Çanakkale Yöresi (KB Türkiye) Erenköy ve Güzelyalı Fosil Heyelanlarının Jeolojik ve Jeomorfolojik Analizi

Yıl 2018, Cilt: 61 Sayı: 3, 241 - 268, 12.09.2018

Doğan Perinçek

https://doi.org/10.25288/tjb.458432

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada Çanakkale’ye bağlı Güzelyalı Köyü dolayındaki eski heyelan döküntüsü incelenmiş ve ayrıca Erenköy kuzeydoğusundaki tarihsel büyük heyelanların izleri ortaya çıkarılmıştır. Bu kapsamda, söz konusu heyelanların oluşum ve gelişim nedenlerini, jeolojik ve jeomorfolojik yöntemlerle analiz ederek, heyelanı oluşturan hazırlayıcı ve tetikleyici etmenleri belirlemek amaçlanmıştır. Bu makalede 1875 Erenköy-Çanakkale Depremlerinin tetiklediği Erenköy yakınındaki heyelanlarla ilgili veriler sunulmaktadır. Erenköy-Güzelyalı dolayındaki eski heyelanlar kompleksinin yayılım alanı Çanakkale dolayındaki en büyük heyelan alanlarından bir tanesidir. Tarihsel heyelan alanının büyüklüğü yaklaşık 3.75 km’dir. Erenköy yakınındaki bu tarihsel büyük heyelanlar, iki karakteristik yeryüzü özelikleri ile arazide fark edilmektedir. Bunlar yamacın dibinde düzensiz biçimde dökülmüş halde yüzeyleyen kayaçların karışık bir görüntü sunması ve kaymanın geldiği tepelerde konkav ya da keskin-düz görünüşlü kesik topografyadır. 1875 Erenköy Depreminden sonraki yıllarda alanda süregelen erozyon, heyelanın yüzeydeki bazı topoğrafik verilerini kısmen silmiştir. Güzelyalı köyü yakınındaki eski heyelan döküntüsünün ise çok sayıda tekrarlayan akma (krip) tipi heyelanlarla oluştuğu düşünülmektedir. Birbiri arasında belki de yüzyıllar olan çok sayıda tekrarlanmış olabilecek bu heyelanların bazılarının bölge ve yakın dolayında tarihsel dönemlerde meydana gelmiş depremlerle yer yer tetiklenmiş olması olasıdır. Güzelyalı heyelan döküntüsü yakın geçmişte krip tipi heyelanlar olarak tekrar hareket etmiştir. Eski heyelan döküntüsü Güzelyalı yerleşim alanının kuzeydoğusundaki konutlar için tehlikeli olmaktadır. Güzelyalı Köyü’ndeki eski heyelan döküntüsü ve ilgili heyelanların ilk oluşum yaşı, Erenköy Heyelanından öncedir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Erenköy, Güzelyalı, heyelan, Krip, rotasyonal heyelan

Kaynakça

• AFAD, 2010. Aylık Deprem Raporu. 03/11/2010 Saros Körfezi Depremi (Ml=5.3), 26s. www.deprem.gov.tr/depremdokumanlari/198, https://deprem.afad.gov.tr/tarihseldepremler
• AFAD, 2014. Gökçeada açıkları Ege Denizi Depremi Mw:6.5, 24/05/2014. Ön rapor 20 s
• Alkaç, O. ve Perinçek, D., 2009. Çanakkale’nin güneybatısının (Güzelyalı-İntepe) genel jeolojisi. ÇOMÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü Arşivi. Yayınlanmamış Bitirme Tezi.
• Ambraseys, N., 2002. The Seismic Activity of the Marmara Sea Region over the Last 2000 Years. Bull. Seism. Soc. Am. 92, no. 1, 1–18
• Ambraseys, N., and Finkel, C., 1991. Long-term seismicity of Istanbul and of the Marmara Sea region, Terra 3, 527–539.
• Arkeolojihaber, 2011. Çanakkale Boğazı’nda Kayıp Kent Bulundu. 26 Eylül 2011, 12664
• Atabey, A., Ayhan, I. ve Sakitaş, A., 2004. Çanakkale Havzasının Orta-Üst Miyosen Stratigrafisi, Maden Teknik Arama Dergisi, 128, 79-97.
