Carbon sequestration in the Mediterranean Ecoregion forests in Türkiye towards macro-scale planning

Yıl 2023, , 346 - 366, 28.12.2023

Pınar Pamukçu Albers , Özge Balkız , Semiha Demirbaş Çağlayan , Tuba Bucak Onay , Bilgehan Kaan Çalışkan , Elif Deniz Ülker , Gelincik Deniz Bilgin , Yıldıray Lise , Uğur S. Zeydanlı , Eray Özdemir

https://doi.org/10.18182/tjf.1371213

Öz

Quantification and evaluation of carbon sequestration in forests within the scope of macro-scale planning is important in terms of maintaining and monitoring forestry activities. These sustainable and carbon-optimized forestry activities increase carbon sequestration without damaging the natural ecosystem structure, in areas where carbon sequestration is low, and contribute additionally to the mitigation of greenhouse gases. In this study, carbon sequestration for forests in the Mediterranean Ecoregion of Türkiye was calculated and mapped using stand volume values and internationally accepted coefficients. In this study, (1) average carbon stock per hectare for deciduous and coniferous trees at the forestry administrative borders, (2) average carbon stock per hectare for deciduous (pure or mainly deciduous tree species) and coniferous (pure or mainly coniferous tree species) stands in the region; and (3) average biomass carbon stock according to stand age and canopy for Turkish red pine (Pinus brutia Ten.) and black pine (P. nigra Arnold) were calculated. The average above-ground biomass carbon stock according to forest stand types in Forest Sub-District Directorates is 36.12 tons C/ha for normal closed (more than 10% covered) coniferous stands and 20.13 tons C/ha for normal closed deciduous stands. Çzde3 and Çze3 stands for Turkish red pine, and Çkde3 and Çke3 stands for black pine, which provide the highest carbon sequestration. The results of this study can be used for the selection of species and silvicultural practices in terms of carbon stock, taking into account the natural structure of ecosystems. In addition, the carbon stock potential of non-dominant species in the stand was evaluated for the first time in this study. This information will support the conservation of these species in mixtures. Finally, it will also ensure that the stand carbon stock differences between the forestry sub-districts are taken into account in activities such as increasing carbon sequestration and carbon management efforts, taking measures, or intervening in problems.

Anahtar Kelimeler

Carbon storage, Forest management, Macro scale planning, Systematic conservation planning, Ecosystem services

Teşekkür

Bu çalışma Orman Genel Müdürlüğü tarafından Küresel Çevre Fonu (GEF) finansal desteği ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile iş birliği içinde Doğa Koruma Merkezi Vakfı tarafından yürütülen Akdeniz Entegre Orman Yönetimi Projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir.

Üst ölçekli planlama kapsamında Türkiye’deki Akdeniz Ekolojik Bölgesi ormanlarında karbon tutumu

Öz

Üst ölçekli planlama kapsamında orman ekosistemlerinde karbon tutumunun hesaplanması ve değerlendirilmesi, ormancılık faaliyetlerinin sürdürülmesi ve izlenmesi açısından önemlidir. Sürdürülebilir ve karbon odaklı ormancılık faaliyetleri karbon tutumunun düşük olduğu alanlarda, doğal ekosistem yapısına zarar vermeden karbon tutumunu artırmakta ve sera gazlarının azaltımına ilave katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin Akdeniz Ekolojik Bölgesi’ndeki ormanlar için mevcut karbon tutumu, meşcere hacim değerleri ve uluslararası kabul görmüş katsayılar kullanılarak hesaplanmış ve haritalandırılmıştır. Çalışmada (1) orman idari sınırları için yapraklı ve ibreli ağaç türlerinin hektardaki ortalama karbon stok değerleri, (2) tüm bölgedeki yapraklı (saf ya da yapraklı ağaç türü ağırlıklı) ve ibreli (saf ya da ibreli ağaç türü ağırlıklı) meşcereler için hektardaki ortalama karbon stok değerleri, (3) kızılçam [Turkish red pine (Pinus brutia Ten.)] ve karaçam [black pine (P. nigra Arnold)] için çağ ve kapalılığa göre hektardaki ortalama biyokütle karbon stok değerleri hesaplanmıştır. Orman İşletme Şefliklerindeki orman meşcere türlerine göre ortalama toprak üstü biyokütle karbon stoku normal kapalı ibreli meşcereler için 36,12 ton C/ha ve normal kapalı yapraklı meşcereler için 20,13 ton C/ha’dır. Kızılçam için Çzde3 ve Çze3 meşcereleri ve karaçam için Çkde3 ve Çke3 meşcereleri en yüksek karbon tutumunu sağlamaktadır. Bu çalışmanın sonuçları, ekosistemlerin doğal yapısının da gözetilerek karbon stoku (depolaması) açısından ağaç türü seçiminde ve silvikültürel uygulamaların belirlenmesinde kullanılabilecektir. Bunun dışında meşcerede baskın olmayan türlerin karbon stok potansiyeli ilk kez bu çalışmada değerlendirilmiştir. Bu bilgi, bu türlerin karışımlarda korunmasını destekleyecektir. Son olarak, karbon yönetiminde yutak alanların ve karbon tutumunun artırılmasına yönelik çalışmaların artırılması ve önlemlerin alınması ya da sorunlara müdahale edilmesi gibi faaliyetlerde şeflikler arasındaki meşcere karbon stok farklarının gözetilmesini de sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karbon tutumu, Orman amenajmanı, Üst ölçekli planlama, Sistematik koruma planlaması, Ekosistem hizmetleri

