Mayıslar Sahası (Sarıcakaya-Eskişehir) Polimetal Cevherleşmeleri Alterasyon Zonları İçindeki Kuvars ve Kalsitlerde Sıvı Kapanım Verileri

Yıl 2012, Cilt: 55 Sayı: 2, 111 - 136, 01.04.2012

Banu Parlak İ. Sönmez Sayılı

Öz

Mayıslar Köyü (Eskişehir-Sarıcakaya) civarında yer alan polimetalik cevherleşmeler, bölgeye tektonik olarak yerleşmiş Kretase yaşlı Dağküplü melanjının ultramafik kayaçları ile Eosen yaşlı Meyildere volkanitlerine ait andezitik kayaçlar içine çeşitli evreler halinde yerleşmiş ve yan kayaçlarda alterasyonlara yol açmıştır. Serisitleşmiş, killeşmiş, silisleşmiş ve turmalinlerce zenginleşmiş altere andezitler içinde kuvars ve karbonat damarlarının yer aldıkları görülmektedir. Makroskopik ve mikroskobik incelemeler sonucu erken ve geç olmak üzere en az iki kuvars oluşum evresi (Kuvars-I ve Kuvars-II) ve geç evre kuvarsları ile birlikte ve onların oluşumunu takip eder şekilde kalsit kristal oluşumları saptanmıştır. Cevher mikroskopisi çalışmaları sonucunda ana kayaçta bulunan oksit ve sülfid minerallerinin yanısıra pirotin, pirit, kalkopirit, galenit, sfalerit, fahlerz ve arsenopirit gibi sülfidli mineraller belirlenmiştir. Kuvarslarda ve kalsitlerde yapılan sıvı kapanım incelemeleri ile birinci evre kuvarslarda (Kuvars-I) 470⁰ - 370⁰C arasında değişen homojenleşme sıcaklıkları ve % 27- 41 aralığında değişen NaCl eşdeğeri tuzluluk değerleri belirlenmiştir. İkinci (geç) evre kuvarslar (Kuvars-II) ve onlara eşlik eden kalsitlerde 370⁰ - 270⁰C arasındaki bazı istisnai ölçümler dışında 270⁰ - 110⁰ C sıcaklıklar ve % 7 NaCl eşdeğerinden daha az tuzluluklar sergilemektedir. Cevher minerallerinin bu geç evre ile eş zamanlı olarak oluştukları söylenebilir. Alterasyon mineralleri, cevher mineralleri ve turmalinlerin sıvı kapanım verileri birlikte değerlendirilmesi sonucunda gömülü bir granitoyidik sokulumun bulunma olası ağırlık kazanmaktadır. Bu sokulumdan, değişik zamanlarda hareketlenen silisli, karbonatlı ve cevherli çözeltilerin hem andezit ve diğer çevre kayaları değişikliğe uğrattıkları hem de cevherleşmeleri oluşturdukları düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Cevherleşme, Eskişehir-Mayıslar, Kalsit, Kuvars, sıvı kapanım

