Karalar (Gazipaşa-Antalya) Barit-Galenit Yataklarının Jeolojisi ve Sıvı Kapanım Özellikleri

Yıl 2003, Cilt: 46 Sayı: 1, 1 - 16, 01.02.2003

Ahmet Gökçe Gülcan Bozkaya

Öz

Karalar barit-galenit yatakları
Orta Toroslar Bölgesi'nde yaygın olarak gözlenen barit-galenit yataklarının
tipik örneklerinden birisidir.
Yöredeki cevherleşmeler (Boyalık ve Büyük Ocakları), Permiyen yaşlı Bıçkıcı
Formasyonuna ait kireçtaşları
içinde, tabakalanma düzlemleri ile uyumsuz, kırık hatlarına bağlı, damar tipi
cevherleşmeler şeklindedirler.

Cevherleşmelerden
alman örneklerden hazırlanmış incekesit ve parlatma blokları ile çekilen XRD diyagramlarından barit (% 80-85 kadar) ve galenitin
(%10-15 kadar) hakim mineraller oldukları; sfalerit, pirit, fahl,limonit, kuvars ve kalsit gibi minerallerin çok
az miktarlarda bileşime katıldıkları görülmüştür. Cevherleşmelerde barit ve galenitler eş zamanlı olmayıp, baritler daha
önce oluşmuşlar ve tektonik hareketlerle milonitleşmişlerdir.

Sıvı
kapanım incelemeleri sırasında ölçülen T_FM,  Tm_ICE ve T_H değerleri, mineral oluşturucu hidrotermal çözeltilerin
içinde CaCl₂ ve
MgCl₂ gibi
tuzların bulunduğunu, çözeltilerin deniz suyu kökenli olduklarını veya denizel sedimanlar içinden geçerek ortama
geldiklerini, baritlerin oluşumu sırasında hidrotermal çözeltilerin tuzluluklarının biraz yüksek, sıcaklıklarının
düşük olduğunu, kuvarsların ve sülflirlü minerallerin oluşumu sırasında ise tuzluluğun önemli miktarda düştüğünü ve
sıcaklığın yükseldiğini göstermektedir.

Hidrotermal
çözeltilerin sıcaklıklarının erken evrede düşük, geç evrede yüksek olması
olağan hidrotermal sistemlerle
uyuşmamakta olup bu durum; hidrotermal çözeltilerin magmatik kökenli olmaktan daha
çok yüzeysel kökenli olduğu,
sığ derinlere inerek az ısnmış çözeltilerin tabandaki sedimanlardan ve
kayaçlardan çözdükleri baryum ve
sülfat iyonlarını erken evrede cevherleşme ortamına taşıyarak baritleri
oluşturdukları, derinlere inerek daha fazla ısınmış
çözeltilerin ise tabandaki sedimanlardan ve kayaçlardan çözdükleri kurşun,
çinko ve diğer elementleri geç evrede
cevherleşme ortamına getirerek sülflirlü mneralleri oluşturdukları şeklinde
açıklanabilir.

Anahtar Kelimeler

Barit, galenit, cevher mikroskopisi, Gazipaşa, Karalar, Sıvı kapanımı

Destekleyen Kurum

Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Fonu

Proje Numarası

M-151

Teşekkür

Doç.Dr.Ömer Bozkaya

Geology and Fluid Inclusion Characteristics of the Karalar (Gazipaşa- Antalya) Barite-Galena Deposits

Öz

Karalar barite - galena deposits are the typical
examples of the carbonate hosted barite - galena, deposits oc cured in the
Central Tauride Belt Ore deposits (Büyük and Boyalık Mines) of the area occured
in the limestones of the Permian Bıçkıcı Formation as ore veins along the fault
zones which are discordant to the bedding planes.

Microscopic and XRD studies show that the ore deposits
mainly contain barite (80 - 85 %) and galena (10 - 15 %) and small amounts of
sphalerite, pyrite, fahlerz, limonite, quartz and calcite. Barites were
occurred during the earlier episode of mineralization and mylonitized before
than the galena formation.

The measurements of T_FM, Tm_ICE
and T_H during the fluid inclusion studies indicate that the ore
deposits of the area were developed by hydrothermal fluids with following
characteristics; the presence of the salts of CaCl₂ and MgCl₂
which indicate that the fluids are of sea water o rigine or circulated in the
marine sediments, the salinity of the fluids were relatively high and their
temperature were low during the crystallization of barites (earlier episode of mineralization),
and the salinity of the fluids decreased while their temperatures increased
during the crystallization of sulfide minerals (later episode of mineralization).

The disharmonies between the salinity and temperature
of the fluids during the early and later episode of mineralization may be
explained as; the fluids were surficial origine (either meteoric or sea water)
rather than magmatic origine and the fluids which circulated in the shallow
depth were sligtly warmed, dissolved the Ba and sulfate from the marinal
sediments of the basement and transported to the mineralization environment
during the early episode, while the deeply circulated fluids were heated up to
the higher temperatures, dissolved the Pb, Zn and other elements from the
basement and reached to the environment during the later episode of
mineralization.