Kaynakça

• AB IPA Projesi, 2015-2018. Technical Assistance for Strengthening the National Nature Protection System for implementation of NATURA 2000 Requirements. EuropeAid/134319/IH/SER/TR.
• Akman, Y., 1999. İklim ve Biyoiklim: Biyoiklim Metodları ve Türkiye İklimleri. Kariyer Matbaacılık, Ankara.
• As, N., Koç, H., Doğu, D., Atik, C., Aksu, B., Erdinler, S., 2001. Türkiye’de yetişen endüstriyel öneme sahip ağaçların anatomik, fiziksel, mekanik ve kimyasal özellikleri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, B1:71-88.
• Atalay, İ., 1994. Türkiye Vejetasyon Coğrafyası Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Atalay, İ., 2002. Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri. İzmir: Orman Bakanlığı Yay. No: 163.
• Balkız, Ö., Bucak, T., Demirbaş Çağlayan, S., Ülker, E.D., Tüfekcioğlu, İ., Bilgin, G.D., Pamukçu Albers, P., Durmuş, M., Turak, A., Aslan, A.T., Taş, S., Kurtoğlu, S., Bilgin, C., Otrakçıer, T., Özbağdatlı, N., Kurt, B., Küçük, M., Kamiloğlu, M., Lise, Y., Zeydanlı, U., 2020a. Adana Orman Bölge Müdürlüğü ile Pos Orman İşletme Müdürlüğü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergelerine Göre Değerlendirme. Doğa Koruma Merkezi, Ankara.
• Balkız, Ö., Bucak, T., Demirbaş Çağlayan, S., Ülker, E.D., Tüfekcioğlu, İ., Bilgin, G.D., Pamukçu Albers, P., Durmuş, M., Turak, A., Aslan, A.T., Taş, S., Kurtoğlu, S., Bilgin, C., Otrakçıer, T., Özbağdatlı, N., Kurt, B., Küçük, M., Kamiloğlu, M., Lise, Y., Zeydanlı, U., 2020b. Antalya Orman Bölge Müdürlüğü ile Gazipaşa Orman İşletme Müdürlüğü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergelerine Göre Değerlendirme. Doğa Koruma Merkezi, Ankara.
• Balkız, Ö., Bucak, T., Demirbaş Çağlayan, S., Ülker, E.D., Tüfekcioğlu, İ., Bilgin, G.D., Pamukçu Albers, P., Durmuş, M., Turak, A., Aslan, A.T., Taş, S., Kurtoğlu, S., Bilgin, C., Otrakçıer, T., Özbağdatlı, N., Kurt, B., Küçük, M., Kamiloğlu, M., Lise, Y., Zeydanlı, U., 2020c. Kahramanmaraş Orman Bölge Müdürlüğü ile Andırın Orman İşletme Müdürlüğü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergelerine Göre Değerlendirme. Doğa Koruma Merkezi, Ankara.
• Balkız, Ö., Bucak, T., Demirbaş Çağlayan, S., Ülker, E.D., Tüfekcioğlu, İ., Bilgin, G.D., Pamukçu Albers, P., Durmuş, M., Turak, A., Aslan, A.T., Taş, S., Kurtoğlu, S., Bilgin, C., Otrakçıer, T., Özbağdatlı, N., Kurt, B., Küçük, M., Kamiloğlu, M., Lise, Y., Zeydanlı, U., 2020d. Mersin Orman Bölge Müdürlüğü ile Gülnar Orman İşletme Müdürlüğü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergelerine Göre Değerlendirme. Doğa Koruma Merkezi, Ankara.
• Balkız, Ö., Bucak, T., Demirbaş Çağlayan, S., Ülker, E.D., Tüfekcioğlu, İ., Bilgin, G.D., Pamukçu Albers, P., Durmuş, M., Turak, A., Aslan, A.T., Taş, S., Kurtoğlu, S., Bilgin, C., Otrakçıer, T., Özbağdatlı, N., Kurt, B., Küçük, M., Kamiloğlu, M., Lise, Y., Zeydanlı, U., 2020e. Muğla Orman Bölge Müdürlüğü ile Köyceğiz Orman İşletme Müdürlüğü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergelerine Göre Değerlendirme. Doğa Koruma Merkezi, Ankara.
• Bonan, G.B., 2008. Forests and climate change: forcings, feedbacks, and the climate benefits of forests. Science, 320(5882):1444-1449. doi: 10.1126/science.115512