Kaynakça

• Akıska, S. 2010. Yenice (Çanakkale) Bölgesi’ndeki Cu-Pb-Zn Oluşumları. A.Ü Fen Bilimleri Enst. Doktora Tezi, 234
• Bodnar, R.J.,1993. Revised equation and table for determining the freezing point depression of H2O-NaCl solutions.
• Bodnar, RJ., 2003. Reequilibration of fluid inclusions: in I.Samson, A.Anderson,&D. Marshall, eds.Fluid Inclusions:
• Cavaretta, G. and Puxeddu, M. 1990. Schorl-dravite-ferridravite tourmalines deposited by hydrothermal magmatic fluids early evolution of the Lardello geothermal field, Italy. Economic Geology, 85 no.6, 1236-1251.
• Coşkun, E., 2010. Akdağmadeni (Yozgat), Pb-Zn Yataklarında Metamorfizma etkisinin Araştırılması. Hacettepe
• Delibaş (Coşkun), E., Genç, Y. 2004. Terziali-Çayağzı (Kırşehir) Altın Cevherleşmesi: Kırşehir Masifinde saprolitik altın zenginleşmelerinin ilk bulguları. Yer Bilimleri, 23-33.
• Demirela, G. 2011. Çataltepe (Lapseki/Çanakkale) Pb-Zn±Cu±Ag Yatağı’nın Jeolojisi ve Kökeni. AÜ Fen Bilimleri Enst. Doktora Tezi, 220 s.(yayımlanmamış).
• Duru, M., Pehlivan, Ş, Kandemir, Ö., Kanar,F.,Tok, T., Karakaya Kuşağının Jeolojisi ve Jeodinamik Evrimi , MTA Genel Müdürlüğü, (Yayına hazırlanmakta).
• Gedik, İ. ve Aksay, A. 2002, 1/100000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Adapazarı H 25 paftası, MTA yayınları, Ankara
• Gleeson, S.A, Wilkinson, J.J., Stuart, F.M. and Banks, D.A. 2001. The origin and evolution of base metal mineralising
• Göncüoğlu, M.C., Turhan, N., Şentürk, K., Uysal, Ş., Özcan, A. ve Işık, A., 1996, Orta Sakarya’da Nallıhan-Sarıcakaya arasındaki yapısal birliklerin jeolojik özellikleri: MTA Der. Rap. No. 10094.
• Güllü, B. ve Kadıoğlu, Y.K. 2012, Turmalinli Kuvars Damarlarının Kökeni: Karakaya (Kaymaz) İntrüzif Kütlesi Eskişehir, Türkiye. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 17 (1): 20-28, Araştırma Makalesi, Van.
• Harraz, H.Z. 2000. A genetic model for a mesothermal Au deposit: evidence from fluid inclusions and stable isotopic studies at El Sid Gold Mine, Eastern Desert, Egypt. Journal of African Earth Sciences. Vol. 30 No.2 267-282.
• Hein, U.F., 1989, Microthermometry, Compact Course and Exercises, IGDL, University of Göttingen, 52s.
• Heinrich, C.A., Günther, D., Audétat, A. Ulrich, T. and Frischknecht, F., 1999. Metal fractionation between magmatic brine and vapor determined by microanalysis of fluid inclusions. Geology, V.27, 755-758.
• Heinrich, C.A. 2007. Fluid-Fluid interactions in magmatichydrothermal ore formation. Reviews in Mineralogy and
• Kalender, L., Sağiroğlu, A. and Kişman, S. 2009. Fluid inclusion studies in the different origin quartzs associated with Cu Pb-Zn mineralizations at Kizildag and Köprücük-Harput, East Anatolian District, Turkey. Ozean Journal of Applied
• Kibici, Y. 1984, Sarıcakaya Masifinin jeolojisi, petrografisi ve petrolojik etüdü: Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi
• Kibici, Y. 1990. Sarıcakaya Volkanitlerinin Petrolojisi ve Kökensel Yorumu. Türkiye Jeoloji Bülteni, C. 33,69-77.
• Kibici, Y. 1999. Geochemical properties and genetical interpretation of the central Sakarya region granitoid belt. Afyon Kocatepe University, Juornal of Science 1, 143-157.
• Kibici, Y. İlbeyli, N., Yıldız, A. and Bağcı, M., 2010. Geochemical constraints on the genesis of the Sarıcakaya intrusive rocks, Turkey: Late Paleozoic crustal melting in the central Sakarya Zone. Chemie der Erde 70, 243-256.
• Lai, J and Chi, G, 2007, CO2-rich fluid inclusions with chalcopyrite daughter mineral from the Fenghuangshan Cu-Fe-Au deposits, China: implicaions for metal transport in vapor, mineral Daposita,42:293-299.
• Okay, A.İ., 1984, Kuzeybatı Anadolu’da yer alan metamorfik kuşaklar: Ketin Sempozyumu, TJK Yayını.
• Okay, A.İ., 2004, Türkiye Jeolojisinde paleotetis problemi, 57.TJK Bildiri Özleri Kitabı, 8-10.
• Parlak, B., Eskişehir -Sarıcakaya Mayıslar Polimetalik Cevher Oluşumlarının Maden Jeolojik İncelemesi , Ankara
• Robb, L. 2005, Introduction of ore forming processes. Blackwell Publishing Company. 372 pp.
• Roedder, E., 1984, Fluid inclusions, Min. Soc. Am. Rev. in Min., v.12, 646 p.
• Sawkins, F. J. 1984, Metal Deposits in relation to Plate Tectonics. Minerals and Rocks series, Volume 17. xiv, 325 pp.
• Sawkins, F. J. 1990, Metal Deposits in relation to Plate Tectonics. 2nd. Ed. xix. 461pp. Berlin, Heidelberg, New York,
• Sterner, S.M., Hall, D.L. and Bodnar, R. J., 1988, Synthetic fluid inclusions. V. Solubility relations in the system NaClKCl-H2O under vapor-saturated conditions. Geochimica et Cosmochimica Acta, 52, 989-1006.
• Sourirajan, S.and Kennedy, G.C., 1962. The system HO-NaCl at elevated temperatures and pressures. Am. J. Sci. 260,115141. 2
• Ustaömer, P.A., Ustaömer, T. and Robertson, A.H.F., 2012. Ion probe U-Pb Dating of the central Sakarya Basement: A periGondwana Terrane intruded by late Lower Carboniferous subduction/collision related granitic rocks. Turkish
• Wilkinson, J.J. 2001. Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits. Lithos 55, 229-272.
• Yıldırım, S., Yıldız, H., Ak, S., Niğdeli, F. ve Turgut, B., 2002, Eskişehir-Sarıcakaya-Mayıslar Altın Cevherleşmesinin
• Yıldırım, B.A., Kalender, L. ve Şaşmaz, A. 2010. Çolaklı (Elazığ) çevresindeki Pb-Zn-Cu cevherleşmeleri ile ilişkili
• Zhang, D., Xu, G., Zhang, W. and Golding, S.D. 2007. High salinity fluid inclusions in the Yinshan polymetallic deposit