Çarpışma Sonrası Kalk-Alkalin Yozgat Volkaniklerinin Petrolojisi

Yıl 2012, Cilt: 55 Sayı: 1, 19 - 42, 01.01.2012

Canan Tiryaki Taner Ekici

Öz

Yozgat Volkanitleri Orta Anadolu’daki Orta Anadolu Kristalin Karmaşığı içerisinde, Yozgat ilinin  ise kuzey-batısında yer almaktadır. Orta-Üst Eosen yaşlı Yozgat Volkanitleri bazaltik andezit, andezit ve dasitlerden oluşmaktadır. Yozgat Volkanitleri kalk-alkalin karakter sergilemekte olup, elek dokulu plajiyoklaz fenokristalleri ve epitaksitik kuvars ksenokristalleri ile magma karışımının varlığını ispat etmektedir. Ayrıca jeokimyasal incelemeler sonucunda, bazaltik andezitlerden andezitlere doğru olivin+klinopiroksen, andezitlerden dasitlere doğru ise plajiyoklaz+hornblend fraksiyonel kristalleşmesi görülmüştür. Ayrıca kısmi ergime ve kabuksal kirlenmenin etkileri de jeokimyasal olarak izlenmiştir. Orta Anadolu’da Santoniyen-Kampaniyen döneminde Neo-Tetis okyanusunun kuzey kolu Avrasya levhasının altına dalmaktadır. Bu dalma batma olayının devamında ise kıta-kıta çarpışması ile İzmirAnkara-Erzincan Sütur zonu oluşmuştur. Alt-Orta Eosen döneminde alt kıtasal kabuğun kısmi ergimesi ile Yozgat Volkanitleri’ni oluşturan dasitik kayaçlar oluşurken bazaltik kayaçlar ise manto kökenli olarak oluşmuştur. Bu bazik ve asidik volkanik kayaçların homojen karışımıyla da ortaç bileşimli andezitik  kayaçların oluştuğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çarpışma sonrası, kalk-alkalin, petroloji, Yozgat Volkanikleri