• Bussotti, F., Pollastrini, M., 2020. Opportunities and threats of Mediterranean evergreen sclerophyllous woody species subjected to extreme drought events. Appl. Sci., 10:8458. doi:10.3390/app10238458
• Carnicer, J., Barbeta, A., Sperlich, D., Coll, M., Peñuelas, J., 2013. Contrasting trait syndromes in angiosperms and conifers are associated with different responses of tree growth to temperature on a large scale. Front Plant Sci., 4:409.
• Çömez, A., 2010. Sündiken dağlarında sarıçam (Pinus sylvestris L.) meşcerelerinde karbon birikiminin belirlenmesi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Daba, M.H., Dejene, S.W., 2018. The role of biodiversity and ecosystem services in carbon sequestration and its implication for climate change mitigation. International Journal of Environmental Sciences and Natural Resources, 11(2):53-62.
• de Chazal, J., Rounsevell,, M.D., 2009. Land-use and climate change within assessments of biodiversity change: A review. Global Environmental Change, 19(2):306-315.
• Dinç, M., Vatandaşlar, C., 2019. Analyzing carbon stocks in a mediterranean forest enterprise: A case study from Kizildag, Turkey. CERNE, 25(4):402-414.
• DKM, 2023. Doğa Koruma Merkezi Vakfı (dkm.org.tr). Akdeniz Bölgesi Üst Ölçekli Planlama Kapsamında Sistematik Koruma Planlaması Yaklaşımının Kullanımı ve Koruma Öncelikli Alan Kılavuzları. Ankara (yayım aşamasında).
• Durkaya, B., Durkaya, A., 2018. Orman biyokütlesinin atmosfere katkısı. APJES, 6-1:56-63. doi: 10.21541/apjes.290427
• Durkaya, B., Varol, T., Durkaya, A., 2019. Karbon stok değişiminin hesaplanması; Çaycuma örneği. International Congress on Agriculture and Forestry Research, 8-10 April, Marmaris, Turkey, s. 325-335.
• Emberger L., 1955. Projet d'une classification biog6ographique des climats. In 'Les divisions 6cologiques du monde'. C.N.R.S. Paris, 5-11.
• ESRI, 2016. Environmental Systems Research Institute (esri.com). ArcGIS [GIS software]. Version 10.4.1., 2016. Redlands, CA., USA.
• FAO-TOB, 2021. Korunan Alan İlanı, Katılımcı Planlama ve İzleme Eğitim Programı Kitapçığı. Doğa Koruma Merkezi, Türkiye’nin Bozkır Ekosistemlerinin Korunması ve Sürdürülebilir Yönetimi Projesi Yayını. Ankara. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Tarım ve Orman Bakanlığı (TOB).
• FRA, 2010. Food and Agriculture Organization of the United Nations (fao.org). Global Forest Resources Assessment 2010, Country Report/Turkey.
• Guidotti, G., Regato, P., Jimenez-Cabellero, S., 2001. The Major Forest Types of Mediterranean (Map) WWF Mediterranean Programme.
• Güner, Ş.T., Çömez, A., 2015. Karaçam Ağaçlandırma Alanlarında Karbon Stoklarının Belirlenmesi. Ormancılık Araştırma Bülteni, Ekoloji-2015/1.
• Gürsu, İ., 1971. Süleymaniye Ormanı Sivri Meyveli Dişbudakları (Fraxinus oxycarpa Willd.) Odununun Bazı Fiziksel ve Mekanik Özellikleri ve Değerlendirme İmkânları Hakkında Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 47, Ankara
• IPCC, 2006. 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories, prepared by the National Greenhouse Gas Inventories Programme (Eds: Eggleston H.S., Buendia L., Miwa K., Ngara T. and Tanabe K.), Published: IGES, Japan.
