(German) Geologische, genetische und mineralogische Beobachtungen an den Bauxit-Lagern von Akseki (Vil. Antalya) und Vergleiche mit anderen türkischen und europaeischen Bauxiten

Yıl 1953, Cilt: 4 Sayı: 2, 79 - 140, 31.10.1953

Ekrem Göksu

Öz

Die in den Jahren 1947, 48, 50, 51 und 1952 durch das Institut für Lagerstaettenforschung der Türkei (M.T.A.) durchgeführten Bausit-Untersuchungen wurden vom Unterzeichneten geleitet.

Als Grundlage für dieses Studium liegen vor: Über 1000 Bauxit-Analysen, einige Hundert Dünnschliffe, geologische Kartierungen im Masstabe 1:25.000 bezw. 1:10.000, sowie zahlreiche Lagerkarten und Skizzen. Ausserdem mehr als 1000 Schürfungen und Graeben, sowie Untertagebaue in der Gesamtlaenge von rund 900 m.

Eine allgemein geologische Beschreibung des Akseki-Bauxite wurde bereits von Blumenthal-Göksu(Lit. 18) gegeben. Hier folgen geologische Beobachtungen, die allein Bauxitlager betreffen.

Akseki (Antalya) Boksit Yataklarının Jeoloji, Jönez ve Maden Bakımından Etüdü ve Diğer Türkiye ve Avrupa Boksitleriyle Mukayesesi

Öz

Türkiyede halen bilinen Boksit yataklarının jeolojik ve madencilik bakımından incelenmesini ve elde olunan neticelerin Avrupa Boksitleriyle kısa bir mukayesesini yapan bu etüdümüz; 1947, 1948, 1950, 1951 ve 1952 senelerinde M.T.A. Enstitüsünün Türkiye Boksit sahalarında yaptırdığı aramaları tedvir ettiğimiz zamanlarda topladığımız vâsi materyelin gerekli şekilde işlenmesinden ibarettir.

Yeraltı galeri aramaları, sayısı binden fazla küçük kuyu ve yarma hafriyatı, yüzlerce Boksit numunesi, 350 ince kesit ve 1000 küsur kimya analiz raporları bu toplanan materyel meyanındadır. Ayrıca zikri geçen senelerde Boksit sahalarında yapılan müşahedeleri ve müteaddit jeolojik löveleri de buna eklemek lâzımdır.

Etütlerimizin siklet merkezini Akseki Boksit Bölgesi teşkil etmiştir. Zonguldak ve Islahiye (Cabbar Dağı) Boksitleriyle ikinci derecede meşgul olunmuştur.

Boksit aramalarını yaptıran müessesenin gayesi birinci derecede ekonomik idi: Nerede, ne kadar ve ne kalitede Boksit vardır? Bu üç sualin cevabını teşkil eden ve nihaî raporları tarafımızdan tanzim olunan bilgiler arasından ancak ‹ ilmî › mahiyet taşıyanları seçilmiş, madenlerin zenginliğine, yerlerine vesair ekonomik kıymetlerine dair detaylı bilgiler ancak kısa özetler halinde etüd çerçevesi içine alınmıştır.

Yatakların jeolojisi bahislerinde detaylı müşahedeler dercolunmuştur. Buna mukabil bölgelerin umumi jeolojisi gayet kısa olarak anlatılmıştır. Çünkü bilhassa Akseki Boksit bölgesi için detaylı jeolojik bilgileri ihtiva eden bir eser 1949 senesinde Blumenthal-Göksu(18) tarafından neşredilmiştir. Bu eserden yalnız (Şekil 2)de görülen tektonik harita bazı tadillerle aynen alınmıştır.

Islahiye bölgesinin 1:100.000 ölçekli jeolojik hartası (Jeol. H. III) Dr. S. Türkünal'ın M. T. A. arşivindeki orijinal haritasından aynen kopye edilmiştir. Bizatihî Cabbar Dağına ait yatak haritası ve kesiti ise, tarafımızdan yapılmıştır.

Boksit cevherinin Alüminyum sanayiindeki önderlik rolü, bunu çok evveldenberi anlamış memleketlerin Boksit araştırmalarına verdikleri ehemmiyetten dolayı bilinmektedir. Dünya Boksit literatürünün sayısı bir hayli kabarıktır. Bizim elimize geçenler, ancak literatür listesinde zikrettiklerimizden ibarettir.