Kaynakça

• Alpaslan, M. ve Temel, A., 2000. Petrographic and Geochemical Evidence for Magma Mixing and Crustal Contamination in the Post-Collisional Calc-Alkaline Yozgat Volcanics, Central Anatolia, Turkey, İnternational Geology Review, 42/9, 850-863.
• Alpaslan, M., Ekici, T., Otlu, N., Boztuğ, D. and Temel, A., 2005, Magmatic processes and mixing origin of andesite:
• Aydar, E., and Gourgaid, A., 1998, The Geology of Mount Hasan stratovolcano, central Anatolia, Turkey. Journal of
• Bailey, E.B. ve McCallien , W.C., 1950. Ankara Melanjı ve Anadolu Sariyajı, M.T.A. Mecm., 40, 12-22, Ankara.
• Boztuğ, D., 2000. S-I-A type intrusive associations: geodynamic significance of synchronism between methamorphism and magmatism in Central Anatolia Turkey in: Tectonics and Magmatism in Turkey and the Surrounding Area, Geological Society Special Publications, London, 173, 441-458.
• Brooks, C.K., 1978. Magma mixing in mafic alkaline volcanic rocks: the evidence from relict phenocryst phases and other inclusions, Institut for Petrologi, Voldgade 10, DK., 1350, Copenhagen, Denmark.
• Büyükönal, G., 1973. Kırşehir Masifinin Yozgat ve yakın çevresindeki magmatik kayaçlarda petrokimyasal-petrografik bir araştırma: A.Ü.F.F.Jeoloji Müh. Böl. (yayınlanmamış).
• Büyükönal, G., 1979. Yozgat Yöresi Plütonit ve Volkanitlerin Petrolojisi: Ankara Ün. F.F. Jeoloji Müh. Böl.
• Chaput, E., 1947. Türkiye’de Jeolojik ve Jeomorfolojik Teknik Seyahatları (Türkçe Tercümesi), İst. Üniv. Publ., 324, Ed. Fak. Coğ. Enst. Pbl., 11, İstanbul.
• Cox, K.G. and Hawkesworth, C.J., 1984. Relative contributions of crust and mantle to flood basalt magmatism, Mahabaleshwar, Deccan Trops: Phil. Trans. Roy. Soc. Lond. v. A310, p. 627-641.
• Çemen, I., Göncüoğlu, M.C., and Dirik, K., 1999, Structural evolution of the Tuzgölü basin in Central Anatolia, Turkey: Jour. Geol., v. 107, p. 693-706.
• Dungan, M.A. and Rhodes, J.M., 1978. Residual glasses and melt inclusions in basalts from DSDP Leps 45 and 46:
• Eichelberger, J.C., 1975. Origin of andesite and dasite: Evidence of mixing at Glass Mountain in California and other
• Ekici, T. ve Boztuğ, D., 1997. Anatolid-Pontid çarpışma sisteminin pasif kenarında yer alan Yozgat Batoliti’nde syn-COLG ve post-COLG granitoyid birlikteliği, Çukurova Ün. Jeoloji Müh. Bölümü, 20. Yıl Sempozyumu, Geosound,
• Erdoğan, B., Akay, E., and Şirin Uğur, M., 1996, Geology of the Yozgat region and evolution of the collisional Çankırı
• Erkan, Y., 1972. Petrografi ders notları. H.Ü. Yerbilimleri Enst., 118 s. (yayınlanmamış).
• Erkan, Y., 1994a. Kayaç Oluşturan Önemli Minerallerin Mikroskopta İncelenmesi, TMMOB Jeol. Müh. Odası, Yayın No: 42.
• Gençalioğlu Kuşçu, G., ve Geneli, F., 2010, Review of the postcollisional volcanism in the Central Anatolian Volcanic
• Göncüoğlu, M.C., Toprak, V., Erler, A. ve Kuşçu, İ., 1991. Orta Anadolu Batı Kesiminin Jeolojisi, Bölüm 1, Güney
• Göncüoğlu, M.C. and Türeli, T.K., 1994. Alpine Collisional-Type Granitoids from Western Central Anatolian Crystalline
• Görür, N., Tüysüz, O., and Şengör, A.M.C., 1998., Tectonic evoluation of the Central Anatolian basins: INT. GEOL.
• Hibbard, M.J., 1991. Textural anotomy of twelve magma mixed granitoid systems: in Didier, J. And Barbarin, B. (eds),
• Hibbard, M.J., 1995. Petrography to Petrogenesis. Prentice Hall: Englewood Cliffs.
• Irvine, T.N. and Baragar W.R.A., 1971. A quide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian
• Kadıoğlu, Y.K., Dilek, Y., Güleç, N. and Foland, K.A., 2003. Tectonomagmatic evolution of bimodal plutons in the
• Ketin, İ., 1955. Yozgat Bölgesinin Jeolojisi ve Orta Anadolu Masifinin Tektonik Durumu. T.J.K Bül., 6, 1-28, Ankara.
• Ketin, İ., 1966. Anadolunun Tektonik Birlikleri, M.T.A Dergisi, 66, 20-34.
• Kuo, L.C. and Kirkpatrick, R.J., 1982. Pre-eruption history of phyric basalts from DSDP lep 45 and 46: Evidence
• Lahn, E., 1949. Orta Anadolu’nun Jeolojisi Hakkında: T.J.K. Bült., 2, 1-90.
• Le Maitre R.W., Bateman, P., Dudek, A., Keller, J., Lameyre Le Bas, M.J., Sabine, P.A., Schmid, R., Sorensan, H., Streckeisen,
• A., Wolley, A.R. and Zonettin, B., 1989. A classification of igneous rocks and glossory of terms. Blackwell, Oxford.
• Luhr, J.F. and Carcmichael, I.S.E., 1980. The colima volcanic complex, Mexico, I: post-caldera andesites from Volcan
• MacKenzie, W.S. and Guilford, C., 1980. Atlas of rock forming minerals in thin section. John Wiley and Soons, Inc, New York.
• Moorhouse, W.W., 1969. The study of rocks in thin section. Harper and Row, New York, 514 pp.
• Pearce, J.A., 1983. The role of sub-continental lithosphere in magma genesis at destructive plate margins, in Hawkesworth, C.J. and Norry, M.J., eds., continental basalts and mantle xenoliths: Nantwich, U.K., Shiva, p. 230-249.
• Pitcher, W.S., 1983. Granite: typology, geological environment and melting relationships. Migmatites, Melting and
• Sun, S.S. and McDonough, W.F., 1989. Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts; implications for mantle
• composition and processes. In: Magmatism in the ocean basins. Sounders, A.D. and Norry, M.J (Editors),
• Tatar, S. ve Boztuğ, D., 1997. Yozgat Batoliti GB kesimindeki (Şefaatli-Yerköy arası) monzonitik birliktelikte
• Tümer, T. ve Remzi, H., 1975. Yozgat-Akdağmadeni ve civarının genel grafit prospeksiyonu ile Hatapalanı dere
• Wilson, M., 1989. Igneous petrogenesis: London, Chapman and Hall, 466 p.
• Yardley, B.W.D., MacKenzie W.S. ve Guilford, C., 1990. Atlas of metamorphic rocks and their textures. John Wiley and Soons, Inc, New York.
• Yılmaz, S. ve Boztuğ, D., 1994. Granitoyid Petrojenezinde Magma Mingling/Mixing Kavramı, Türkiye’den Bazı Örnekler, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 44-45, 1-20.