• Karabıyık, S.B., 2014. Türkiye ormanlarında bitkisel kütledeki karbon stoku: Farklı hesaplama yöntemlerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karataş, R., Çömez, A., Güner, Ş., 2017. Sedir (Cedrus libani A. Rich.) ağaçlandırma alanlarında karbon stoklarının belirlenmesi. Ormancılık Araştırma Dergisi, 4(2):107-120. http://dx.doi.org/10.17568/ogmoad.338029
• Köppen, W., Geiger, R. (Cartographer), 1954. Klima der Erde (Climate of the earth) Wall Map 1:16 Mill.
• Makineci, E., Yılmaz, E., Kumbaşlı, M., Sevgi, O., Yılmaz, H., Çalışkan, S., Özdemir, E., Beşkardeş, V., Keten, A., Zengin, H., 2011. Kuzey Trakya Koruya Tahvil Meşe Ekosistemlerinde Sağlık Durumu, Biyokütle, Karbon Depolama ve Faounistik Özelliklerin Belirlenmesi. TÜBİTAK-TOVAG tarafından desteklenmiş basılmamış 107O750 nolu proje.
• Margules, C.R., Pressey, R.L., 2000. Systematic conservation planning. Nature, 405:243-253.
• Mayer, H., Aksoy, H., 1986. Walder der Türkei Gusatv Fischer Verlag, Stuttgart.
• Milder, J.C., Buck, L.E., DeClerck, F., Scherr, S.J., 2012. Landscape Approaches to Achieving Food Production, Natural Resource Conservation, and the Millennium Development Goals. In: Integrating Ecology and Poverty Reduction (Eds: Ingram, J., DeClerck, F., Rumbaitis del Rio, C.), Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-0633-5_5
• Millennium Ecosystem Assessment (MA), 2005. Ecosystems and Human Well-being: Synthesis. Island Press, Washington, DC.
• Mittermeier, R.A., Robles Gil, P., Hoffman M., Pilgrim, J., Brooks, T., Mittermeier, C.G., Lamoreux, J., da Fonseca, G.A.B. 2005. Hotspots revisited: Earth's biologically richest and most endangered terrestrial ecoregions. Conservation International; Washington, DC.
• Nocentini, S., Travaglini, D., Muys, B., 2022. Managing Mediterranean forests for multiple ecosystem services: Research Progress and knowledge gaps. Curr Forestry Rep, 8:229–256. https://doi.org/10.1007/s40725-022-00167-w
• OGM, 2017. Orman Genel Müdürlüğü (ogm.gov.tr). Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajmanı Planlarının Düzenlenmesine Ait Usul ve Esaslar. Tebliğ No: 299, Ankara.
• Olson, D.M., Dinerstein, E., Wikramanayake, E.D., Burgess, N.D., Powell, G.V.N., Underwood, E.C., D’amico, J.A., Itoua, I., Strand, H.E., Morrison, J.C., Loucks, C.J., Allnutt, T.F., Ricketts, T.H., Kura, Y., Lamoreux, J.F., Wettengel, W.W., Hedao, P., Kassem, K.R., 2001. Terrestrial ecoregions of the world: A new map of life on earth. BioScience, 51: 933-938.
• Özkaya, S., 2004. Artvin-Genya Dağı Yöresi Doğu ladini (Picea orientalis (L.) Link.) ormanlarında toprak üstü biyokütlenin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Artvin.
• Pamukçu, P., 2015. Ekosistem hizmetlerinin peyzaj planlama sürecine entegrasyonu. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Pamukçu Albers, P., Lise, Y., Balkız, Ö., 2019. Orman Ekosistem Hizmetlerinin Amenajman Planlarına Entegrasyonu Teknik Raporu: Gazipaşa Orman İşletme Müdürlüğü. Akdeniz Entegre Orman Yönetimi Projesi. Ankara.
