Çavuşköy Alüvyon Akiferinde (Sungurlu-Çorum) Yeraltısuyunun Kalitesi ve Sulamada Kullanılabilirliği / Groundwater Quality and Usability for Irrigation in the Çavuşköy Alluvium Aquifer (Sungurlu-Çorum)

Yıl 2008, Cilt: 51 Sayı: 3, 115 - 130, 01.12.2008

Ahmet Apaydın

Öz

Çalışma alanı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından sulama kooperatifi kurularak yeraltısuyundan sulama projesinin yürütüldüğü Çavuş köyü ve civarını (Çorum-Sungurlu) kapsamaktadır. İncelenen akifer, yağış ve akarsudan beslenen serbest akifer özelliğindeki alüvyondur.  Akiferin kalınlığı proje alanında 24-35 m, kuyu verimleri 6-20 l/s arasında değişmektedir. Çavuşköy akiferinde DSİ tarafından açılan kuyulardan alınan yeraltı suyu örneklerinde tuzluluk kısmen yüksek (elektriksel iletkenlik 2150-2480 µS/cm) çıkmıştır. Bunun üzerine, sulama için risk taşıdığı bilinen tuzluluğun ve sulamada önemli olan sodyum, bor ve artık sodyum karbonatın (R.C.S) miktarı, dağılımı ile yeraltısularının sulamada kullanılabilirliği araştırılmıştır. 2003 yılında ilk kez ve 2004 yılında yeniden alınan su örneklerinden elde edilen kimyasal analiz sonuçları ve bazı kuyulardan alınan iletkenlik ve sıcaklık logları jeolojik-hidrojeolojik yapı ile birlikte yorumlanarak tuzluluğun olası kaynakları, akiferdeki dağılımı ve boyutları ile yeraltısularının sulamaya uygunluğu literatürdeki sınıflamalara göre değerlendirilmiştir. 

Yapılan değerlendirmeler sonucunda, çalışma alanının akışaşağı kesimlerinde tuzluluğun kısmen (elektrik iletkenliği 2300-2500 arası) yüksek olduğu, ancak  sulama için önemli diğer parametreler olan sodyum, bor ve artık sodyum karbonat oranlarında sorun bulunmadığı saptanmıştır. Tarımsal çalışmalara göre de topraklarda tuzluluk ve drenaj sorunu bulunmaması ve ayrıca bölgede yetiştirilen ürünlerin tuza dayanımlarının literatür bilgilerine göre sahadaki yeraltısularında tespit edilen değerlerin üzerinde olması nedeniyle, sulama, tuza dayanıklı bitkilerin seçilmesi ve tarımın kontrollü bir şekilde uzmanların denetiminde yapılması koşuluyla önerilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Çavuşköy akiferi, iletkenlik logu, kimyasal analiz, pompalama deneyi, sıcaklık logu, yeraltısuyu tuzluluğu, sulama

Kaynakça

• Apaydın, A., 1996. Derinçay havzasının (Çorum) hidrojeolojik etüt raporu. DSİ Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı, 80 s (yayınlanmamış).