonomik olmayan bitümlü şeyllerin organik gübre (Hümik Asit) olarak kullanılmasının ekonomik açıdan ve topraklarımızın ıslahı ve geleceği için büyük önem taşıdığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adana-Kozan, bitümlü şeyl, hümik asit, Düzağaç

Kaynakça

• Ayhan, A., 1988, 1/100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi, Kozan- J21 paftası, MTA yayınları, Ankara.
• Ballice, L., Yüksel, M., Sağlam, M. ve Hanoğlu, C., 1995. Mevcut enerji ve kimyasal hammadde kaynakları arasında bitümlü şistlerin yeri ve önemi. Ekoloji Dergisi, 14; 9 - 13.
• Calemma, V. ve Rausa, R., 1988. Process for the production of regenerated humic acids from coal. US Patent 4.788.360.
• Çolakoğlu, H., 1996. Organo-mineral Gübre Üretimine Yeni Yaklasımlar. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 20, s: 25–28. Özel Sayı Tübitak.
• Dağlıoğlu, C., 1988. Kozan-Feke-Saimbeyli Tufanbeyli (Adana ilçeleri)-Sarız (Kayseri) ilçesi Dolayının Demir Cevherleşmeleri Prospeksiyonu Jeoloji Raporu; MTA Derleme No: 9215, 102 s. (yayınlanmamış).
• Dağlıoğlu, C., 1990. T.D.Ç.A Genel Müdürlüğü adına Adana-Feke-Mansurlu Çevresinde AR:1704, AR:1544, AR:1660, AR:1662 Ruhsat Alanlarında Yapılan Etüt ve Arama Çalışmaları Jeoloji Raporu; MTA Derleme No: 8910 (yayınlanmamış).
• Dekker, J. ve Cronje, I., 1991. Recovery of humic acids. US Patent 5.004.831.
• Demirtaşlı, E., 1967. Pınarbaşı-Sarız-Mağara civarının jeoloji raporu; MTA Enst. Raporu, Rap. No: 1935, 129 s. (yayınlanmamıs).
• Depel, G., 2000. Düşük Değerli Linyitin Tarımda Kullanılma Olanağı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 54s.
• Detroit, W. ve Lebo, Jr. 1997, Production of acid soluble humates. US Patent 5.663.425.
• DPT, 2001. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı, ÖİK Raporu, 11-50.
• EASAC Report, 2007. A Study on the EU Oil Shale Industry-Viewed in the Light Oil the Estonian Experience, A Report by EASAC to the Committee on Industry, Research and Energy of the EU Parliament.
• Eyüpoğlu, F., 1999. Türkiye Topraklarının Verimlilik Durumu. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No: 220, Ankara.
• FAO, 2009. Resource STAT-Fertilizer. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://faostat.fao.org/site/575/Desktop
• Francioso, O., Ciavatta, C., Montecchio, D., Tugnoli, V., Sanchez-Cortes, S. and Gessa, C., 2003. Quantitative estimation of peat, brown coal and lignite humic acids using chemical paremeters, 1H-NMR and DTAanalyses. Bioresource Technology, 88; 189-195.
• Grabowska, E. L. ve Gryglewicz, G., 2005. Adsorption of lignite-derived humic acids on coal-based mesoporous activated carbons. Journel of Colloid and Interface Science 284; 416-423.
• Hayes, M.H.B., MacCarthy, P., Malcolm, R.L. ve Swift, R.S. (Eds.)., 1989. Humic Substances H: In Search of Structures, Wiley, New York.
• Ketin, A., 1966. Anadolu’nun tektonik birlikleri; M.T.A Dergisi, 6, 20-34.
• Kim, H.T., 2003. Humic Matter in Soil and the Environment ; c. 7, p: 31.
• Kural, O., 1978. Türkiye Linyitlerinde Humik Asit Dağılımının İncelenmesi. İTÜ Maden Fakültesi. Doktora Tezi, 99 s, (Yayımlanmamış).
• Kural, O., 1998. Kömür Özellikleri, Teknolojisi ve Çevre İliskileri. İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü, İstanbul, 55; 117-127.
• Kök, M.V., 2006. Oil Shale Resources in Turkey, Oil Shale, 23 (3) 209–210.
• Güleç, K. ve Önen, A., 1993. Turkish oil shales: reserves, characterization and utilization, Proceedings of the 1992 Eastern Oil Shale Symposium, University of Kentucky, Institute for Mining and Minerals Research, Lexington, USA, pp. 12–24.
• Laherrere, J., 2005. Review of Oil Shale Data, www. hubbertpeak.com/laherrere/ OilShale Review.pdf.
• Lehtonen, K., Hanninen, K. and Ketola, M., 2001. Structurally bound lipids in peat humic acids. Organic Geochemistry, 32; 33-43.
• Lguriate, A., Ait Baddi, G., El Mousadik, A., Gilard, V., Revel, J.C. and Hafidi, M., 2005. Analysis of humic acids from aerated and non- aerated urban landfill composts. Internetional biodeterioration & biodegradation, 56; 8-16.