• Pamukçu Albers, P., Lise, Y., Balkız, Ö., Demirbaş Çağlayan, S., Zeydanlı, U., 2018a. Akdeniz Entegre Orman Yönetimi Projesi: Bir Planlama Aracı Olarak Orman Ekosistemi Ürün ve Hizmetleri. Basılmamış yayın. Doğa Koruma Merkezi, Ankara.
• Pamukçu Albers, P., Lise, Y., Özdemir, E., 2018b. İklim Değişikliği ile Mücadelede Orman Karbon Standardı Uygulama Projesi: Ulusal Ağaçlandırma Karbonu Standardı Önerisi. Doğa Koruma Merkezi ve Orman Genel Müdürlüğü, Ankara. dkm.org.tr/uploads/yayinlar/1669362889347.pdf
• Peel, M.C., Finlayson, B.L., McMahon, T.A., 2007. Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification. Hydrology and earth system sciences, 11(5): 1633-1644.
• R Core Team. 2022. R: A Language and Environment for Statistical Computing. R Foundation for Statistical Computing, Vienna, Austria (R-project.org).
• Ran, L., Lu, X., Fang, N., Yang, X., 2018. Effective soil erosion control represents a significant net carbon sequestration. Sci Rep, 8:12018. https://doi.org/10.1038/s41598-018-30497-4.
• Ruiz-Peinado, R., Bravo-Oviedo, A., López-Senespleda, E., Bravo, F., Río, M., 2017. Forest management and carbonsequestration in the Mediterranean region: A review. Forest Systems, 26 (2):eR04S. https://doi.org/10.5424/fs/2017262-11205.
• Saraçoğlu, N., 2000. Biomass tables of black alder (Alnus glutinosa Gaertn. subsp. barbata (C.A. Mey.) Yalt.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24:147-156.
• Sayer, J., Sunderland, T., Ghazoul, J., Pfund, J-L., Sheil, D., Meijaard, E., Venter, M., Boedhihartono, A.K., Day, M., Garcia, C., 2013. Ten principles for a landscape approach to reconciling agriculture, conservation, and other competing land uses. Proceedings of the National Academy of Sciences, 110(21):8345–8348.
• Serengil, Y., Sengönül, K., Uzun, A., Erdem, N., İnan, M., Yurtseven, İ., Tekin, H., 2015. Sürdürülebilir Arazi Planlama Çalışmalarını Destekleyecek Bir İklim Değişikliği-Ekosistem Hizmetleri Yazılımının Geliştirilmesi. TÜBİTAK 112Y096 nolu ÇAYDAG Projesi (2012-2015).
• Sheil, D., Eastaugh, C.S., Vlam, M., Zuidema, P.A., Groenendijk, P., van der Sleen, P., Jay, A., Vanclay, J., 2016. Does biomass growth increase in the largest trees? Flaws, fallacies and alternative analyses. Functional Ecology, 31:568–581. doi: 10.1111/1365-2435.12775
• Strassburg, B.B.N., Kelly, A., Balmford, A., Davies, R.G., Gibbs, H.K., Lovett, A., Miles, L., Orme, D., Price, J, Turner, K., Rodrigues, A.S., 2010. Global congruence of carbon storage and biodiversity in terrestrial ecosystems. Conservation Letters, 3(2):98-105.
• Tolunay, D., 2013. Türkiye’de Artım ve Ağaç Servetinden Bitkisel Kütle ve Karbon Miktarlarının Hesaplamasında Kullanılabilecek Katsayılar. Ormancılıkta Sektörel Planlamanın 50. Yılı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 26-28 Kasım 2013, Antalya, s. 240-251.
• Tolunay, D., 2019. Biomass factors used to calculate carbon storage of Turkish forests. Forestist, 69(2):145-155.
• Tolunay, D., Çömez, A., 2008. Türkiye Ormanlarında Toprak ve Ölü Örtüde Depolanmış Organik Karbon Miktarları. Hava Kirliliği ve Kontrolü Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı, 22-25 Ekim 2008, Hatay, s. 750-765.