• Baba, A., Bozcu, M., Deniz, O., Kürçer, A., Kaya, M. A., Şengül, E., Ekinci, Y. ve Köse, K., 2005. Güzelyalı (Çanakkale) 27j paftası kuzeydoğu kesiminde heyelan etüt raporu. Proje Başkanı: Yiğitbaş, E., Proje Koordinatörü: Baba, A., Proje Danışmanı: Yılmazer, İ. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji ve Jeofizik Mühendisliği Bölümleri. Yayınlanmamış rapor, 122 s.
• Bekler, T., Ekinci, Y.L., Demirci, A., Erginal, A.E., and Ertekin, C., 2011. Characterization of a Landslide Using Seismic Refraction, Electrical Resistivity and Hydrometer Methods, Adatepe Çanakkale, NW Turkey. Journal of Environmental and Engineering Geophysics, 16(3): 115-126.
• Calvi, V.S., 1941. Erdbebenkatalog der Turkei und Einiger Benaehbarter Gebiete. Yayımlanmamış Rapor No.276, MTA Enstitüsü, 1941, Ankara.
• Dirik,K., Belindir, F., Özsayın, E., Kutluay, A,. 2008. Yenice-Gönen Fay Zonu’nun neotektonik özellikleri ve paleosismolojisi. Proje no: TUJJBUDP04-02, final raporu, 91 sayfa
• Duman, T., Çan, T., Emre, Ö., Kadiroğlu, F.T., Baştürk., N.B., Kılıç, T., Arslan, S., Özlap, S., Kartal R.F., Kalafat, D., Karakaya, F., Azak, T.E., Özel, N.M., Ergintav, S., Akar, S., Altınok, Y., Tekin, S., Cingöz, A., Kurt, A.İ., 2016. Seismotectonic database of Turkey. Bull Earthquake Eng. 1-40.
• Ekinci, Y.L., Türkeş, M., Demirci, A., Erginal, A.E., 2013. Shallow and deep-seated regolith slides on deforested slopes in Çanakkale, NW Turkey. Geomorphology, 201: 70-79.
• Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Şaroğlu, F., Olgun, Ş., Elmacı, H., Çan, T., 2016. Active fault database of Turkey. Bull Earthquake Eng. 54p.
• Emre,Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş ve Şaroğlu, F., 2013. Turkey Active Fault Map, Mineral Research and Exploration General Directorate Special Publication Series 30, Ankara-Turkey.
• Erginal, AE., Öztürk, B., Ekinci, Y.L., Demirci, A. 2009. Investigation of the nature of slip surface using geochemical analyses and 2-D electrical resistivity tomography: a case study from Lapseki area, NW Turkey. Environmental Geology, 58(6): 1167-1175.
• Gökaşan, E., Ergin, M., Özyalvaç, M., Sur, H.İ., Tur, H., Görüm, T., Ustaömer, T., Batuk, F.G., Alp, H., Birkan, H., Türker, A., Gezgin, E., Özturan, Ö., 2008, Factors controlling the morphological evolution of the Çanakkale Strait (Dardanelles, Turkey), Geo-Marine Letters, 28:107-129.
• Gökaşan, E., Görüm, T., Tur, H., Batuk, F.G., 2012. Morpho-tectonic evolution of the Çanakkale Basin (NW Anatolia): evidence for a recent tectonic inversion from transpression to transtension. Geo Marine Letters, Vol. 32, Number 1, 227-239.
• Gökaşan, E., Tur, H., Ergin, M., Görüm, T., Batuk, F.G., Sağcı, N., Ustaömer, T., Emem, O., Alp, H., 2010, Late Quaternary evolution of the Çanakkale Strait region (Dardanelles, NW Turkey): implications of a major erosional event for the postglacial Mediterranean-Marmara Sea connection, GeoMarine Letters, Vol. 30, Number 2, 113-131.
• Gürbüz C., Aktar M., Eyidoğan H., Cisternas A., Haessler H., Barka A., Ergin M., Turkelli N., Polat O., Üçer B., Kuleli S., Barış， S., Kaypak B., Bekler T., Zor E., Biçmen F., Yoruk A., 2000. The seismotectonics of the Marmara Region (Turkey): Results from a microseismic experiment. Tectonophysics, 316, 1–17.
