Kaşağıl Köyü (İvrindi, Balıkesir) Civarında Yüzeylenen Karakaya Kompleksi İçerisindeki Permiyen-Triyas Yaşlı Kireçtaşı Bloklarının Biyostratigrafik Önemi

Yıl 2024, Cilt: 67 Sayı: 2, 267 - 290, 25.04.2024

Nagihan Çağlar Ali Murat Kılıç

https://doi.org/10.25288/tjb.1388587

Öz

Karakaya Kompleksi benzer yaşta fakat değişik havza koşulları ve tektonik ortamları yansıtan dört farklı tektonostratigrafik birimden meydana gelir. Bu birimler; Nilüfer, Hodul, Çal birimleri ve Orhanlar Grovağı’dır. Nilüfer birimi, çoğunlukla metabazit ve metakumtaşı türü kayalardan, az miktarda kuvarslı kalkşistler ve onları üzerleyen mermerden oluşur. Hodul birimi, Karakaya Kompleksi içerisinde en yaygın gözlenen birim olup, açık gri-beyaz renkli, feldispatlı kumtaşı ve bunlarla ardalanmalı koyu gri-siyah şeyl, silttaşları ile muhtemelen dar ve kesintili bir alanda, mercek biçiminde yersel resif tepecikleri ya da bankları şeklinde çamurlu bir deniz tabanında çökelmiş olan Kaşal Kireçtaşı Üyesinden meydana gelir. Orhanlar Grovağı, Karakaya Kompleksi içerisinde monoton grovak ve şeyl matriksi içerisinde yer alan kireçtaşı ve az oranda spilit bloklarından oluşur. Çal birimi ise içinde yer yer izlenen pelajik kireçtaşı ve bordomsu kahve renkli radyolaritler, çamurtaşı ara seviyeleri ile yaygın olarak kireçtaşı olistolitlerinden oluşmaktadır.

Bu çalışmada İvrindi’nin (Balıkesir) 15 km GB’sındaki Kaşağıl Köyü civarında yer alan Hodul birimine ait Kaşal Kireçtaşı Üyesinin kireçtaşı bloklarının biyostratigrafisi çalışılmıştır. İnceleme alanında kırıntılı klastik bir matriks ile birlikte gözlenen kireçtaşı bloklarından derlenen numunelerden Permo-Triyas yaşını veren foraminiferler ile ammonit, brakiyopod, krinoid, ekinit, gastropod kavkı parçaları gibi makrofosiller elde edilmiştir. Ölçülen stratigrafi kesitlerinde en genç seviyeleri oluşturan tabakalardan Involutina ? jurassica JONES türü elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karakaya, Kaşal Kireçtaşı, Permo-Triyas, Kaşağıl Köyü, Balıkesir

Stratigraphic Importance of Permian-Triassic Limestones in Karakaya Complex Outcropped Around Kaşağil Village (İvrindi, Balikesir)

Öz

The Karakaya Complex consists of four different tectonostratigraphic units of similar age and reflects different tectonic and basin conditions. These units are Nilüfer, Hodul, Orhanlar Greywacke and Çal. unit. The Nilüfer unit consists mostly of metabasite and metasandstone with a small amount of quartz calcschists and marble overlying them. The Hodul unit, the most common unit in the Karakaya Complex, consists of light grey-white feldspar sandstone and dark grey-black shale siltstones. It is possibly a member of the Kaşal Limestone deposited in a narrow, intermittent area on a muddy sea floor in the form of lens-like ground reef dunes or benches. The Orhanlar Greywacke is composed of limestone and lesser spilite blocks, monotonous greywacke and shale matrix within the Karakaya Complex. The Çal unit consists of pelagic limestone and burgundy-brown coloured radiolarites, mudstone levels and widespread limestone olistoliths.