• Metin, S., 1984. Doğu Toroslar’da Derebaşı (Develi), Armutalan ve Gedikli (Saimbeyli) Köyleri Arasının Jeolojisi; A.Ü. Müh. Mim. Fak. Yerbilimleri Dergisi., 4, 1-2, 45-66.
• Metin, S., Papak, I. ve Keskin, H., 1982. Tufanbeyli Sarız ve Göksün Saimbeyli Arasının Jeolojisi, MTA Rap., Ankara, No: 7219 (yayımlanmamış).
• Özgül, N., 1971. Orta Toroslar’ın kuzey kesiminin yapısal gelişiminde blok hareketlerinin önemi; Türkiye Jeol. Kur. Bült., 14, 75-87.
• Özgül, N., Metin, S., Göger, E., Bingöl, A., Baydar, O. ve Erdoğan, B., 1973. Tufanbeyli dolayının (Doğu Toroslar, Adana) Kambriyen-Tersiyer kayaları; Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 16, 39-52.
• Özgül, N., 1976. Torosların Bazı Temel Jeoloji Özellikleri; TJK Bülteni, 19, 1, 65-78.
• Özgül, N. ve Kozlu, H., 2002. Kozan-Feke (Doğu Toroslar) Yöresinin Stratigrafisi ve Yapısal Konumu ile İlgili Bulgular; Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 14, 1, 1-36.
• Özgül, N., 2006. Toroslar’ın Paleozoyik Yaşta Bazı Kaya Stratigrafi Birimleri. Stratigrafi Komitesi 6. Çalıştayı (Toros Kuşağı ve Güneydogu Anadolu Bölgesi Prekambriyen-Paleozoyik Kaya Birimlerinin Litostratigrafi Adlamaları); Bildiri
• Özleri, 1-8, Ankara.
• Probstein, R.F. ve Hicks, R.E., 1982, Synthetic Fuels, Mc Graw Hill Chemical Engineering Series, 322373.
• Senn, T. L. And Kingman, A. R., 1973. “A review of Humus and Humic Acids.” Clemson University, Dept of Horticulture, Research Series No. 145.
• Skhonde, M.P. Herod, A.A., Van der Walt, T.J., Tsatsi, W.L. ve Mokoena, K., 2006. The effect of thermal treatment on the compositional structure of humic acids extracted from South African bituminous coal. International Journal of Mineral Processing, 01950; 1-7.
• Şengüler, İ. 1985, Bitümlü şeylden yararlanma. Yeryuvarı ve insan, 10, 4, 59-63.
• Şengüler, İ., 1994. Bitümlü şeyl. Türkiye Enerji Bülteni, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayını, 1,1, 21-26.
• Şengüler, İ., 2001. Türkiye bitümlü şeyllerinin GAP bölgesinde toprak güçlendirici olarak kullanılma imkanlarının araştırılması ve geliştirilmesi. MTA Genel Müdürlüğü Enerji Hammadde Etüt ve Arama Daire Başkanlığı, 21 s., Ankara.
• Şengüler, İ., 2007. Asfaltit ve Bitümlü Şeylin Türkiye’deki Potansiyeli ve Enerji Değeri, TMMOB Türkiye VI. Enerji Sempozyumu Küresel Enerji Politikaları, Ankara.
• Taban, S. ve Turan, M.A., 2012. Tarımda Gübre Çevre İlişkileri.TarımTürk, 34: 10-14.
• Tissot, B.P., ve Welte, D.H., 1984. Petroleum Formation and Occurrence: Springer-Verlag. Berlin.
• Toraman, Ö.Y. ve Uçurum, M., 2009. Alternatif Fosil Enerji Kaynağı: Bitümlü Şeyl, TÜBAV Bilim Dergisi 2(1), 37-46.
• USA Department of Energy, 2004. Strategic Significance of America’s Oil Shale Resource, Vol.II, Section 2.1.
• Ünalan, G., 2003. Türkiye Enerji Kaynaklarının Genel Değerlendirmesi, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 27 (1).
• Valdrighi, M. M., Pera, A., Agnolucci, M., Frassinitti, S., Lunardi, D. and Vallini, G., 1996. Effect of compost-derived humic acids on vegetable biomass production and microbial growth within a plant (Cichorium intybus)-soil system: a comparative study.Agriculture Ecosystems & Environment, 58; 133-144.
• Vogel, E., Geßner, R., Hayes, M.H.B. ve Kiefer, W., 1999. Characterisation of humic acid by means of SERS, Journal of Molecular Structure vol. 482483, p. 195-199.
• World Energy Council (WEC), Survey of Energy Resources, 21, ISBN 0946121265, Retrieved on 2007-11-13.
• Yapıcı, N. ve Anıl, M., 2007. Düzağaç Kuvarsit Yatağının (Kozan-Adana) Cam Sanayinde Kullanılabilirliğinin Araştırılması. Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi, Cilt 22, Sayı, 2 .309-323.