Ormanların stratejik planlama aşamasında katılım: Çaldede Orman İşletme Şefliği örneği

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 4, 527 - 545, 29.12.2025

Güven Kaya , Kenan Ok , İsmail Şafak , Ersin Yılmaz , Mehmet Ergin , Mehtap Koç , Abbas Şahin , Hadiye Başar , Niyazi Özçankaya

Öz

Sürdürülebilir orman yönetim planlamasının kritik unsurlarından birisi de katılımcı yaklaşımdır. Türkiye’nin orman planlama mevzuatında çeşitli biçimlerde yer bulan bu katılımcı yaklaşım perspektifine rağmen, bu katılımın nasıl sağlanacağına yönelik izlenecek adımlar veya uygulanabilecek yöntem ve teknikler açıkça tanımlanmamıştır. Bu makale, pazar fiyatlarıyla ölçülemeyen ekosistem hizmetlerine toplumun atfettiği değerleri dikkate alarak, stratejik düzeyde orman planlamasında ilgi gruplarının katılımını sağlamaya yönelik bir yaklaşımı ortaya koymayı ve bu çerçevede Türkiye orman planlaması mevzuatındaki eksiklere yönelik öneriler sunmayı amaçlamaktadır. İzmir Orman Bölge Müdürlüğü’ne bağlı Bayındır Orman İşletme Müdürlüğü ve Çaldede Orman İşletme Şefliğinde yürütülen çalışmada, işlevlerin önceliklendirilmesi, ekonomik değerleme, her bir işleve tahsis edilecek optimal toplam alanın belirlenmesi ve işlevler için ormanda uygun yerlerin tespit edilmesi gibi adımlardan oluşan bir titiz planlama süreci izlenmiş; her aşamada ilgi gruplarının katılımını sağlayacak yöntemler geliştirilmiştir. Planlama sürecinin gerektirdiği şekilde ilgi grupları sınıflandırılmış, öncelikleri belirlenmiş; ekosistem hizmetleriyle ilgileri ve bu hizmetlerin yeterliliğine dair kanaatleri ortaya konmuştur. İlgi gruplarının orman işlevlerine verdikleri öncelikler sıralama tekniğiyle belirlenmiş, işlev önceliği tercihleri ile ekosistem hizmetleriyle ilgili rolleri, ekosistem hizmetlerinin yeterliliğine yönelik kanaatleri ve ilgi gruplarının özellikleri arasındaki ilişkiler korelasyon analizleriyle öğrenilmiştir. Toplumun ormana uzaklığına göre işlevlere verdiği önem ve farklı grupların işlev değerlemeleri analiz edilmiştir. Ayrıca danışma grubunun işlev uygunluk ölçütlerinin ve ağırlıklarının belirlenmesine katılımı değerlendirilmiştir. Bulgular, katılımın tek seferlik değil çok adımlı bir süreç olduğunu; ilgi grupları ve danışma gruplarının bileşimlerinin farklılaşması halinde, ele alınan öncelikli işlevlerin, her bir işleve atfedilen birim değerler ile optimal işlevsel alan tahsisinin değişebildiği kanaatine varılmıştır. Bu kapsamda, 299 sayılı Tebliğ’de stratejik planlama sürecinde izlenecek adımlar, her adımda kullanılacak karar teknikleri, katılımcı grupların kimlerden oluşacağı ve hangi ağırlıkta katılacakları noktalarında açık hükümlerin geliştirilmesi gerektiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İlgi grupları , İşlevsel tahsis , Katılımcı yaklaşım , Orman planlama

Destekleyen Kurum

Orman Genel Müdürlüğü Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Numarası

EGE-15.5301/2019-2021

Teşekkür

Bu makale, Orman Genel Müdürlüğü, Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde yürütülen EGE-15.5301/2019-2021 nolu “Batı Anadolu Orman Ekosistemlerinin Ekonomik Değerlere Dayalı İşlevsel Planlanması” başlıklı projeden hazırlanmıştır.

Participation in the strategic planning of forests: The case of Çaldede Forest Enterprise District

Öz

One of the critical components of sustainable forest management planning is the participatory approach. Although Türkiye’s forest planning legislation incorporates this principle in various ways, it lacks clear guidance on the procedural steps and techniques required to ensure meaningful stakeholder involvement. This article presents an approach developed to enable the participation of interest groups in a strategic-level forest planning process that considers societal values attributed to non-market ecosystem services. It also offers recommendations to address gaps in the current legislation. The study was conducted in the Bayındır Forest Enterprise Directorate and the Çaldede Forest Enterprise District units under the İzmir Regional Directorate of Forestry. A meticulous planning process was followed, consisting of the prioritization of forest functions, economic valuation, determination of the optimal total area to be allocated to each function, and identification of suitable locations for these functions within the forest. At each stage, methods were developed to ensure the participation of interest groups. Interest groups were classified, their priorities identified, and their connections to ecosystem services as well as perceptions of service adequacy were evaluated. Function preferences were determined using a ranking technique, while correlation analyses explored relationships between these preferences and stakeholder characteristics. Additional analyses assessed how proximity to forests and demographic differences affected the perceived importance of forest functions. The involvement of an advisory group in setting suitability criteria and weightings for function allocation was also examined. Findings indicate that participation is a multi-step process rather than a single event, and that changes in group composition can influence planning outcomes. Therefore, Communique No. 299 should clearly define the steps of the strategic planning process, decision-making methods, stakeholder composition for each stage, and the extent of their involvement in order to enhance participatory planning in forestry.