Anahtar Kelimeler

Barite, galena, orepetrograpy, Gazipaşa, Karalar, fluid inclusion

Proje Numarası

M-151

Kaynakça

• Ayhan, A., 1979. Geologie und Mineralogie der Blei-Zink-Baryte-Lagerstaetten zwischen Burhan Malı. und Yuları bei Gazipaşa- Antalya: Heidelberg Univ., Doktora tezi, 175 sayfa (yayınlanmamış).
• Ayhan, A., 1981. Aydap ve Yuları (Gazipaşa- Antalya) Pb-Zn yataklarının kökeni ve remobilizasyon sorunu: MTA Derg., 95/96, 57-69.
• Ayhan, A., 1982., Burhan ve Yuları Köyü arasında bulunan galenitti barit yatakları (Gazipaşa-Antalya): Türkiye Jeol. Kur. Bült., 25/2,105-117.
• Barutoğlu, O.H., 1942. Garbi Toroslar'la Anamur- Antalya civarının jeolojik raporu: MTA Rap., 983 (yayınlanmamış), Ankara.
• Bilgisu, T., 1976. Gazipaşa-Karalar Bölgesi jeolojik etüd raporu. Etibank Mad. Dairesi Başkanlığı. Ankara.
• Bodnar, R.J., 1993. Revised equation and table for determining the freezing point depression of H2O-NaCl solutions. Geochemica et Cosmochimica Acta, 57, 683-684.
• Bozkaya, Ö., Yalçın, H., 2001. Antalya Birliği'nin diyajenez/metamorfızmasına ilişkin mineralojik açılımlar, Alanya-Gazipaşa, Orta Toroslar. 54. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 7-10 Mayıs, Ankara, Bildiriler CD'si, Bildin No: 54-47, 10 s.
• Çopuroğlu, L, 1994. Karalar-Gazipaşa (Antalya) galenit-barit yatağının mineralojik petrografik ve jenetik incelenmesi: MTA Dergisi, 116,29-36.
• Çöteli, R. ve Türk, Y., 1975. Alanya-Gazipaşa yöresinin arasında bulunan Pb-Zn barit zuhurları hakkında rapor: MTA Rap., 1242 (yayınlanmamış), Ankara.
• Gökçe, A. ve Bozkaya, G., 2000. Karalar (Gazipaşa-ANTALYA) galenit-barit yatağının oluşum koşullarının ve kökeninin belirlenmesinde sıvı kapanım ve iz element jeokimyası incelemeleri. Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma Fonu Projesi. Proje No: M-151 (yayınlanmamış).
• Gülseren, E., 1987. Gazipaşa ve civan barit zuhurlarının maden jeolojisi raporu: MTA Rap., 8208 (yayınlanmamış), Ankara.
• Gümüş, A., Karaoğlu,N., Karaoğlu, Y., 1996. Karalar (Gazipaşa-Antalya-Türkiye) Pb- Zn-Ba cevherleşmesi: Cevheıieşme-dolomitleşme ilişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü AFS Proje No: 0.922.95.01.19.
• Özgül, N., 1976. Toroslar1 sn bazı teme! Jeoloji özellikleri. TJK Bülteni, i9, 65-78.
• Özgül, N., 1984. Alanya Tektonik penceresi ve batı kesiminin jeolojisi. Ketin Simpozyumu, 97-120, Türkiye Jeoloji Kurultayı.
• Petrascheck, W.E., 1966. Gazipaşa-Anamur çevresi kurşun ve barit yatakları. MTA Rap. 3801 (yayınlanmamış), Ankara.
• Remzi, H., 1978. Alanya-Gazipaşa çevresine ait barit etüd raporu. MTA Rap. No: 6385 (yayınlanmamış), Ankara.
• Sadıklar, M.B., 1978. Schwerspat-und Bleiglanz- Vorkommen und ihre geologisch-petrogr. Lage im Gebiet der Dörfer Kıcık,E.Güney und Seyfe (Zeytinada) bei Gazipaşa-Antalya (Türkei): Dpi. Arb. Univ., 111, Heidelberg.
• Sadıklar, M.B. ve .Amstutz, G.C, 1981. Kıcık, Endişegüney ve Seyfe (Gazipaşa/Antalya-Türkiye) yöresindeki tabakaya bağlı barit-galen zuhurları. MTA Dergisi 95/96, 114-123.
• Shepperd, T.J., Ranklin, A.H., and Alderton, D.H.M., 1985. A practical guide to fluid inclusion studies: Glasgow, Blackie, 239 p.
• Striebel, H., 1965. Die Bleierz-Baryt-Lagerstaette von Karalar-Gazipaşa und ihr geologischer Rah men: Münih Üniv. Doktora tezi, 48 s.
• Şenel, T., 1977. Antalya-Gazipaşa cevher değerlendirme ara raporu. Etibank Raporu.
• Şengör, A.M.C. and Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181-242, Amsterdam.
• Turner, T., ve Türk, Y., 1974. Alanya-Gazipaşa arasında yeralan barit cevherleşmeleri hakkında ön rapor. MTA Ankara.
• Ulu, Ü., 1983. Sugözü-Gazipaşa (Antalya) alanının jeoloji incelemesi. Jeoloji Müh. Dergisi, 3-7.