Çan Taşı Tüfü’nün Mineralojik Özellikleri ve Jeokronolojisi (Biga Yarımadası, KB Türkiye)

Yıl 2017, Cilt: 60 Sayı: 3, 433 - 449, 01.08.2017

Oya Erenoğlu

https://doi.org/10.25288/tjb.329486

Cited By: 2

Öz

“Çan taşı” Çan-Etili civarında yaygın yüzlekleri bulunan, Biga Yarımadası Oligosen volkanizmasının piroklastik ürünü olan riyolitik tüflerden oluşmaktadır. Bu çalışmada, Çan taşı tüflerinin petrografik ve mineralojik (XRD-SEM/EDX) değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca bölgede yaygın volkanizma içindeki kronostratigrafik konumu belirlemek amacı ile jeokronolojik yaş tayini gerçekleştirilmiştir. Geç Oligosen yaşlı oldukları belirlenen Çan taşı tüfleri açık sarımsı, krem ve hidrotermal alterasyon sonucu demirli oksitleşme ile gelişmiş kırmızımsı, kahverenkli değişik motifler sunarlar. Çan taşlarının petrografik, XRD ve SEM/EDX incelemeleri sonuçlarına göre başlıca; kuvars, sanidin, albit, pirit, kaolinit, alunit, nadir olarak biyotit ve amfibol mineralleri belirlenmiştir. Nadiren özşekilli, daha çok frambolitler şeklinde paketlenmiş kristallerden oluşan pirit mineralleri bu tüfler üzerindeki değişik desenleri oluştururlar. Bu desenler sayesinde Çan taşları, inşaat sektöründe kaplama taşı ve/veya dekoratif amaçlı olarak uzun yıllardır ilgi görmektedir ve kullanılmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Biga Yarımadası, Çan taşı, K/Ar SEM, XRD

Kaynakça

• Akdaş H., Bozkurt M.R., Dikduran T., 2001. Çan Taşı - Desenli Yapıtaşı. Türkiye III. Mermer Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 153-162.
• Altunkaynak Ş. ve Genç Ş.C., 2008. Petrogenesis and Time-Progressive Evolution of the Cenozoic Continental Volcanism in the Biga Peninsula, NW Anatolia. Lithos, 102 (1): 316-340.
• Altunkaynak Ş., Sunal G., Aldanmaz E., Genç C.Ş., Dilek Y., Furnes H., Foland K.A., Yang J. ve Yıldız M., 2012. Eocene Granitic Magmatism in NW Anatolia (Turkey) Revisited: New Implications from Comparative Zircon SHRIMP U–Pb and 40Ar–39Ar Geochronology and Isotope Geochemistry on Magma Genesis and Emplacement. Lithos, 55: 289–309.
• Bingöl E., Akyürek B. ve Korkmazer B., 1975. Biga Yarımadasının Jeolojisi ve Karakaya Formasyonunun Bazı Özellikleri. Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi Tebliğleri, 70-77.
• Dönmez M., Akçay A.E., Genç Ş.C. ve Acar Ş., 2005. Biga Yarımadasında Orta-Üst Eosen Volkanizması ve Denizel İgnimbiritler. MTA Dergisi, 131: 4961.
• Ercan, T., 1979. Batı Anadolu Trakya ve Ege Adalarındaki Senozoyik volkanizması: Jeo. Müh. Derg., 9, 23 – 46.
• Ercan T., Satır M., Kreuzer H., Türkecan A., Günay E., Çevikbaş A., Ateş M. ve Can B., 1985. Batı Anadolu Senozoyik Volkanitlerine ait Yeni Kimyasal İzotopik ve Rodyometrik Verilerin Yorumu. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 28: 121-136.
• Ercan T., Satır M., Steinitz G., Dora A., Sarıfakıoğlu E., Adis C., Walter H.J. ve Yıldırım T., 1995. Biga Yarımadası ile Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan Adalarındaki KB Anadolu Tersiyer Volkanizmasının Özellikleri. MTA Dergisi, 117: 55–86.
• Erenoğlu, O., 2014. Dededağ Çevresindeki (Beyçayır-Çanakkale) Eosen, Oligo-Miyosen Volkaniklerinin Krono Stratigrafik Konumu ve Biga Yarımadası’nda Bölgesel Volkanizma İçindeki Önemi. Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Ersoy E.Y. ve Palmer M.R., 2013. Eocene–Quaternary Magmatic Activity in the Aegean: Implications for Mantle Metasomatism and Magma Genesis in an Evolving Orogeny. Lithos, 180/181: 5-24.
• Ertürk O., 1990. Petrology of the Cenozoic Volcanics in the Biga Peninsula, NW Turkey. Proc. Int. Earth. Sci. Cong. on Aegean Region, 368-384.
• Genç, Ş.C., 1998. Evolution of the Bayramiç Magmatic Complex, Northwestern Anatolia. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 85(1-4), 233-249.
• Genç, Ş.C, Dönmez, M., Akçay, A.E., Altunkaynak, Ş., Eyüpoğlu, M., Ilgar, Y., 2012. Biga Yarımadası Tersiyer Volkanizmasının Stratigrafik, Petrografik ve Kimyasal Özellikleri. Biga Yarımadası’nın Genel ve Ekonomik Jeolojisi, MTA 2012 Özel Yayın Serisi-28, 122-162.
• Okay A.İ., Siyako M. ve Bürkan K.A., 1990. Biga Yarımadası’nın Jeolojisi ve Tektonik Evrimi, Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 2 (1): 83-121.
• Siyako M. Burkan K.A. ve Okay A.I., 1989. Biga ve Gelibolu Yarımadaları Tersiyer Jeolojisi ve Hidrokarbon Olanakları. Turkish Association of Petroleum Geologist Bulletin, 1: 183–199.
• Söylemezoğlu S., 2009. Kuzey Batı Anadolu’da Çanakkale-Çan Yöresi Volkanik Kayaçlarının Jeolojik ve Petrolojik Özellikleri ve Evriminin Araştırılması. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Türkdönmez O., 2007. Etili (Çanakkale) Güneydoğusu’ndaki Magmatik Kayaçların Jeolojisi ve Petrografisi. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Türkdönmez O., Bozcu, M., 2012. The Geological, Petrographical and Engineering Properties of Rhyolitic Tuffs (Çan Stone) in Çan-Etili Area (Çanakkale), NW Turkey: Their Usage as Building and Covering Stones. Open Journal of Geology, 2, 25-33.
• Türkecan, A., 2015. Türkiye’nin Senozoyik Volkanitleri. MTA 2015 Özel Yayın Serisi-33, 258 s.
• Yılmaz Y., 1990. Comparision of Young Volcanic Associations of Western and Eastern Anatolia under Conpressional Regime; A Review. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 44: 69–87.
• Yılmaz, Y., Genç, Ş.C., Karacık, Z., Altunkaynak, Ş., 2001. Two contrasting magmatic associations of NW Anatolia and their tectonic signifacance. Journal of Geodynamics, 31 (2001), 243-271.