En yeni ve değerli Boksit literatürleri de elimize geçmiş olmasına rağmen, bunların hiçbirisi Akdeniz memleketlerindeki Boksitleri Yunanistandan ileriye geçirmemiştir. Türkiye Boksitleri henüz Dünya literatürüne geçmemiştir.

Fakat gerek yukarda Almanca olarak neşrini zikrettiğimiz eser ve gerekse 1952 Eylül ayında Cezayir Enternasyonal Jeoloji Kongresine sunduğumuz tebliğler sayesinde memleketimizde de hatırı sayılır şekilde Boksit yataklarının bulunduğu dünyaya ilân edilmiş bulunmaktadır.

Büyük para ve emek sarfıyla Boksit araştırmalarını yaptıran ve ilişik etütlerimi yapmama fırsat veren M.T.A. Enstitiüsü Genel Direktörlüğüne teşekkür etmeği bir borç sayarım.

Anahtar Kelimeler

Boksit

Destekleyen Kurum

Maden Tetkik Arama Entitüsü

Kaynakça

• Allen, V. T. : Formation of bauxite from basaltic rooks of Oregon. Econ. Geol. 43, 1948 pp. 619-626.
• Arni, P. : Hberdieheutebekannten Bauxitvorkommen der Turkei. M. T. A. Mecm. 2, 1941.
• BatallerCalatayud,J.B. : Les Bauxites del Pireneo de Lérida. Mem. R. Acad. Gieno. Barcelona, vol 27, 1943.
• Bauxites : Trans. of the All. Un. Sc. Research Inst. Eo. Min. Yol. 1, fasc. III, Moscou, 1936.
• Behre, C. H. : Origin and mining of bauxite Deposits. Ec. Geol., T. 27, 1932.
• Bemmelen, Van, R. W. : Origin and mining of bauxite in Netherlands India. Econ. Geol. Vol. 36, 1941, pp. 630 640.
• Berthier : Analyse de l'alumine hydratee des Baux. An. des Mines, T. VI, 1921 pp. 531 534.
• Blumenthal, M. : Esquisse de la geologie du Taurus dans la région de Namrun et le gisement de bauxite découvert dans ces parages. M. T. A. Mecm. 4, 1940.
• Blumenthal, M. : Schichtfolge und Bau der Taurusketten im Hinterland von Bozkir. Revue de la Fac. des Scienees de l'Univ. d'Istanbul, Ser. B, Tom. IX, faso. 2, 1944.
• Blumenthal, M. : Un gisement de Bauxite dans Ie Permocarbonifere du dautun oriental M. T. A. Mecm. 2, 1944.
• Blumenthal, M. : Geologie der Taurusketten im Hinterland von Beyşehir und Seydişehir M. T. A. Yayın. 2, 1947.-
• Blumenthal, M. : Reeherehes geologiques daus Ies chaines du Taurus occidental dans Parriere-pays d'Alanya. M. T. A. Yayin. Ser. D. 5, 1951.
• Collot, L. : Age des bauxites du S-E de la France. Bull. Soc. Geol. Fr. 3 sér. T. XV, 1887, p. 331.
• Dammer, B.-Tietze, O. : Die Nutzbareu Mineralien. Bd. 1 s. 279, Stuttgart, 1927.
• Fox, O. : The Bauxite and Aluminous Laterite Occurences of India. Mem. Geol. Surv. of India, vol. 49. 1923.
• Fox, O. : Bauxite and Aluminous Laterite. 2 d Ed. Tech. Press, London, 1932.
• Fulda Gingsberg : Tonerde und Aluminium I. Teil. Walter Gruyter und Co. Berlin, 1951.
• Göksu, E. Blumenthal.M. : Die Bauxitvorkommen der Berge um Akseki Erorterungen uber ihre geologische Position, Ausmasse und Genese. M. T. A. Yayın. Ser. B, No. 14, 1949.
• Harrassowitz, H. : Bauxitstudieu. Metall u. Erz, Bd. 24, 1927, s. 181.
• Harrassowitz, H. : Die weltwirtschaftlich wichtigste Bauxitausbildung. Met. u. Erz. Bd. 24, 1927, S. 589.
• Harrassowitz, H. : Südeuropaeische Roterde. Chemie der Erde, T. 4, 1928.
• Harrassowitz, H. : Allit (Bauxit) Lagerstastten der Erde. Naturwiss. 17. Jhrg., H. 48, 1929.