In this study, the biostratigraphy of a Kaşal Limestone Member of the Hodul Unit of Karakaya Complex has been examined in SW İvrindi (Balıkesir). The geology of Kaşağıl Village, which is located 15 km SW of İvrindi, is characterized by a clastic matrix and Permian-Upper Triassic limestone blocks. Permo-Triassic foraminifers were obtained from the samples collected from the studied area and macrofossils were obtained such as ammonite, brachiopod fragments, crinoid, echinoid and gastropod fragments. Involutina ? jurassica JONES form was obtained from the strata forming the youngest levels in the measured stratigraphic sections.

Anahtar Kelimeler

Karakaya, Kaşal Limestone, Permo-Triassic, Kaşağıl Village, Balıkesir

Kaynakça

• Akyürek, B., Bilginer, E., Akbaş, B., Hepşen. N., Sunu, O., Soysal. Y. (1984). Ankara-Elmadağ-Kalecik dolayının temel jeoloji özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 20, 31-46.
• Akyüz, S. ve Okay, A.İ. (1998). Manyas güneyinin (Balıkesir) jeolojisi ve mavi şistlerin tektonik konumu. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 120, 105-120.
• Aslaner, M. (1965). Etüde geologique et petrographiques de la region d' Edremit-Havran. MTA Yayınları no. 110, 98.
• Aygen, T. (1956). Etude geologique de la region de Balya. Publ. de I'Institute d'Etudes el de Research. Mineral en Turquie, Serie D, No 11.
• Bailey, E. B. & McCallien, W. J. (1950). The Ankara Melange and the Anatolian Thrust. Nature 166, 938-941.
• Bailey, E.B. & McCallien, W.J. (1953). Serpentinite lavas, the Ankara mélange and the Anatolian thrust. Transactions of the Royal Society of Edinburgh 62, 403-442.
• Bingöl, E. (1968). Contribution â l'etude geologique de la partie Centrale et Sud-Est du massif de Kazdağ (Turquie). These du Doctorat, Faculty of Scientific University Nancy, 191 p., Fransa.
• Bingöl, E., Akyürek, B. ve Korkmazer, B. (1973). Biga Yarımadası’nın jeolojisi ve Karakaya Formasyonunun bazı özellikleri. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi Tebliğleri, (s.:70-77).
• Blanc, P. (1965). Serie stratigraphique de Çal Köy (Anatolie Occidentale, Turquie): presence de spilites dans le Permien. Societe Geologique de France, Comptes Rendus, 3, 100-102.
• Brinkmann, R. (1971). Jungpalaozoikum und alteres Mesozoikum in NW Anatolien. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) Dergisi, 76, 56-67.
• Dickinson, W. R. & Seely, D. R. (1979). Structure and stratigraphy of forcarc regions. American Association of Petroleum Bulletin, 63, 2-31.
• Duru, M., Pehlivan, Ş., Okay, A.İ., Şentürk, Y. ve Kar, H. (2012). Biga Yarımadası’nın Tersiyer öncesi jeolojisi. Biga Yarımadası’nın Genel ve Ekonomik Jeolojisi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Özel Yayın Serisi, 28, 7-74.
• Ercan, T., Ergül, E., Akçaören, F., Çetin, A., Granit, S. ve Asutay, J. (1990). Balıkesir-Bandırma arasının jeolojisi, Tersiyer volkanizmasının petrolojisi ve bölgesel yayılımı. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 110, 113-130.
• Ergül, E., Öztürk, Z., Akçaören, F. ve Gözler, M.Z. (1980). Balıkesir ili-Marmara Denizi arasının jeolojisi (Rapor No: 6760). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
• Ergül, E., Gözler, M.Z. ve Akçaören, F. (1986). 1/100000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi Balıkesir-F6 paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Erol, O. (1956). Ankara Güneydoğusundaki Elma Dağı ve Çevresinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi Üzerinde Bir Araştırma [A study of the Geology and Geomorphology of the Region of Elmadağ, Southeast of Ankara]. Special Publication, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara, Serie D 9.
