Doğu Türkiye (Van Bölgesi) Krom Cevherlerinin Jeokimyasal Özellikleri ve Platin Grubu Element (PGE) İçerikleri

Yıl 2011, Cilt: 54 Sayı: 12, 1 - 24, 01.12.2011

Kurtuluş Günay Ali Rıza Çolakoğlu

Öz

Doğu Anadolu (Van) krom cevherleşmeleri, Doğu
Anadolu Yığışım Karmaşığı'nda (DAYK) doğu-batı uzanımlı peridotit birimler ile
ilişkilidir. Dört ayrı sahadan ve bu sahalara ait farklı mostralardan alınan
cevher örnekleri üzerinde yapılan (tüm kayaç) ana oksit, iz ve Platin Grubu
Element (PGE) analizleri sonucunda, cevherleşmelerin ortalama tenörü Mehmetalan
sahası (n=11) %~45 Cr₂O₃, Mollatopuz sahası
(n=15) %~31 Cr₂0₃, Yukarıbalçıklı sahası
(n=12) %~43 Cr₂O₃ ve Alabayır
sahasında (n=4) %~36 Cr₂O₃ olup, aynı
örneklerin ortalama ΣPGE içerikleri Mehmetalan sahasında 194 ppb, Mollatopuz sahası 86 ppb,
Yukarıbalçıklı sahasında 287 ppb ve Alabayır sahası 122 ppb olarak tespit
edilmiştir. PGE içerikleri açısından tüm cevher örneklerinde Pd grubuna (Pd,
Rh, Pt) karşın Ir grubu (Ir, Os, Ru) elementlerin belirgin derecede
zenginleştikleri görülür. Bu durum ülkemizde gözlenen birçok krom
cevherleşmesinin PGE içerikleri ile uyumludur. Ultramafik tektonitler ile
ilişkili kromititlerin ΣPGE içerikleri, kümülat kayaları ile ilişkili bantlı kromititlerin ΣPGE içeriklerinden önemli derecede yüksektir. PGE analizlerinde en yüksek
değer ΣPGE=627 ppb ile Yukarıbalçıklı sahası YB-CO2 nolu örnekten elde
edilmiştir. İncelenen sahalar arasında en yüksek PGE içerikli örneklerin
Yukarıbalçıklı sahasında bulunması ve bu sahaya ait parlak kesitlerde yaygın
kataklastik zonların varlığı ve kromitlerin makaslama zonu içinde budin şekilli
gözlenmesi, PGE'lerin daha etkin deformasyon etkileri altında
zenginleştiklerine işaret etmektedir

Anahtar Kelimeler

Kromit, Platin Grubu elementler, Yığışım Karmaşığı, Van

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

108Y209

Teşekkür

Prof. Dr. Kadir Dirik

Geochemical Properties and Platinum Group Element (PGE) Contents of Eastern Turkey (Van Area) Chromitite

Öz

Eastern Anatolia (Van) chromite deposits are associated with an
east-west trending units of peridotite in the Eastern Anatolia Accretionary
Complex (EAAC). The samples taken from four different areas were analyzed for their
trace, major oxides and PGE contents. The average content of chromite ore as
follows: Mehmetalan n=11) 45.3 wt. % Cr₂O₃, Mollatopuz
(n=15) 31 wt. % Cr₂O₃, Yukarıbalçıklı area (n=12)
43 wt. % Cr₂O₃ and Alabayır (n=4) 36.5 wt.
% Cr₂O₃. The average of ΣPGE results of same group
samples contain 194 ppb, 86 ppb, 287 ppb, and 122 ppb respectively. Ir group
(Ir, Os, Ru) elements show significantly enrichement compare to Pd group elements
(Pd, Rh, Pt). ΣPGE of chromitites host in ultramafic tectonits are much more
abundant compared to banded chromitite host in cumulates.
This results are comparable with all Turkey chromitite ore. In Yukarıbalçıklı area, both existence of abundant cataclastic
zones in the polished sections and boudin shaped ore within shear zones contain
high ΣPGE values (e.g. Sample No:YB-CO₂; 627
ppb). This enrichment indicate that multi stage of deformation may have been
effected for PGE enrichment.

Anahtar Kelimeler

Chromite, platinum group elements, accretionary complex, Van

Proje Numarası

108Y209

Kaynakça

• Akbulut, M., Pişkin, Ö., Arai, S., Özgenç, t. and Minareci, F., 2010. Base Metal (BM) and Platinum-Group Elements (PGE) Mineralogy and Geochemistry of the Elmaslar Chromite Deposit (Denizli, SW Turkey): İmplications for a Local BM and PGE Enrichment. Ofioliti, 35, 1-20.
• Anders, E. and Grevesse, M., 1989. Abundances of the elements: Meteoritic and solar. Geochimica et Cosmochimica Acta, 53, 197-214.
• Arai S., 1992. Chemistry of Chromian Spinel in Volcanic Rocks as a Potential Guide to Magma Chemistry. Mineralogical Magazine, 56, 173-184.
• Arai, S., Uesugi, J. and Ahmed, A.H., 2004. Upper Crustal Podiform Chromitite From The Northern Oman Ophieolite as The Stratigraphically Shallowest Chromitite in Ophiolite and Its İmplication for Cr Concentration. Contribution to Mineralogy and Petrology, 147, 145-154.
• Barazangi, M., Sandvol, E. and Seber, D., 2006. Structure and Tectonic Evolution of the Anatolian Plateau in Eastern Turkey. GSA Spesial Paper 409, 463-474.