Precious & Semi-Precious Stones Issue / Preface

Yıl 2022, Cilt: 65 Sayı: 3, 1 - 10, 31.08.2022

Sabah Yılmaz Şahin

Öz

Precious and Semi-Precious Stones, or in other words “gemstones”, occupy a special place among other minerals and rocks due to their rarity in nature, their durability, and some of their physical and chemical properties. Gemstones have been widely used in different cultures with different meanings since the beginning of humankind . The belief that some stones were magic in Mesopotamia about 6000 years ago, that amethyst was an antidote in Ancient Greece, that lapis lazuli in Egypt was considered sacred in India, and that jadeite was considered sacred in India show that various meanings were attributed to gemstones and that they attracted particular interest from the past to the present.

The use of precious and semi-precious stones in different cultures as a symbol of status, power and wealth, which is obtained by combining the stones with the art of jewellery and mounting them on metal, is common not only in Anatolia but also all over the world. Some precious and semi-precious stones are also used as ornaments and are an indicator of the owners’ aesthetic-artistic understanding. In addition, precious and semi-precious stones have the potential to contribute to the economic resources of the region where they are mined.

In order for a natural material to be considered as a precious or semi-precious gemstone, in addition to the basic criteria of durability, beauty and rarity, some features such as portability, cutability, polishability, light reflection, refraction, and impurities in its structure must also be taken into consideration. Although there is no precise definition that distinguishes gemstones from semi-precious stones, it is traditional that diamonds, emeralds, sapphires, rubies, and some types of pearls are included in the gemstone category, while others are in the semi-precious stones category. However, nowadays, the definition of valence has become relative depending on the place and time, taking into account the demand for natural stone and fashion. Although in general terms precious and semi-precious stones (gemstones) are meant to be stones of geological origin, the concept of gemstone includes some organic materials (such as coral, amber, pearl) and synthetic and imitations produced as a result of developing technology. However, only natural gemstones are discussed here.

Precious and semi-precious stones can be formed by crystallization of silicates from magma at high temperature, by metamorphism, that is, by crystallization or recrystallization under high temperature and pressure conditions, by precipitation from aqueous solutions, by organic activity or by various combinations of all these factors. In addition, these primary formations can be found as placers by erosion of the rocks they are in, mechanically condensed in one place and deposited in alluvium. Of the approximately 4,000 known mineral types, only 20% are used as precious and semi-precious stones.

In Turkey, “Precious and Semi-Precious Stones” are defined as V. Group Minerals in Mining Law number 3213, under the Law number 25483 of 5 June 2004. This group is categorized as being those stones mined: diamond, sapphire, ruby, beryl, emerald, morganite, aquamarine, heliodor, alexandrite, agate, onyx, sardonyx, jasper, carnelian, heliotrope, bloodstone, chrysoprase, opal (iridized opal, red opal, black quartz opal, wood opal), crystals (amethyst, citrine, gemstone (mountain crystal), smoky quartz, cat's eye, aventurine, venus stone, rose quartz), tourmaline (rubellite, verdelite, indigolite), topaz, moonstone, turquoise (turquoise), spodumene, amber, lazurite (lapis lazuli), diopside, amazonite, lülestones (sepiolite), labradorite, epidote (zoisite, tanzanite), spinel, jadeite, jade or jade, rhodonite, rhodochrosite, garnet minerals (spessartine, grossular hessonite, demantoid, uvarovite, pyrope, almandine) diaspore crystals, kammererite). There are also minerals and some rocks and oltu-stone. There is an additional article in the law stating that "The characteristics of the minerals in these groups and the principles and procedures for the determination of a mineral group not included in this article are regulated by a directive to be issued by the Ministry”.

...

Anahtar Kelimeler

Precious Stones, Semi-Precious Stones, Preface

Değerli ve Yarı Değerli Taşlar Sayısı / Önsöz

Öz

Değerli ve Yarı Değerli Taşlar, ya da diğer bir ifadeyle süstaşları, doğada ender bulunuşları, dayanıklı olmaları ve bazı fiziksel ve kimyasal ayrıcalıkları nedeniyle diğer mineral ve kayaçların içinde özel bir yere sahiptirler. Süstaşları, insanoğlu var olduğundan beri, farklı kültürlerde, farklı anlamlar yüklenerek yaygın olarak kullanılmışlardır. Günümüzden yaklaşık 6000 yıl önce Mezopotamya’da bazı taşların sihirli olduğuna, Antik Yunan’da ametistin panzehir olduğuna inanılması, Mısır’da lapis lazulinin Hindistan’da jadeyitin kutsal sayılması süstaşlarına çeşitli anlamlar yüklenmiş olduğunu ve insanların geçmişten günümüze süstaşlarına özel ilgi duyduklarını göstermektedir.