• Harrassowitz, H. : Silicium, Aluminum, Eisen im Wechsel der Verwitterungsvorgaenge. Zft. f. angew. Chemie, 43. Jhrg. 1930.
• Harrassowitz, H. : TropischerBauxit.Met.u.Erz.Bd.,38,1941.
• Aendricks, S. B. Goldich, S. S. Nelson, R. A. : A portable differential thermal analyses unit for bauxit expoloration. Econ. Geol Vol. 41. 1946 pp 64 76.
• Lacroix, A. : Minéralogie de la France et ses colonies, T. III, 1901-09 p. 342
• Lacroix, A. : Les latérites de la Guinée et les produits d'altération qui leur sont associes. Nlle Arch. Museum Hist. nat. 50 sér. T. V, 1913.
• Lacroix, A. : Mineralogie de Madagascar (Alteration des roches) T. III, Paris, 1923.
• Lang, R. : Die klimatischen Bildungsbedingungen des Laterits. Ghem. d. Brde1 T. I1 1915, S. 134.
• Lapparent, De, J. : Les mineraux des bauxites françaises. Bull. Soc. Fr. Min., T. I. 53, 1930, pp. 255-273.
• Lapparent, De, J. : Les mineeaux de Ia France meridionale. Mern. Carte Geol. de Ia France. Paris1 1930.
• Lapparent, De, J. : Raisons geologiques de Ia formation des trois hydroxides d'aluminium naturels. G. R. Gongr. int. Geol. appl., Paris, 1935.
• Lapparent, De, J. : Erneris de Greee et bauxites. G. H. Ac. Sc. T. 197, 1933.
• Lapparent, De, J. : Composition mineralogique, structure et origine des emeris de Turquie. C. R. Ac. Sc. T. 223, 1946.
• Lapparent, De, J. : La geochimie du chemin des profendeurs dans le passages des bauxites aux emeris. G. R. Ac. Sc. T. 223, 1946.
• Muth1 L. : Beitraege zur Geologie und Paleontologie Mittelgriechenlands (Larymna und Distomon). Neues Jahrb. f. Min. etc. Beil. Bd. 66, Abt. B1 1931.
• Orcel, J. : L'emploi de l'analyse thermique differentielle dans Ia determination des constituants des argiIes, des laterites et des bauxites. Int. Geol. appl. VII. sess. Paris, 1935.
• Rumbold1 W. G. : Bauxite and Aluminium. Imp. Inst., London, 1925.
• Singewald, qu, D. : Bauxite deposits at Gant, Hungary, Econ. Geol. Vol. 33, 1938 pp. 730 736.
• Staesche, M. Venzel, Jl : Rontgenographisclie Untersuchungen uber die thermischen Wandlungen von Diaspor und Bohmithaltige Bauxite. Met. u. Erz. 41 Jahrg. 1944.
• Weisse, De, J. G. : Les bauxites de l'Europe eentrale. Bull. d. Labor. d. Geol., Min., Geoph. de l'Univ. de Lausanne. No. 87, 1948.
• Blanck, E. Giesecke, F. : Ober die Eutstehuag der Roterde., Chem. d. Erde, T. 3, 1928.
• Blanck, E. Giesecke, F. :MelvilIe, R. : Eiu Beitrag zur Losungs-od. Rückstandstheorie. Ghem. d. Erde, T. 12, 1939-40.
• Gorrens, G. W. : Ober die DosIichkeit. von Kieselsaeiire. Chem. d. Erde. T. 13, 1940
• Dittler, E. : Die Bauxitlagerstaette von Gant in Wesgarn. Berg u. HUttenmann. Jahrb., Bd. 78, 1930.
• Kispatiec, M. : Bauxite des kroatischen Karstes und ihre Entstehung N. Jahrb. Min. Geol. Fal. Bd. 36,, 1912.
• Mead, W. J. : Bauxite deposits of Arkansas. Econ. Geol. 10, 36, 1915.
• Tucan, F. : ZurBauxitfrage. Centralbl. f.Min.,J.1915.
• Tucan, F. : Terra rossa, deren Natur u. Entstehung. N. Jahrb. Min. Geol. Pal. Bd. 34, 1912.
• Weigelin, M. : Beitrag zur Kenntnis d. dalmatinischen Bauxits. Zft. f. prakt