İstanbul Boğazı Kuzey Kesiminin Jeolojisi

Yıl 1966, Cilt: 10 Sayı: 1-2, 31 - 43, 28.02.1966

Fuat Baykal Orhan Kaya

Öz

Haritada gösterildiği gibi, bu etüdle ilgili çalışma sahası İstanbul’un kuzeyini işgal etmektedir. İstanbul'daki Paleozoik dizinin 1963 te tarafımızdan ileri sürülen stratigrafik anahatları, sahanın yapısı için uygun yeni bir yorumu gerektirmiştir. Etüd, Eosen başında vukua gelen, Paleozoik ve Mesozoik kayaçlarının karışık diastrofizması ile ilgilidir. Bahis konusu alanda, SW-NE doğrultusunda, kuzeye doğru Kretase üzerine yatay bir hareketi takiben itki fayları ve kıvrımlar teşekkül etmiştir.

Paleozoik kayaçlar Silurienden Karbonifere kadar mevcuttur. Kretase Boğaz’ın her iki tarafında mahdut aflörmanlar halindedir. Geniş bir alana yayılmış olan Belgrad formasyonu yapısal önem taşımıyan ayrı mostralar halindedir.

Kretaseden sonraki şiddetli itilme ve kıvrılma sırasında daha önce kıvrılmış bulunan stratigrafik birimler orijinal kontakt düzlemlerini kaybederek, birbirleri üzerine sürüklenmişlerdir. Bununla beraber, itki faylarının hakikî atımları hakkında katî veriler mevcut değildir. Maalesef, mostraların devamsızlığı, yaygın bir bitki örtüsü ve moloz yığınları önemli yapısal çizgileri haritada yer yer şüpheli göstermek zorunda bırakmıştır.

Bu etüdde stratigrafik birimler, anormal dizileri ve yapısal durumları ile genel olarak şematize edilmeye çalışılmıştır. Varılan yeni sonuçlar aşağıda özetlenmiştir (Şek. 1).

1) Eski literatürde Devoniene konulan Trakya serisi ve radyolârit birimi Karbonifere ithal edilmiştir.

2) Şimdiye kadar Üst Devonien olarak gösterilen Sarıyer-Bilezikçi çiftliği-Büyükdere arasında kalan sahanın büyük bir kısmının Siluriene ait olduğu anlaşılmıştır.

3) Buradaki Silurien altta ortokuarsit, üstte silisli şeyi birimlerini ihtiva eder.

4) Zekeriyaköy şaryajının, paroksismal safhayı takiben, bölgedeki deformasyonlar üzerinde etkileri olduğu, ikinci bir tektonik sistemin mevcudiyetiyle açığa çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul Boğazı

Teşekkür

1962-1963 ve daha sonraki yıllarda, bölgenin incelenmesinde gezi imkânları konusunda yardımlarını esirgemiyen M.T.A. Enstitüsü, Jeoloji Şubesi Direktörü Dr. C. Erentöz’e, şahsi görüşmelerimizde problemlerin çeşitli cephelerini ele almamıza imkân veren Dr. Ş. Abdüsselâmoğlu, Prof. Dr. M. Akartuna ve Prof. Dr. İ. Yalçınlar'a teşekkürlerimizi bildiririz.

Kaynakça

• ABDÜSSELÂMOĞLU, Ş. (1963): İstanbul boğazı doğusunda mostra veren Paleozoik arazide stratigrafik ve paleontolojik yeni müşahedeler. M.T.A. Derg., no. 60, s. 1-7, Ankara.
• AKARTUNA, M. (1963): Şile şaryajının İstanbul boğazı kuzey yakalarında devamı.M.T.A. Derg., no. 61, s. 14-21, Ankara.
• BAYKAL, F. (1942): La géologie de la région de Şile (Anatolie). Publ. Inst. Géol. Univ. İstanbul, no. 12, s. 166-229, İstanbul.
• BAYKAL, F. AKARTUNA, M. (1953) : Réponse à «Nouvelles observations sur la tectonique de la région de Sarıyer-Zekeriyaköy» de İ. Yalçınlar. C.R.S. Soc. Géol. de France, no. 13, s. 250-253, Paris.
• BAYKAL, F. & KAYA, O. (1963) :İstanbul bölgesinde bulunan Karboniferin genel stratigrafisi, M.T.A. Derg., no. 61, s. 1-10, Ankara.
• BAYKAL, F. & KAYA, O. (1965) : İstanbul Silurieni hakkında, M.T.A. Derg., no. 64, s. l-8, Ankara.
• CHAPUT, E. (1936): Voyages d'sétudes géologiques et géomorphogéniques en Turquie.
• PAECKELMANN, W.(1938) : Neue Beiträge zur Kenntnis der Geologie, Paläontologie und Pétrographie der Umgegend von Konstantinopel. Herausg. von der Preuss. Geol. L.-A., Berlin.
• PENCK, W. (1919) : Grundzüge der Geologie des Bosporus. Veröffi des Institu für Meereskunde, Geol.-Naturw. Reihe, H. 4, Berlin.
• YALÇINLAR, İ. (1953): Nouvelles observations sur la tectonique des régions de Sarıyer -Zekeriyaköy et de Şile. C.R. Soc. Géol. de France, no. 5, s. 71 s. 73, Paris.
• YALÇINLAR, İ. (1954): Sur la présence de schistes carbonifères et plantes fossiles à l’W d'İstanbul. Ex. C.R. Soc. Géol. de France, no. 2, séance du 18 Janvier, Paris.