Anahtar Kelimeler

Interest groups , Functional allocation , Participatory Approach , Forest planning

Proje Numarası

EGE-15.5301/2019-2021

Kaynakça

• Ananda, J., 2007. Implementing participatory decision making in forest planning. Environmental Management, 39(4): 534-544.
• CSBB, 2023. Düzenleyici Etki Analizi Rehberi. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Düzenleyici Etki Analizi Dairesi, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/Duzenleyici-Etki-Analizi-Rehberi.pdf, Erişim: 02.01.2025.
• DKMP, 2009. Ovacık Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Hızlı Alan Değerlendirmesi Sonuç Raporu. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Resmi belge, İzmir.
• DKMP, 2018. Ovacık Yaban Hayatı Geliştirme Sahası 2018 Yılı Envanter Raporu. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Resmi belge, İzmir.
• DKMP, 2019. Ovacık Yaban Hayatı Geliştirme Sahası 2019 Yılı Envanter Raporu. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Resmi belge, İzmir.
• Geray, A. U., Şafak, İ., Yılmaz, E., Kiracıoğlu, Ö., Başar, H., 2007. İzmir İlinde Orman Kaynaklarına İlişkin İşlev Önceliklerinin Belirlenmesi. Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten Serisi, No: 35, İzmir.
• Grimble, R., Wellard, K., 1997. Stakeholder methodologies in natural resource management: a review of principles, contexts, experiences and opportunities. Agricultural Systems, 55(2): 173-193.
• Güngör, E., 2010. Orman kaynaklarının bütünleşik işlevsel yönetim planlaması. Doktora Tezi, Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Kangas, A., Laukkanen, S., Kangas, J., 2006. Social choice theory and its applications in sustainable forest management—a review. Forest Policy and Economics, 9(1): 77-92.
• Kant, S., Lee, S., 2004. A social choice approach to sustainable forest management: an analysis of multiple forest values in Northwestern Ontario. Forest Policy and Economics, 6(3-4): 215-227.
• Kaya, G., Ok, K., Ergin, M., Yılmaz, E., Şafak, İ., Şahin, A., Özçankaya, N., Başar, H., Koç, M., Saranay, S., 2021. Batı Anadolu Orman Ekosistemlerinin Ekonomik Değerlere Dayalı İşlevsel Planlanması. Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Projesi Sonuç Raporu, Proje numarası: EGE15.5301.2019/2021, İstanbul.
• Khadka, C., Hujala, T., Wolfslehner, B., Vacik, H., 2013. Problem structuring in participatory forest planning. Forest Policy and Economics, 26: 1-11.
• Nordström, E.M., Eriksson, L.O., Öhman, K., 2010. Integrating multiple criteria decision analysis in participatory forest planning: Experience from a case study in northern Sweden. Forest Policy and Economics, 12(8): 562-574.
• OGM, 2017. Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesine Ait Usul ve Esaslar (Tebliğ No: 299). Orman Genel Müdürlüğü, Ankara, https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane-sitesi/mevzuat-sitesi/Tebligler/Ekosistem%20Tabanl%C4%B1%20Fonksiyonel%20Orman%20Amenajman%20Planlar%C4%B1n%C4%B1n%20D%C3%BCzenlenmesine%20Ait%20Usul%20ve%20Esaslar.pdf, Erişim: 02.01.2025.
• OGM, 2018. Orman Amenajman Yönetmeliği. Resmî Gazete, 30380, 03.04.2018. https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane-sitesi/mevzuat-sitesi/Yonetmelikler/Orman%20Amenajman %20Y%C3%B6netmeli%C4%9Fi.pdf, Erişim: 02.01.2025. OGM, 2020. Çaldede Orman İşletme Şefliği Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Amenajman Planı (2020-2029). Orman Genel Müdürlüğü, s. 217.
• Paletto, A., Hamunen, K., De Meo, I., 2015. Social network analysis to support stakeholder analysis in participatory forest planning. Society & Natural Resources, 28(10): 1108-1125.
• Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, 2019. Küçük Menderes Havzası Nehir Havza Yönetim Planı Hazırlanması Projesi: Nehir Havza Yönetim Planı Nihai Raporu. Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/ K%C3%BC%C3%A7%C3%BCk%20Menderes%20Havzas%C4%B1%20NHYP%20Nihai%20Rapor/EK%201-6.pdf, Erişim: 02.01.2025.
• Tacconi, L., 2000. Economics, land use planning and participation. In: Biodiversity and ecological economics: participation, values and resource management (Ed: Tacconi, L.), Earthscan Publications, London, pp. 77–98.
• Yılmaz, E., 2004. Orman kaynaklarının işlevsel bölümlemesine ilişkin çözümlemeler. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, E., Ok, K., Okan, T., 2004: Ekoturizm Planlamasında Katılımcı Yaklaşımla Etkinlik Seçimi: Cehennemdere Vadisi Örneği. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Teknik Bülten Serisi, No:21, Tarsus.