• Topaloğlu, E., 2005. Yeşilbük yöresinde yetiştirilmiş monteri çamı (Pinus radiata D. Don) odununun fiziksel ve mekanik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Trabzon.
• Turak, A., Balkız, Ö., Ambarlı, D., Durmuş, M., Özkil, A., Yalçın, S., Özüt, D., Kınıkoğlu, Y., Meydan Kocaman, T., Cengiz, S., Albayrak, F., Kurt, B., Zeydanlı, U., Bilgin C., 2011. Karadeniz Bölgesi Sistematik Koruma Planlaması. Doğa Koruma Merkezi, Ankara.
• TÜİK, 2019. Turkish Statistical Institute (tuik.gov.tr). Turkey Greenhouse Gas Inventory Report, 1990 to 2017. Annual Report submission under the “United Nations Framework Convention on Climate Change”.
• TÜİK, 2023. Turkish Statistical Institute (tuik.gov.tr). Turkey Greenhouse Gas Inventory Report, 1990 to 2021. Annual Report submission under the “United Nations Framework Convention on Climate Change”.
• Ün, C., Cengiz, S., Çekiç, O., Karaelmas, O., Karagüllü, O., Karauz, E., Kocaman, T., Koray, Z., Kündük, H., Özdemir, A., Özel, N., Özüdoğru, E., Taş, S., Turak, A., 2009. Sistematik koruma planlaması yaklaşımı: Kıyı Ege Bölgesi Örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(2):55-65. doi: 10.1501/Csaum_0000000014.
• Yılmaz, E., Çiçek, I., 2016. Türkiye Thornthwaite iklim sınıflandırması. Journal of Human Sciences, 13(3):3973-3994. doi:10.14687/jhs.v13i3.3994.
• Yılmaz, E., Çiçek, I., 2018. Türkiye’nin detaylandırılmış Köppen-Geiger iklim bölgeleri. Journal of Human Sciences, 15(1):225-242. doi:10.14687/jhs.v15i1.504.
• Vatandaşlar, C., Abdikan, S., 2022. Carbon stock estimation by dual‑polarized synthetic aperture radar (SAR) and forest inventory data in a Mediterranean forest landscape. J. For. Res., 33:827–838. https://doi.org/10.1007/s11676-021-01363-3.
• Vayreda, J., Gracia, M., Canadell, J.G., Retana, J., 2012. Spatial patterns and predictors of forest carbon stocks in Western Mediterranean. Ecosystems, 15(8):1258–1270. https://doi.org/10.1007/s10021-012-9582-7
• Way, D.A., Oren, R., 2010. Differential responses to changes in growth temperature between trees from different functional groups and biomes: a review and synthesis of data. Tree Physiology, 30:669–688. doi:10.1093/treephys/tpq015
• Welch, H.J., 2004. GAP Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Projesi 2001-2003 – Sonuç Raporu. DHKD (Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği), İstanbul.
• Wyckhuys, K.A.G., 2022. How ladybugs and disease-fighting microbes can help reduce agriculture’s carbon footprint. IFPRI Blog: Research Post. https://www.ifpri.org/blog/scaling-integrated-pest-management-protect-crops-and-reduce-carbon-footprints (Erişim: 01.10.2023)
• Zeydanlı, U., 2006. Aşağı Kafkas Ormanları Boşluk Analizi. BTC Çevresel Yatırım Programı Proje Teknik Raporu G-04-BTC/ANK-00101, Ankara.
• Zeydanlı, U., 2009. Sistematik Koruma Planlaması ve Türkiye’deki Uygulamalar. In: Peyzaj Yönetimi (Eds: Akay, A., Demirbaş Özen, M.), Ankara, 179-203. TODAİE Yayın No: 354.
• Zeydanlı, U., Turak, A., Tuğ, S., Kaya, B., Domaç, A., Çakaroğulları D., Kündük, H., Çekiç, O., 2005. Boşluk Analizi Kılavuzu. Biyolojik Çeşitlilik İzleme Birimi, Ankara.