Değerli ve yarı değerli taşların, kuyumculuk sanatı ile birleştirilip, bir metale montürlenmesiyle elde edilen takıların statü, güç ve zenginlik sembolü olarak farklı kültürlerde kullanımı, yalnızca Anadolu topraklarında değil, tüm dünyada yaygındır. Bazı değerli ve yarı değerli taşlar, aynı zamanda, süs eşyası olarak da kullanılmakta olup, insanların estetik-sanatsal anlayışının da bir göstergesi durumundadır. Bunların yansıra, değerli ve yarı değerli taşlar, çıkarıldığı bölge için ekonomik kaynak olarak katkı sağlayabilecek bir potansiyele de sahiptirler.

Doğal bir malzemenin, değerli ve yarı değerli süstaşı olarak değerlendirilebilmesi için, dayanıklılık, güzellik, nadirlik temel kriterleri yanında, aynı zamanda, taşınabilirlik, kesilebilme, parlatılabilme, ışık yansıtma, ışık kırma, bünyesinde safsızlıklar içermesi gibi bazı özellikleri de göz önüne alınması gereken unsurlardır. Değerli taşları, yarı değerli taşlardan ayıran kesin bir tanımlama bulunmamakla birlikte, geleneksel olarak, elmas, zümrüt, safir, yakut ve bazı inci türleri değerli taşlar kategorisinde, diğerleri ise yarı değerli taşlar kategorisinde yer almaktadır. Oysa günümüzde değerlilik tanımı, doğal taşa olan talep, moda gibi kavramlarla yere ve zamana bağlı olarak göreceli bir hale gelmiştir. Genel anlamda değerli - yarı değerli taşlar (süstaşları) denildiğinde jeolojik kökenli taşlar kastediliyorsa da, süstaşı kavramı bazı organik materyalleri (mercan, kehribar, inci gibi) ve gelişen teknolojinin bir sonucu olarak sentetik ve imitasyonları da içermektedir, ancak burada doğal olanlar ele alınmaktadır.

Değerli ve yarı değerli taşlar; yüksek sıcaklıktaki magmadan silikatların kristalleşmesiyle; metamorfizma yoluyla, yani yüksek ısı ve basınç koşulları altında kristalleşme veya yeniden kristalleşmesiyle; sulu çözeltilerden çökelmeyle, organik faaliyetlerle veya tüm bu etkenlerin çeşitli şekillerde birleşmesiyle oluşabilmektedir. Ayrıca bu birincil oluşumların, içlerinde bulundukları kayaçlardan aşınması, mekanik olarak bir yerde yoğunlaşma ve alüvyonlar içinde birikmesi ile de plaser olarak bulunabilirler. Bilinen yaklaşık 4000 mineral çeşidinden sadece %20 kadarı kıymetli ve yarı kıymetli taş olarak kullanılmaktadır.

Türkiye’de “Değerli ve yarı Değerli Taşlar”, 3213 Sayılı Maden Kanunu’nda, 5 Haziran 2004 tarih ve 25483 Sayılı Kanun’la V. Grup Madenler olarak tanımlanmaktadır. Bu gurup madenler adı altında; Elmas, safir, yakut, beril, zümrüt, morganit, akuvamarin, heliodor, aleksandirit, agat, oniks, sardoniks, jasp, karnolin, heliotrop, kantaşı, krizopras, opal (irize opal, kırmızı opal, siyah opal, ağaç opal), kuvars kristalleri (ametist, sitrin, neceftaşı (dağ kristali), dumanlı kuvars, kedigözü, avanturin, venüstaşı, gül kuvars), turmalin (rubellit, vardelit, indigolit), topaz, aytaşı, turkuaz (firuze), spodümen, kehribar, lazurit (lapislazuli), diopsit, amozonit, lületaşı, labrodorit, epidot (zeosit, tanzanit), spinel, jadeit, yeşim veya jade, rodonit, rodokrozit, granat minarelleri (spesartin, grosüllar hessanit, demontoit, uvarovit, pirop, almandin), diaspor kristalleri, kemmererit gibi mineral ve bazı kayaçlar ile oltutaşı da yer almaktadır. Ayrıca kanunda, “Bu gruplarda yer alan madenlerin özellikleri ile bu maddede yer almayan bir maden grubunun tespitine ait esas ve usuller bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir” ibaresini içeren ek bir madde de bulunmaktadır.

...

Anahtar Kelimeler

Değerli Taşlar, Yarı Değerli Taşlar, Önsöz

Kaynakça

• MTA (2000). Türkiye’nin Kıymetli ve Yarı Kıymetli Taşlarının Araştırılması Projesi. MTA Genel Müdürlüğü Maden Analizleri ve Teknolojisi Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Selim, H. (2015). Türkiye’nin Değerli ve Yarı Değerli Mücevher Taşları. İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın no: 2014-4.
• Yılmaz Şahin, S. (2019). Türkiye’nin Değerli ve Yarı Değerli Taşları. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Sektörmaden Dergisi, 72, Temmuz-Ağustos-Eylül, 26-32.