• Erk, A. S. (1942). Etude geologique de la region entre Gemlik et Bursa (Turquie), Special Publication. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA), Serie B 9, 295.
• Genç, Ş. C. (1986). Uludağ-İznik Gölü arasının jeolojisi (Rapor No: 7853). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
• Gümüş, A. (1964). Contribution a l'etude geologique du secteur septentrional de Kalabak Köy - Eymir Köy (region d'Edremit), Turquie. Special Publication. Maden Tetkik Arama Enstitüsü, 117, 109.
• Kaya, O., Wiedmann, J. and Kozur, H. (1986). Preliminary report on the stratigraphy, age and structure of the so-called Late Paleozoic and/or Triassic “melange or “suture zone complex” of Northwestern and western Turkey. Yerbilimleri, 13, 1-16.
• Kaya, O., Özkoçak, O. and Lisenbee, A. (1989). Stratigraphy of the pre Jurassic blocky sedimentary rocks to the south of Bursa, NW Turkey. Mineral Research and Exploration of Turkey (MTA) Bulletin, 109, 15-24.
• Koçyiğit, A. (1987). Hasanoğlan (Ankara) yöresinin tektono-stratigrafisi: Karakaya orojenik kuşağının evrimi. Yerbilimleri, 14, 269-294.
• Krushensky, R, Akçay, Y. and Karaege, E. (1980). Geology of the Karalar-Yeşiller area, Northwest Anatolia, Turkey. Bull, U.S.A., Geological Survey, 1461. https://doi.org/10.3133/b1461
• Leven, E. J. & Okay, A. İ (1996). Foraminifera from the exotic Permo-Carboniferous limestone blocks in the Karakaya Complex, northwest Turkey. Rivista Italians Paleontologia e Stratigrafia, 102, 139-174.
• Okay, A.İ. (2000). Was the Late Triassic orogeny in Turkey caused by the collision of an oceanic plateau? In E. Bozkurt, J. A. Winchester, & J. A. D. Piper D. (Eds.), Tectonics and Magmatism in Turkey and Surrounding Area. Geological Society, Special Publications (pp. 25-41), London.
• Okay, A.İ. & Altıner, D. (2004). Uppermost Triassic limestone in the Karakaya Complex - stratigraphic and tectonic significance. Turkish Journal of Earth Sciences, 13, 187-199.
• Okay, A. İ. & Göncüoğlu, M. C. (2004). The Karakaya Complex: A review of data and concepts. Turkish Journal of Earth Sciences, 13, 77-95.
• Okay, A.İ., Siyako, M. ve Bürkan, K. A. (1990). Biga yarımadasının jeolojisi ve tektonik evrimi. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 2(1), 83-121.
• Okay, A. İ., Satır, M., Maluski, H., Siyako, M., Monie, P., Metzger, R., et al. (1996). Paleo and Neo-Tethyan events in NW Turkey: Geologic and geochronologic constraints. A. Yin and T.M. Harrison (Eds.), The Tectonic Evolution of Asia, World and Regional Geology (pp. 420-441).
• Okay, A.D., Siyako, M. ve Bürkan, K.A. (1990). Biga Yarımadasının jeolojisi ve tektonik evrimi. Türkiye Petrol jeologlar; Derneği Bülteni, 2(1), 83-121.
• Pickett, E. A. & Robertson, A. H. F. (2004). Significance of the Triassic volcanogenic Nilüfer Unit for Paleotethys and the Karakaya suture zone in NW Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 13, 97-143.
• Şengör, A. M. C. (1984). The Cimmeride Orogenic System and the Tectonics of Eurasia. Geological Society of America, Special Paper, 195, 82. https://doi.org/10.1130/SPE195-p1
• Şengör, A.M.C. & Yılmaz, Y. (1981). Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181–241.
• Tekeli, O. (1981). Subduction complex of pre-Jurassic age, northern Anatolia, Turkey. Geology, 9, 68-72.
• Yalçınkaya, S. ve Avşar Ö.P. (1980). Mustafakemalpaşa (Bursa) ve dolayının Jeolojisi (Rapor No:6717). Amden Tetkik Arama Enstitüsü.