• Highland, L.M., and Bobrowsky, Peter, 2008. The landslide handbook-A guide to understanding landslides: Reston, Virginia, U.S. Geological Survey Circular 1325, 129 p.
• Kiratzi, A., 2018. The 12 June 2017 Mw 6.3 Lesvos Island (Aegean Sea) earthquake: Slip model and directivity estimated with finite-fault inversion. Tectonophysics 724–725, 1–10
• Kiratzi, A.,and Svigkas, N., 2013. A study of the 8 January 2013 Mw5.8 earthquake sequence (Lemnos Island, East Aegean Sea). Tectonophysics 608, 452–460.
• Kozanlı, Candan, 2008. Sözlü Görüşme. Çanakkale Arkeoloji Müzesi, Barbaros Mahallesi.100.Yıl Cad. Çanakkale. [e-mail]
• Kürçer A, Deniz O, Baba A, Bozcu M., 2005. Güzelyalı (Çanakkale) Heyelanlarının Aktif Tektonizma İle İlişkisi, ATAG-9, 22-24 Eylül 2005, Sivas, Bildiriler Kitabı, 42-43.
• Kürçer, A., Chatzipetros, A., Tutkun, S. Z., Pavlides, S., Ateş, Ö., Valkaniotis, S,. 2008. The Yenice–Gönen active fault (NW Turkey): Active tectonics and palaeoseismology. Tectonophysics, 453, 263–275.
• Kürçer, A., Özalp, S., Özdemir, E., Güldoğan Ç.U., Duman, T., 2016. Yüzey kırığı oluşturmuş faylar üzerinde aktif tektonik ve paleosismolojik araştırmalar hakkında örnek çalışma: Yenice Gönen Fayı, KB Türkiye. Doğal Kay. ve Eko. Bült. 21: 1-18
• Okay, A., Siyako, M. ve Burkan, K.A., 1990. Biga Yarımadası’nın Jeolojisi ve Tektonik Evrimi, Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 2/1, 83-121.
• Önem, Y., 1974. Gelibolu Yarımadası ve Çanakkale dolaylarının jeolojisi. TPAO Arama Grubu Arşivi, yayınlanmamış teknik rapor, 877, 30 s.
• Özalp, S., Kürçer, A., Özdemir, E., Duman, T. Y., 2016. The Bekten Fault: The palaeoseismic behavior and kinematic characteristics of an intervening segment of the North Anatolian fault zone, Southern Marmara Region, Turkey. Geodinamica Acta, 28, 347–362.
• Özden, S., Bekler, T., Tutkun, S.Z., Kürçer, A., Ateş, Ö., Bekler, F.N. and Kalafat, D., 2009. Late Cenozoic stress field distribution in Biga Peninsula, NW Turkey. Geophysical. EGU General Assembly 2009, Research Abstracts, Vol. 11.
• Özden, S., Över, S., Poyraz, S.A., Güneş, Y., Pınar, A., 2018. Tectonic implications of the 2017 Ayvacık (Çanakkale) earthquakes, Biga Peninsula, NW Turkey. Journal of Asian Earth Sciences 154, 125–141.
• Perinçek, D. ve Karslıoğlu, Ö., 2007. Çanakkale Boğazı’nın oluşumu ve Kuvaterner yaşlı birimlerin dağılımında fayların rolü. 60. Türkiye Jeoloji kurultayı Bildiri Özetleri, 16-22 Nisan, Ankara, 478-479.
• Perinçek, D., 1991, Possible strand of the North Anatolian Fault in the Thrace Basin, Turkey – An Interpretation. AAPG Bulletin 75, 241 – 257.
• Perinçek, D., 2006. Marmara-Trakya havzalarının Yapısal Evrimi ve Fayların Zamansal Gelişimi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi-GençJeo .(Jeoloji Öğrenci Topluluğu) Çanakkale, 27-38
• Sarker, A.A. and Rashid, M.A.K.M., 2013. Landslide and Flashflood in Bangladesh. In: Shaw, R., Mallick, F., Islam, A. (Eds). Disaster Risk Reduction Approaches in Bangladesh. Springer Science and Business Media. Chapter 8, pp. 165191.
• Siyako, M., 2006a. Trakya Havzası’nın Linyitli Kumtaşları, MTA Dergisi, 132, 63 – 73.
• Siyako, M., 2006b. Trakya Bölgesi Litostratigrafi Birimleri (Tersiyer Bölümü). Stratigrafi Komitesi, Litostratigrafi Birimleri Serisi-2. MTA Genel Müdürlüğü yayını. 70 s
• Siyako, M.; Burkan, K.A. ve Okay, İ.A., 1989. Biga ve Gelibolu Yarımadalarının Tersiyer Jeolojisi ve Hidrokarbon olanakları. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 1/3, 183-200.
• Soysal, H., Sipahioğlu, S., Kolçak, D., Altınok, Y., 1981. Türkiye ve çevresinin tarihsel deprem kataloğu, TUBİTAK proje no: TBAG341
• Şehsuvarlıoğlu, H.Y., 1955. Asırlar Boyunca İstanbul, Cumhuriyet Yayınları, 253 s.
• Sümengen, M.; Terlemez, İ.; Şentürk, K.; Karaköse, C.; Erkan, N.E.; Gürbüz, M. ve Atalay, Z., 1987. Gelibolu Yarımadası ve Güneybatı Trakya Tersiyer Havzasının Stratigrafisi, Sedimantolojisi ve Tektoniği, MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütler Dairesi, yayımlanmamış teknik rapor, 8218, 337 sayfa. Şentürk, M. ve Karaköse, C., 1987. Çanakkale Boğazı ve dolayının jeolojisi. Yayınlanmamış MTA Rap. No: 9333, Ankara.
• Tan, O., Tapırdamaz, M.C., Yörük, 2008. The Earthquake Catalogues for Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, Vol. 17, pp. 405–418
• Tatar, O., Perinçek, D., Köksal, O., Büyüksaraç, A., Berilgen, M., Bekler, T., Tunusluoğlu, C., Yalçıner, C. Ç., Ekinci, Y. L. ve Demirci, A., 2011. Jandarma Genel Komutanlığı Çanakkale Özel Eğitim Merkezi Komutanlığı tesislerinde 14 Temmuz 2011 tarihinde meydana gelen heyelanın jeolojik, jeofizik, jeoteknik ve yapı etüd raporu. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji, Jeofizik ve İnşaat mühendisliği bölümleri. Yıldız Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü. Yayınlanmamış rapor, 257 sayfa.
• Temel, Ö.R. ve Çiftçi, N.B., 2002. Gelibolu Yarımadası, Gökçeada ve Bozcaada Tersiyer Çökellerinin Stratigrafisi ve Ortamsal Özellikleri. TPJD Bülteni, C:14, 2, 17-40
• Tunusluoğlu, M.C., Karaca, Ö. ve Baba, A., 2009. Çanakkale Kenti güneybatısındaki (Güzelyalı) kütle hareketinin değerlendirilmesi. 62. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özetleri Kitapçığı, s.406407, Ankara.
• Türkeş, M., Erginal, A. E., Tatlı, H., Sarış, F. and Bayrakdar, C. 2006. Ambaroba Landslide: An anthropogenetically triggered rotational landslide in NW-Anatolia, Çanakkale, Turkey. In International Çanakkale Congress, 17-19 March 2006, Istanbul, Volume 2: 537-542.
• Türkeş, M., Erginal, E., Demirci, A. ve Ekinci, Y. L. 2011. Çanakkale yöresi Ambaroba ve Mazılık heyelanlarının jeofiziksel, klimatolojik ve jeomorfolojik analizi. 5th Atmospheric Science Symposium Proceedings: 461-474. İstanbul Technical University, 27-29 (461-474) April, İstanbul – Turkey.
• Yeşilyurt, S.K., Kabasakal, Ö.S.; Çolakoğlu, G. ve Güven, P., 2007. Çanakkale Boğazı Güneyinin Neojen Stratigrafisi ve Gastropoda-Pelecypoda Faunası (Çanakkale-KB Anadolu), Türkiye Jeoloji Kurultayı.
• Yiğitbaş, E., Baba, A., Yılmazer, İ., Bozcu, M., Deniz, O., Kürçer, A., Kaya, M.A., Şengül, E., Ekinci, Y. ve Köse, K. 2005. Güzelyalı (Çanakkale) 27J Paftası Kuzeydoğu Kesiminde Heyelan Etüd Raporu, 122 s.